‘’’Likwidacja'''Likwidacja Kościoła greckokatolickiegounickiego naw ziemiachImperium polskich’’’Rosyjskim''' była rezultatem szeregu skoordynowanych działań władz carskich, które nigdy nie uznały [[unia brzeska|unii brzeskiej]], zaś wyznawców katolicyzmu w obrządku wschodnim traktowały jako w naturalny sposób związanych z kulturą rosyjską, a więc także z [[prawosławie]]m. ▼ Normal 0 21 false false false PL X-NONE X-NONE
▲‘’’Likwidacja Kościoła greckokatolickiego na ziemiach polskich’’’ była rezultatem szeregu skoordynowanych działań władz carskich, które nigdy nie uznały [[unia brzeska|unii brzeskiej]], zaś wyznawców katolicyzmu w obrządku wschodnim traktowały jako w naturalny sposób związanych z kulturą rosyjską, a więc także z [[prawosławie]]m.
== Zmiana sytuacji Kościoła unickiego w następstwie rozbiorów ==
Przed [[I rozbiór Polski|I rozbiorem Polski]] Kościół unicki <ref>Określenie ‘’Kościół greckokatolicki’’ zostało upowszechnione przez cesarzową Marię Teresę</ref> był jednym z największych związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej, z ośmioma diecezjami: kijowsko-wileńską (metropolia), łucką, lwowską, połocką, przemyską, chełmską, pińską i włodzimierską<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.21</ref>. Łącznie unici dysponowali 9452 budynkami sakralnymi<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.21</ref>. Ok. 60% tego stanu posiadania znalazło się po trzech rozbiorach Polski w granicach [[Carstwo Rosyjskie|Carstwa Rosyjskiego]] <ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.23</ref>. ▼
== Rządy Katarzyny II ==
▲Przed [[I rozbiór Polski|I rozbiorem Polski]] Kościół unicki<ref>Określenie ‘’Kościół greckokatolicki’’ zostało upowszechnione przez cesarzową Marię Teresę</ref> był jednym z największych związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej, z ośmioma diecezjami: kijowsko-wileńską (metropolia), łucką, lwowską, połocką, przemyską, chełmską, pińską i włodzimierską<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.21</ref>. Łącznie unici dysponowali 9452 budynkami sakralnymi<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.21</ref>. Ok. 60% tego stanu posiadania znalazło się po trzech rozbiorach Polski w granicach [[Carstwo Rosyjskie|Carstwa Rosyjskiego]] <ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.23</ref>.
Działania wymierzone w unitów rozpoczęły się faktycznie natychmiast po objęciu obszarów zamieszkiwanych przez nich administracją carską. Już 2 września 1780 [[Katarzyna II]] skierowała do namiestnika białoruskiego Czernyszewa reskrypt, w którym zezwalała duchownym prawosławnym przejmować cerkwie unickie, jeśli była ku temu wola parafian<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.24</ref>. Czernyszew oraz prawosławny biskup [[ MohylówMohylow|Mohylowa]] [Gieorgij Konisski|Jerzy (Konisski) ]] wykorzystali zezwolenie w szerszym niż dosłowny zakresie, doprowadzając do przejścia na prawosławie 112 573 osób, 35 duchownych i 95 parafii z cerkwiami<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.24</ref>. Działania te były prowadzone mimo protestów hierarchii unickiej<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.25</ref>. Równocześnie Katarzyna II doprowadziła do mianowania biskupem koadiutorem w Kijowie archimandryty słuckiego [[Wiktor (Sadkowski)|Wiktora (Sadkowskiego) ]], który miał powtórzyć działania Konisskiegobiskup mohylowskiego na Białorusi południowej oraz na Ukrainie<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.24</ref>. Po [[II rozbiór Polski|II rozbiorze Polski]] Wiktor (Sadkowski ) został eparchąprawosławnym biskupem [[Mińsk |mińskm]] a. Jednym z pierwszych jego działań było wysłanie listu pasterskiego, w którym informował, że wszyscy unici zainteresowani przejściem na prawosławie mają zgłaszać się do niego, zaś metropolitę [[Teodozjusz Rostocki|Teodozjusza Rostockiego]] jedynie powiadamiać o fakcie konwersji<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.27</ref>. Sama Katarzyna II hojnie wspierała pieniężnie działalność Sadkowskiegobiskupa Wiktora i podległych mu kapłanów<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.28</ref>. W październiku 1794 Sadkowskihierarcha informował [[ ŚwiętyŚwiątobliwy Synod Rządzący]] o pozyskaniu do prawosławia 721 parafii, w roku następnym pisał o kolejnych 1607 cerkwiach<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.28</ref>. Z kolei statystyki z 1802, sporządzone przez biskupa unickiego Lewickiego, wskazują, iż w tym momencie unici dysponowali już tylko 176 cerkwiami<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.28-29</ref>. ▼
== Działalność biskupów Konisskiego i Sadkowskiego ==
▲Działania wymierzone w unitów rozpoczęły się faktycznie natychmiast po objęciu obszarów zamieszkiwanych przez nich administracją carską. Już 2 września 1780 [[Katarzyna II]] skierowała do namiestnika białoruskiego Czernyszewa reskrypt, w którym zezwalała duchownym prawosławnym przejmować cerkwie unickie, jeśli była ku temu wola parafian<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.24</ref>. Czernyszew oraz prawosławny biskup [[Mohylów|Mohylowa]] Jerzy (Konisski) wykorzystali zezwolenie w szerszym niż dosłowny zakresie, doprowadzając do przejścia na prawosławie 112 573 osób, 35 duchownych i 95 parafii z cerkwiami<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.24</ref>. Działania te były prowadzone mimo protestów hierarchii unickiej<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.25</ref>. Równocześnie Katarzyna II doprowadziła do mianowania biskupem koadiutorem w Kijowie archimandryty słuckiego Wiktora (Sadkowskiego), który miał powtórzyć działania Konisskiego na Białorusi południowej oraz na Ukrainie<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.24</ref>. Po [[II rozbiór Polski|II rozbiorze Polski]] Sadkowski został eparchą [[Mińsk]]a. Jednym z pierwszych jego działań było wysłanie listu pasterskiego, w którym informował, że wszyscy unici zainteresowani przejściem na prawosławie mają zgłaszać się do niego, zaś metropolitę [[Teodozjusz Rostocki|Teodozjusza Rostockiego]] jedynie powiadamiać o fakcie konwersji<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.27</ref>. Sama Katarzyna II hojnie wspierała pieniężnie działalność Sadkowskiego i podległych mu kapłanów<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.28</ref>. W październiku 1794 Sadkowski informował [[Święty Synod Rządzący]] o pozyskaniu do prawosławia 721 parafii, w roku następnym pisał o kolejnych 1607 cerkwiach<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.28</ref>. Z kolei statystyki z 1802, sporządzone przez biskupa unickiego Lewickiego, wskazują, iż w tym momencie unici dysponowali już tylko 176 cerkwiami<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.28-29</ref>.
MetodyDziałania Sadkowskiegotego typu miał powtórzyć na Białorusi Jerzy (Konisski), jednak realizację tych planów uniemożliwiła jego śmierć 13 lutego 1795<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.29</ref>. Zadanie zlecone przez carycę wykonał jego następca, biskup [[Atanazy (Wołchowski)]], wyposażony przez Święty Synod w dokładne instrukcje prowadzenia akcji antyunickiej<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.29</ref>. Prawosławni duchowni mieli objeżdżać cały obszar Białorusi, prowadząc działalność misyjną, eskortowani przez oddziały wojska, zaś osoby deklarujące chęć konwersji miały być natychmiast przyjmowane do najbliższych parafii<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.30</ref>. Biskup Atanazy donosił jednak Synodowi o niepowodzeniu tak prowadzonej akcji. Dobrowolne zmiany religii były nieliczne, w wielu wypadkach „nawracanie” łączyło się z groźbami i szykanami ze strony towarzyszących duchownym żołnierzy<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.31</ref>. Podobne zarzuty wysuwał pod adresem prowadzących „misję” unicki biskup piński [[Jozafat Bułhak]]. Wskazywał on, że osoby niechętne prawosławiu były zastraszane, zmuszane do odprowadzania bezprawnych świadczeń pieniężnych i rzeczowych, zaś żołnierze carscy starali się pozyskiwać klucze do cerkwi unickich podstępem<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.32</ref>. Zatrzymywano również opornych księży unickich i zamykano klasztory bazyliańskie, nierzadko przekazywane natychmiast na siedziby kleru prawosławnego<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.32-33</ref>. Ostatecznie do końca roku 1795 prawosławni pozyskali kosztem unitów ok. 200 cerkwi na Białorusi, wiarę zmieniło ok. 115 tys. osób<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.31</ref>. Caryca przystąpiła również do otwartej walki z [[bazylianieZakon Bazylianów Świętego Jozafata|zakonem bazylianów]], ogłaszając w 1795, iż każda wspólnota monastyczna bazyliańska, która nie zajmuje się działalnością charytatywną lub edukacyjną zostanie zamknięta<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.33</ref>.
Kosztem unitów rozbudowywana była sieć administracyjna [[Rosyjski Kościół Prawosławny|Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego]]. W 1806 ze struktur unickich w zaborze rosyjskim istniała już tylko metropolia połocka z [[Herakliusz Lisowski|Herakliuszem Lisowskim]] jako biskupem,. Z przejętych podczasplacówek gdyduszpasterskich powołana została prawosławna eparchia podolsko-bracławska<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.33</ref>.
{{Przypisy}}
|
