Giovanni Antonio Scopoli: Różnice pomiędzy wersjami

[[ImagePlik:Scopoli Giovanni Antonio 1723-1788.jpg|thumb|150px|right|Giovanni Antonio Scopoli]]

'''Giovanni Antonio Scopoli''' ([[Język łacińskiŁacina|łac.]] Johannes Antonius Scopoli; ur. 13 czerwca [[1723]] r. w [[Cavalese]] w dzisiejszym regionie [[Trydent-Górna Adyga]] – zm. 8 maja [[1788]] r. w [[Pawia (miasto)|Pawii]]) – włoski lekarz i naturalista, znany ze swych prac z zakresu [[Chemia|chemii]], [[Mineralogia|mineralogii]], [[Botanika|botaniki]], [[Entomologia|entomologii]] i [[Ornitologia|ornitologii]].

Był synem włoskiego adwokata, urodzonym w [[Val di Fiemme]] w [[Tyrol]]u, należącym wówczas już od kilku wieków do Austrii, wychowanym w kulturze włoskiej lecz związanym przez całe życie z koroną Habsburgów. Do szkół średnich uczęszczał w [[Trydent|Trydencie]] i [[Schwäbisch Hall]] w Badenii-Wirtembergii. Po studiach medycznych w [[Innsbruck]]u, które ukończył w [[1743]] r., prowadził praktyki lekarskie w Cavalese, Trydencie i w [[Wenecja|Wenecji]]. W [[1749]] r. poślubił Albinę de’Miorini, córkę Carlo Antonio, notabla z Cavalese. Następnie przez dwa lata przebywał w [[Styria|Styrii]] – w [[Graz]]u i [[Seckau]], jako sekretarz Leopolda Ernesta Firmiana (1708-17831708–1783), księcia biskupa [[Pasawa|Pasawy]]. Na uniwersytecie wiedeńskim uzyskał dyplom medycyny uniwersalnej, który pozwalał mu prowadzić praktykę lekarską we wszystkich ziemiach cesarstwa Habsburgów. W końcu osiadł w miasteczku [[Gmina Idrija|Idrija]] w [[Kraina|Krainie]] (dziś w [[Słowenia|Słowenii]]) jako lekarz i specjalista z zakresu chemii w przedsiębiorstwie górniczym wydobywającym tam [[rtęć]]. Spędził tam 16 lat, podczas których m. in. stracił w pożarze swego domu żonę i córkę. W [[1758]] r. zamieszkał w [[LjublianaLublana|Ljublianie]] u boku Cateriny de Franchenfeldt.

W [[1767]] r. Scopoli został zaangażowany do nowo powstałej Akademii Górniczej w [[Bańska Szczawnica|Bańskiej Szczawnicy]] jako wykładowca chemii i metalurgii. Zajmował to stanowisko do [[1776]] r., poświęcając m. in. wiele czasu obserwacjom oddziaływania różnych związków chemicznych (w tym rtęci) na organizm człowieka. Położył w ten sposób podwaliny po zupełnie nową dziedzinę jaką jest [[toksykologia]] przemysłowa.

Ze względów patriotycznych Scopoli odmówił objęcia zaproponowanej mu katedry mineralogii w Akademii Nauk w [[Petersburg]]u. Ostatecznie w [[1777]] r. objął katedrę historii naturalnej uniwersytetu w Pawii. Stanowisko to piastował do swej śmierci, prowadząc wykłady z chemii i botaniki. Jego praca na uczelni pełna była konfliktów i zatargów z wykładającym tam również [[Lazarro Spallanzani|Lazzaro SpallanzaniSpallanzanim]]m (1729-17991729–1799). Ich podłoże tkwiło m. in. w podejściu do systematyki wprowadzonej przez [[Karol Linneusz|Linneusza]] (której zwolennikiem był Scopoli, a przeciwnikiem Spallanzani). Po utracie drugiej żony ożenił się po raz trzeci z Karoliną de Feyenau, pochodzącą z poważanej węgierskiej rodziny szlacheckiej.

W [[1760]] r. opublikował pracę poświęconą florze Krainy (''Flora carniolica'') a w [[1763]] drugą, dotyczącą owadów (''Entomologia carniolica''). W [[1761]] r. w pracy pt. ''De Hydroargyro Idriensi Tentamina (...)'' opisał przypadki zatrucia rtęcią i towarzyszące im objawy kliniczne (w oparciu o własne obserwacje z kopalni w Idriji). W latach [[1768]]-–[[1772]] wydał pięciotomowe ''Anni Historico-Naturales'', zawierające m. in. bogatą część ornitologiczną. Opisał w niej szereg nowych gatunków zgromadzonych w swym gabinecie osobliwości, a także w zbiorach muzealnych hrabiego Francesco Annibale Della Torne i w zwierzyńcu cesarskim.

Korespondował z rosyjskim przyrodnikiem [[Michaił Łomonosow|M. Łomonosowem]]. Przez wiele lat prowadził ożywioną korespondencję z jednym z najwybitniejszych przyrodników wszech czasów, [[Karol Linneusz|Karolem Linneuszem]] (chociaż nigdy nie spotkał się z nim osobiście). Przesyłał mu regularnie wszystkie wyniki swych obserwacji i badań. Linneusz uwiecznił pamięć ScopoliegoScopolego (nazwanego później „Linneuszem Cesarstwa Austriackiego”), nadając opisanej po raz pierwszy [[Lulecznica kraińska|lulecznicy kraińskiej]] nazwę ''Hyoscyamus scopolia''. Wkrótce potem inny wybitny botanik, [[Nikolaus Joseph von Jacquin]], który poznał ScopoliegoScopolego w Bańskiej Szczawnicy, sklasyfikował tę roślinę do nowego rodzaju ''Scopolia''.

* ''Annus I-V historico-naturalis.'' Hilscher, Leipzig 1768-721768–72;

* ''Fundamenta botanica.'' Wappler, Pavia, Wien 1783-861783–86;

* ''Deliciae Flora et Fauna Insubricae.'' Salvatoris, Pavia 1786-881786–88;

[[Kategoria{{DEFAULTSORT:Włoscy botanicy|Scopoli, Giovanni Antonio]]}}

[[Kategoria:Włoscy chemicy|Scopoli, Giovanni Antoniobotanicy]]

[[Kategoria:Włoscy lekarze|Scopoli, Giovanni Antoniochemicy]]

[[Kategoria:Ornitolodzy|Scopoli,Włoscy Giovanni Antoniolekarze]]

[[Kategoria:Urodzeni w 1723|Scopoli, Giovanni AntonioOrnitolodzy]]

[[Kategoria:ZmarliUrodzeni w 1788|Scopoli, Giovanni Antonio1723]]

[[Kategoria:Entomolodzy|Scopoli,Zmarli Giovanniw Antonio1788]]