Wikipedia

Latarnia umarłych: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
red.
drobne uzupełnienia merytoryczne i przypisów
Linia 1:
[[Grafika:Kraków-latarnia umarlych kosc sw Mikolaja.jpg|thumb|Latarnia umarłych przy [[Kościół św. Mikołaja w Krakowie|kościele św. Mikołaja]]. w [[Kraków|Krakowie]]]]
'''Latarnia umarłych''' — murowana budowla z kamienia lub cegły, wznoszona w XII, XIII i XIV [[wiek]]u na terenach [[Francja|Francji]], północnych [[Włochy|Włoch]], [[Austria|Austrii]], w [[Niemcy|Niemczech]], [[Polska|Polsce]] i [[Czechy|Czechach]]. Powstawały jako samodzielne budowle najczęściej na cmentarzach lub w okolicy szpitala. W zamyśle budowniczych miała wędrowców informować swym światłem o zbliżaniu się do miejsca świętego: między ziemią a niebem<ref>{{Cytuj stronę|url= http://www.gazetarycerska.pl/readarticle.php?article_id=26 |tytuł= Latarnie umarłych |opublikowany= Gazeta Rycerska; 23 marzec 2005 |język=pl |data dostępu= 14 stycznia 2011}}</ref>, czyli do miejsc związanych ze śmiercią. Konstrukcja latarni była rozwiązana w taki sposób by światło mogło być widoczne ze wszystkich stron.
 
W dawnych wiekach tylko bogaci mieszczanie mogli sobie pozwolić na służbę, która z pochodniami i latarniami towarzyszyła im w czasie spacerów. Latarnie umarłych stawiano na cmentarzach, przy szpitalach, przytułkach i leprozoriach, wszędzie tam gdzie obecna była śmierć<ref>{{cytuj pismo|nazwisko = Ruchałowski |imię = Andrzej |tytuł = Latarnie umarłych| url = http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=9497&dirds=1| czasopismo = Kraków |strony = 26–27| rok = 2005| oznaczenie = nr 11 (13)| język = pl}}</ref>. Ostrzegały przechodniów przed niebezpieczeństwem zakażenia, a na cmentarzach rozświetlały mrok, w którym mogły kryć się pokutujące dusze i upiory, a także ówcześni przestępcy. Nieco później stawiano je także na skrzyżowaniach ważnych traktów drogowych.
|czasopismo = miesięcznik ''Kraków'' |wolumin = |wydanie = |strony = |data = 13 listopadzie 2005|wydawca = |język = pl}}</ref>. Ostrzegały przechodniów przed niebezpieczeństwem zakażenia, a na cmentarzach rozświetlały mrok, w którym mogły kryć się pokutujące dusze i upiory, a także ówcześni przestępcy. Nieco później stawiano je także na skrzyżowaniach ważnych traktów drogowych.
 
===Krakowskie latarnie umarłych===
W Krakowie latarnie umarłych stoją do dziś, choć przebudowane lub przestawione pełnią inne funkcje niż pierwotnie - najczęściej są teraz kapliczkami. Zamurowano szczytowe otwory, miejsca gdzie niegdyś ustawiano źródła światła: lampki, kaganki oliwne, pochodnie. Budowle wzbogacono o figurki świętych.
 
* Jedyna oryginalnagotycka, najbardziej okazała i najlepiej zachowana znajduje się dziś przy [[Kościół św. Mikołaja w Krakowie|kościele św. Mikołaja]] przy ulicy Kopernika 9. Trafiła tutaj w [[1871]], od XIV wieku ostrzegała przed przekroczeniem progów szpitala św. Walentego dla trędowatych, który do [[1818]] znajdował się na [[Kleparz]]u przy dzisiejszym placu Słowiańskim. Jest to mierząca ok. 3,5 metra gotycka kolumna, zakryta szpiczastym daszkiem, ozdobionym figurą Jezusa. Źródłem światła był w niej kaganek, wciągany na szczyt latarni przez wewnętrzny kanał. W 1845 roku została ona uwieczniona na płótnie przez [[Michał Stachowicz|Michała Stachowicza]]<ref>{{Cytuj stronę|url= http://polskalokalna.pl/news/zywym-na-przestroge-zmarlym-ku-pamieci,1388933|tytuł= Żywym na przestrogę, zmarłym ku pamięci (BF)|opublikowany= 28 października 2009|język=pl |data dostępu= 15 stycznia 2011}}</ref>. Przy przenosinach w 1871 zamurowano otwory w górnej części, przez które dawniej wydobywało się światło palonej wewnątrz lampy<ref name="łuszczkiewicz">{{Cytuj pismo| nazwisko = Łuszczkiewicz| imię = Władysław| tytuł = Stare cmentarze krakowskie, ich zabytki sztuki i obyczaju kościelnego| url = http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=12212&dirds=1| czasopismo = Rocznik Krakowski| oznaczenie = t. 1| strony = 29–33| rok = 1908}}</ref>.
* [[Słup dębnicki]] — słupowa kapliczka przy ul. Konopnickiej<ref>{{Cytuj stronę|url= http://www.bip.krakow.pl/zalacznik.php?zid=24045&wer=0&new=n&mode=shw |tytuł= Emil Zaitz, Michał Zaitz: Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych w 2008 roku na terenie planowanej budowy krakowskiego Centrum Kongresowego przy Rondzie Grunwaldzkim |opublikowany= wrzesień 2008|język=pl |data dostępu= 14 stycznia 2011}}</ref>.
* W zieleni [[Park Krakowski|Parku Krakowskiego]] ukryta jest kolejna z zachowanych latarń, mogła ona niegdyś wskazywać drogę do letniej rezydencji królewskiej w Łobzowie.
* U wylotu ulicy Sebastiana na tyłach hotelu Royal stoi kolejna latarnia, która na obecne miejsce trafiła na początku XIX wieku. Pochodzi z połowy XVII wieku, prawdopodobnie stała przy nieistniejącym już dziś kościele św. Sebastiana, przy którym znajdował się niegdyś kolejny ze szpitali dla trędowatych i chorych wenerycznie<ref name="łuszczkiewicz"/>. Dzisiaj potocznie nazywana jest kapliczką św. Gertrudy.
* Przy ulicy Kopernika 44, przy murze klasztoru Karmelitanek, stoi latarnia, która niegdyś wskazywała i oświetlała drogę do klasztoru.
* W [[Czyżyny|Czyżynach]], u zbiegu ulicy Wysockiej z aleją Jana Pawła II, stoi osiemnastowieczna murowana kapliczka słupowa, nakryta daszkiem siodłowym, która pełniła funkcję oświetlenia szlaku do [[Opactwo Cystersów w Mogile|opactwa Cystersów w Mogile]]. W 1951 odnowiona, a 2001 w czasie przebudowy pobliskiego skrzyżowania przeniesiona w nowe miejsce.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Latarnia_umarłych”