Adi Śankara: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Wspomagane przez robota ujednoznacznienie: Samsara - Zmieniono link(i) Sansara; zmiany kosmetyczne |
|||
Linia 2:
[[Plik:AdiShankara1.jpg|thumb|Adi Śankara – posąg w [[mandir]]ze w [[Mysore]]]]
'''Adi Śankara''' ([[pismo dewanagari|dewanagari]] आदि शङ्कर, czyli Pierwszy z Śankarów oraz आदि शंकराचार्य (Adi Śankar[[aćarja]]); także Śankara Bhagawatpad[[aćarja]], czyli Nauczyciel u Stóp Boga; [[język malajalam|malajalam]] ആദി ശങ്കരന്; [[język angielski|ang.]] Adi Shankara) (daty urodzenia i śmierci niepewne, jednak większość naukowców jest zgodna co do tego, że żył prawdopodobnie w [[VIII wiek]]u) – [[Indie|indyjski]] mędrzec, myśliciel i reformator tradycji [[wedy]]jskiej oraz [[bramin|bramińskiej]], założyciel największej i najbardziej wpływowej szkoły [[filozofia indyjska|filozofii indyjskiej]] – [[Adwajtawedanta|adwajtawedanty]]<ref>Peter J. King ''Filozofowie. 100 największych myślicieli w dziejach świata'', wydanie polskie: Elipsa, 2006 ISBN 83-7265-092-6</ref>. Esencją nauczania Adi Śankary była jedność [[atman]]a i bezpostaciowego [[Brahman]]a. Śankarę uważano w [[smartyzm]]ie za częściowego [[awatara]] [[Śiwa|Śiwy]]. Słowo ''śankara'' w [[sanskryt|sanskrycie]] oznacza ''pokój czyniący''.
Adi Śankara podróżował po [[Indie|Indiach]], nauczając, propagując własny system filozoficzny oraz prowadząc dysputy z przedstawicielami innych szkół filozoficznych (''darśan''). Założył cztery klasztory (''mathy''), które odegrały ważną rolę w rozwoju i rozpowszechnieniu hinduizmu pobuddyjskiego i adwajtawedanty w Indiach oraz spadku popularności buddyzmu, był twórcą zakonu [[daśanami]] oraz tradycji [[Śanmata]].
== Biografia ==
Tradycyjne biogramy Śankary znajdują się w dziełach – [[Śankarawidźiajam]]ach ( [[transliteracja|trl.]] Śaṃkaravijayaṃ ) . Są to utwory poetyckie, zawierające mieszankę materiału historycznego i legendarnego. Do najważniejszych należą
* ''Madhawija Śankarawidźajam'' (z [[XIV wiek]]u),
* ''Ćidiwilasija Śankarawidźajam ''
* ''Anandagirija Śankarawidźajam'' (z okresu między [[XV wiek|XV]] a [[XVII wiek]]iem) i
* ''Keralija Śankarawidźajam '' (z [[Kerala
=== Kwestia datowania życia Śankary ===
Linia 17:
=== Lata młodości ===
Wg tekstów ''Śankara Widźajam'' Adi Śankara urodził się we wsi [[Kaladi]], w [[
Rodzice Śankary przez wiele lat byli bezdzietni. Modlili się w świątyni Waddakunnathan do Śiwy o dziecko. Według legendy, Śiwa pojawił im się w snach i pozwolił im wybrać: albo dostaną przeciętnego syna, który będzie żył długo, albo wybitnego, który jednak szybko umrze. Rodzice zdecydowali o wyborze drugiej propozycji. Wkrótce urodził im się syn, którego na cześć Śiwy nazwali ''Śankara''.
Linia 35:
=== Spotkanie z Mandanamiśrą ===
Adi Śankara odbył znaną debatę z innym filozofem – [[Mandanamiśra|Mandanamiśrą]] (uczniem [[Kumarila Bhatta|Kumarili Bhatty]]) – przedstawicielem szkoły [[
Śankara poprowadził debatę z Mandanamiśrą, gdzie żona Mandany – Ubhaja Bharati – "sędziowała". Temat dotyczył tego, czy konieczne do osiągnięcia [[moksza (hinduizm)|mokszy]] jest spełnianie rytuałów – Mandanamiśra uważał, że tak, a Śankara, że wystarczy poznanie [[Brahman]]a. Po długich<ref>Ich dokładna długość nie jest do końca pewna; niektóre źródła podają piętnaście dni, a inne kilka tygodni</ref> dysputach Mandanamiśra oficjalnie uznał zwierzchnictwo i rację Śankary. Potem Ubhaja Bharati wyzwała Śankarę na kolejną dysputę, aby uwieńczyć jego zwycięstwo. Tym razem miała ona dotyczyć [[Kamasutra|kamaśastry]] (wiedzy o miłości erotycznej). Śankara jako asceta nie miał żadnego pojęcia na ten temat, zatem poprosił o czas na uzyskanie tej wiedzy poprzez medytację. Ubhaja Bharati zmieniła jednak zdanie i nie miała już ochoty prowadzić debaty, zatem pozwoliła, aby jej mąż został sannjasinem i przyjął imię zakonne [[Sureśwaraćarja]] (tak uzgodniono podczas debaty). Mandanamiśra, zgodnie ze zwyczajem, jako pokonany w debacie, przyjął Śankarę na swego mistrza i później stał się jednym z jego najwybitniejszych i najistotniejszych uczniów.
=== ''Dig-widźaja'' ===
Adi Śankara udał się razem ze swymi uczniami do [[
Śankara rozpoczął swą ''Dig-widźaję'' (podróż misjonarską) mającą na celu propagowanie adwajtawedanty i konkurowanie z filozofiami przedstawiającymi sprzeczne doktryny. Podróżował po całych Indiach – od Indii Południowych do [[Kaszmir (region)|Kaszmiru]] i [[Nepal]]u – nauczając o swej filozofii zwykłych ludzi oraz prowadząc dysputy z filozofami hinduistycznymi i buddyjskimi, mnichami i uczonymi.
Linia 46:
Razem z [[język malajalam|malajalskim]] królem Sudhanwą Śankara przeszedł przez terytorium [[Tamil Nadu]], [[Andhra Pradesh]] i [[Widarbha|Widarbhy]] i rozpoczął podróż w kierunku [[Karnataka|Karnataki]], gdzie został zaatakowany przez bandę ekstremistów religijnych, pragnących go zabić. Królowi Sudhanwie udało się jednak ich pokonać. Podróżni bezpiecznie dotarli do [[Gokarna|Gokarny]], gdzie Śankara pokonał w debacie [[śiwaizm|śiwaickiego]] uczonego – Nilakantę.
Następnie pojechał do [[Kambhodża|Kambhodży]], odwiedził świątynie Girnar, Somnath i Prabhasa, gdzie objaśniał swój system filozoficzny. Później udał się do [[
Następnie w miejscowości [[Bahlika]] Śankara pokonał w debacie na temat filozofii [[dżinizm|dźinistów]] i odniósł zwycięstwa w dyskusjach z kilkoma innymi filozofami i ascetami w północnym [[Kaszmir (region)|Kaszmirze]], [[Darada|Daradzie]] i w licznych rejonach pustynnych. Potem Śankara przebył góry i dotarł do Kaszmiru. W rejonie [[Kamarupa]] spotkał także [[tantra|tantryka]] – Nawaguptę.
Linia 70:
Komentarze Śankary do [[Upaniszady|Upaniszad]], [[Bhagawadgita|Bhagawadgity]] i [[Brahmasutry|Brahmasutr]] są jego najważniejszymi i niewątpliwie jego własnymi dziełami. Mimo iż stosował tradycyjne metody komentowania Brahmasutr, istnieje wiele argumentów przemawiających za tym, że adwajtawedanta jest esencją nauk Upaniszad. Śankara nauczał, że mokszę można uzyskać tylko poprzez bezpośrednie poznanie Brahmana.
Doktryna Śankary nie zyskała akceptacji u kolejnych filozofów z nurtu wedanty, głosili oni odmienne tezy. Nie została zaaprobowana również przez południowoindyjskich śiwaitów ze szkoły [[śaiwasiddhanta]]
|nazwisko= Szyszko-Bohusz|imię= Andrzej|autor link=Andrzej Szyszko-Bohusz |inni= |tytuł= Hinduizm, buddyzm, islam
|url= |wydanie= 1|wydawca= [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Ossolineum]]|miejsce= Wrocław|rok= 1990
Linia 116:
[[Plik:Vidyasankara.JPG|thumb|250px|Świątynia w ''mathcie'' w Śringeri]]
Śankara założył [[daśanami]], zakonną hinduistyczną organizację [[swami]]ch o dziesięciu nurtach.
Założył cztery ''[[mathy]]'' ( klasztory stołeczne, siedziby kolejnych śankaraćarjów ) mające na celu propagowanie jego nauk . Znajdują się one w [[Śringeri]] ([[Karnataka]] na południu Indii), w [[
Każda z math odpowiada jednej z czterech Wed.
| |||