'''Jemielian Iwanowicz Pugaczow''', [[język rosyjski|ros.]] '''Емелья́н Ива́нович Пугачёв''', (ur. [[1742]] w stanicy Zimowiejskiej n. [[Don]]em, zm. [[21 stycznia]] [10 stycznia [[kalendarz juliański|ss]]] [[1775]] w [[Moskwa|Moskwie]]) – [[Kozacy dońscy|doński Kozak]], uczestnik [[wojna siedmioletnia|wojny siedmioletniej]] i kampanii tureckich, trzykrotnie aresztowany za pomoc zbiegom kozackim, za każdym razem uciekał z więzienia.
W [[1773]] przybył nad Jaik (dzis. rzeka [[Ural (rzeka)|Ural]]), gdzie zaczął głosić, że jest cudownie uratowanym [[Piotr III Romanow|carem Piotrem III]] i zgromadził wokół siebie uciekających przed represjami za poprzednie rozruchy Kozaków. Wraz z nimi zdobył Gródek Jaicki, a w [[marzec|marcu]][[1774]] z 50-tysięczną armią złożoną także z [[Tatarzy|Tatarów]], [[Baszkirzy|Baszkirów]], [[Kałmucy|Kałmuków]] i robotników uralskich manufaktur przystąpił do oblężenia [[Orenburg]]a. Oblężenie nie przyniosło rezultatu, ale wkrótce oddziały powstańcze opanowały [[Powołże]] i zdobyły [[Kazań]]. Jednak we [[wrzesień|wrześniu]][[1774]] roku Pugaczowa wydała starszyzna kozacka i w dniu [[21 stycznia|21 (10) stycznia]] [[1775]] r. został on stracony w [[Moskwa|Moskwie]]. Na placu zebrał się tłum ludzi oczekujących krwawej i długiej kaźni. [[Władcy Rosji|Cesarzowa]] [[Katarzyna II Wielka|Katarzyna II]] jednak rozkazała aby kat po prostu ściął mu głowę. To było ułaskawienie dla człowieka, który podobno był niegdyś jej mężem. Pugaczow namawiał chłopstwo do wyrzynania ziemian i przejmowania ich majątków wraz z gruntami koronnymi, a Kozakom obiecywał zniesienie podatków i poboru do wojska oraz przywrócenie kozackich swobód.
Historię [[Powstanie Pugaczowa|buntu Pugaczowa]] miał wnikliwie studiować potem [[Włodzimierz Lenin|Lenin]].
