Dolina Bystrej: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Selso (dyskusja | edycje)
uzupełnienie opisu
ToSter (dyskusja | edycje)
Linia 1:
[[Plik:Widok na Kuźnice i Kasprowy Wierch podpisane.jpg |thumb|Dolina Bystrej. Widok zze szlaku na [[Nosal]]a]]
[[Plik:Zakopane T58.3.jpg|thumb|Dolna część doliny Bystrej, widok z [[Butorowski Wierch|Butorowskiego Wierchu]]]]
[[Plik:Widok na Kuźnice i Kasprowy Wierch.jpg |thumb|Dolina Bystrej. Widok z [[Nosal]]a]]
[[Plik:Dolina Kondratowa a2.jpg|thumb|Górna część Doliny Bystrej – Dolina Kondratowa]]
[[Plik:Dolina Jaworzynki a2.jpg|thumb|Wschodnie odgałęzienie – Dolina Jaworzynka]]
Linia 17:
 
==== Opis ogólny ====
Dolina Bystrej ma długość około 6 km i powierzchnię ok. 17 km². Zbudowana jest zarówno ze [[skały osadowe|skał osadowych]], jak i [[skały krystaliczne|krystalicznych]]. Modelowana była w różnych miejscach przez pokrywające ją lodowce jak i przez procesy [[kras (geologia)|krasowe]]. Wynikiem procesów krasowych są liczne jaskinie, groty i wnęki skalne. Najbardziej z nich znane to: [[Jaskinia Magurska]], [[Jaskinia Bystrej]] i [[Jaskinia Kasprowa Niżnia]]. Wskutek porowatości wapiennego podłoża znaczna część doliny jest sucha, wody płyną bowiem podziemnymi przepływami, a stałe potoki istnieją głównie w dolnych częściach dolin. Miejscami woda wypływa z podłoża dużymi [[wywierzysko|wywierzyskami]]. Największe z nich to: [[Wywierzysko Bystrej]], [[Goryczkowe Wywierzysko]], [[Kasprowe Wywierzysko]]. Dnem doliny płynie potok [[Bystra (dopływ Zakopianki)|Bystra]], który tworzą potoki: [[Goryczkowy Potok|Goryczkowy]] i [[Kasprowy Potok|Kasprowy]].
 
Dolina Bystra znana jest z silnych wiatrów. Na osi [[Dolina Cicha Liptowska|Dolina Cicha]] – Dolina Bystrej tworzy się silna dysza aerodynamiczna, skutkiem której są duże wiatrołomy. W wyniku kilkusetletniej eksploatacji doliny ([[Pasterstwo w Karpatach|pasterstwo]], górnictwo, hutnictwo) nastąpiło znaczne zniszczenie lasów, ogołocenie części zboczy z kosodrzewiny i sztuczne obniżenie jej górnej granicy, a nawet całkowita erozja niektórych zboczy. Zaniechano tej działalności już od kilkudziesięciu lat i przyroda znacznie się zregenerowała. Mimo to skutkuje to nadal dość sporymi lawinami schodzącymi w wielu miejscach Doliny Bystrej.
 
==== Historia i czasy współczesne ====
Wylot doliny dawno już został zagospodarowany i zabudowany. Dawniej istniały: dwór Homolaczów, kuźnie, huty, sanatorium dziecięce. Obecnie istnieją: dolna stacja [[Kolej linowa Kasprowy Wierch|kolejki linowej na Kasprowy Wierch]], punkt informacyjny [[Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe|TOPR]], domy mieszkalne, hotel Jaworzynka, sklepy, bary, [[Klasztor Albertynów na Śpiącej Górze|klasztor Albertynów]], [[Klasztor Albertynek na Kalatówkach|klasztor Albertynek]], [[hotel górski PTTK Kalatówki]]. Do Kuźnic kursują busy, taksówki, samochody mieszkańców i różnego rodzaju służb miejskich i tatrzańskich, a same Kuźnice są jedną z głównych baz wypadowych w wyższe partie gór.
 
Z powodu bliskości do Zakopanego rejon doliny był dawniej intensywnie eksploatowany przez pasterstwo, górnictwo i nadmierną eksploatację lasów. W dolinie istniały 4 [[hale tatrzańskie|hale]]: [[Hala Jaworzynka]], [[Hala Kasprowa]], [[Hala Goryczkowa]], [[Hala Kondratowa]] i [[Hala Kalatówki]]. Pasterstwo zniesiono całkowicie, istnieje tylko [[wypas kulturowy]] na [[Polana Kalatówki|Polanie Kalatówki]] i [[Polana Kuźnicka|Polanie Kuźnickiej]]. Duże szkody dla roślinności poczyniło zbieractwo i niszczenie roślin przez liczne rzesze turystów. W zimie jest zatłoczona przez narciarzy (rejon Doliny Goryczkowej). Działają wyciągi narciarskie: [[Kolej krzesełkowa Goryczkowa]] i dwa orczykowe [[wyciągi narciarskie Kalatówki]]. Obecnie cała dolina znajduje się na obszarze [[Tatrzański Park Narodowy (Polska)|Tatrzańskiego Parku Narodowego]], a większa jej część to'' obszar ochrony ścisłej Kondratowa, Goryczkowa, Kasprowa, Mała Jaworzynka''<ref name=Polkart/>.
 
==== Szlaki turystyczne ====
Linia 51:
{{Bibliografia start}}
# {{Cytuj książkę |imię=Zofia |nazwisko= Radwańska-Paryska |imię2=Witold Henryk |nazwisko2= Paryski|tytuł= Wielka Encyklopedia Tatrzańska|miejsce=Poronin|wydawca= Wyd. Górskie|rok=2004 |isbn = 83-7104-009-1}}
# {{Cytuj książkę |nazwisko=Cywiński |imię=Władysław |autor link= Władysław Cywiński|tytuł=Tatry. Przewodnik szczegółowy. Tom 13. Kasprowy Wierch |wydawca=Wydawnictwo Górskie |miejsce=Poronin |data=2008 | |isbn=83-7104-011-3}}
# {{Cytuj książkę|imię=Józef |nazwisko=Nyka |autor link= Józef Nyka|tytuł=Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XIII |miejsce=Latchorzew |rok=2003 |wydawca=Wyd. Trawers |isbn= 83-915859-1-3}}
# {{Cytuj książkę|tytuł=Tatry Zachodnie. Mapa turystyczna 1:20&nbsp;000|miejsce=Warszawa |rok=2005/06|wydawca= Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych |isbn= 83-7329-645-X}}