Kościół unicki w Imperium Rosyjskim: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Zmiana sytuacji Kościoła unickiego w następstwie rozbiorów: drobne techniczne |
cd |
||
Linia 1:
'''Likwidacja Kościoła unickiego w Imperium Rosyjskim''' była rezultatem szeregu skoordynowanych działań władz carskich, które nigdy nie uznały [[unia brzeska|unii brzeskiej]], zaś wyznawców katolicyzmu w obrządku wschodnim traktowały jako w naturalny sposób związanych z kulturą rosyjską, a więc także z [[prawosławie]]m.
==
Przed [[I rozbiór Polski|I rozbiorem Polski]] Kościół unicki był jednym z największych związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej, z ośmioma diecezjami: kijowsko-wileńską (metropolia), łucką, lwowską, połocką, przemyską, [[Unicka diecezja chełmska|chełmską]], pińską i włodzimierską. Łącznie unici dysponowali 9452 budynkami sakralnymi<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = 21| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>. Ok. 60% tego stanu posiadania znalazło się po trzech rozbiorach Polski w granicach [[Imperium Rosyjskie|Cesarstwa Rosyjskiego]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = 23| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>.
==
=== Rządy Katarzyny II ===
Katarzyna II traktowała ponadto sprawę unitów jako kartę przetargową w rozmowach z papieżem w sprawie zatwierdzenia wprowadzonych przez carycę zmian w strukturze administracyjnej Kościoła łacińskiego w Rosji. Konwersja 100 tys. osób w latach 1780-1783 sprawiła, iż Kościół katolicki zaakceptował je, licząc, iż dalszy proces niszczenia unii zostanie zahamowany<ref name="ruś348">{{cytuj książkę |nazwisko = Osadczy| imię = W.| tytuł = Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji| wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej| miejsce = Lublin| rok = 2007| strony = 348| isbn = 978-83-227-2672-3}}</ref>.
Działania tego typu miał powtórzyć na Białorusi Jerzy (Konisski), jednak realizację tych planów uniemożliwiła jego śmierć 13 lutego 1795. Zadanie zlecone przez carycę wykonał jego następca, biskup [[Atanazy (Wołchowski)]], wyposażony przez Święty Synod w dokładne instrukcje prowadzenia akcji antyunickiej<ref name="rad2829"/>. Prawosławni duchowni mieli objeżdżać cały obszar Białorusi, prowadząc działalność misyjną, eskortowani przez oddziały wojska, zaś osoby deklarujące chęć konwersji miały być natychmiast przyjmowane do najbliższych parafii. Biskup Atanazy donosił jednak Synodowi o niepowodzeniu tak prowadzonej akcji. Dobrowolne zmiany religii były nieliczne, w wielu wypadkach „nawracanie” łączyło się z groźbami i szykanami ze strony towarzyszących duchownym żołnierzy<ref name="rad31">{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = 31| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>. Podobne zarzuty wysuwał pod adresem prowadzących „misję” unicki biskup piński [[Jozafat Bułhak]]. Twierdził on, że osoby niechętne prawosławiu były zastraszane, zmuszane do odprowadzania bezprawnych świadczeń pieniężnych i rzeczowych, zaś żołnierze carscy starali się pozyskiwać klucze do cerkwi unickich podstępem<ref name="rad3233"/>. Zatrzymywano również opornych księży unickich i zamykano klasztory bazyliańskie, nierzadko przekazując je natychmiast na siedziby duchowieństwa prawosławnego<ref name="rad3233">{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = 32-33| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>. Ostatecznie do końca roku 1795 prawosławni pozyskali kosztem unitów ok. 200 cerkwi na Białorusi, wyznanie zmieniło ok. 115 tys. osób<ref name="rad31"/>. Caryca przystąpiła również do otwartej walki z [[Zakon Bazylianów Świętego Jozafata|zakonem bazylianów]], ogłaszając w 1795, iż każda wspólnota monastyczna bazyliańska, która nie zajmuje się działalnością charytatywną lub edukacyjną zostanie zamknięta<ref name="rad3233"/>.▼
▲Działania tego typu miał powtórzyć na Białorusi Jerzy (Konisski), jednak realizację tych planów uniemożliwiła jego śmierć 13 lutego 1795. Zadanie zlecone przez carycę wykonał jego następca, biskup [[Atanazy (Wołchowski)]], wyposażony przez Święty Synod w dokładne instrukcje prowadzenia akcji antyunickiej<ref name="rad2829"/>. Prawosławni duchowni mieli objeżdżać cały obszar Białorusi, prowadząc działalność misyjną, eskortowani przez oddziały wojska, zaś osoby deklarujące chęć konwersji miały być natychmiast przyjmowane do najbliższych parafii. Biskup Atanazy donosił jednak Synodowi o niepowodzeniu tak prowadzonej akcji. Dobrowolne zmiany religii były nieliczne, w wielu wypadkach „nawracanie” łączyło się z groźbami i szykanami ze strony towarzyszących duchownym żołnierzy<ref name="rad31">{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = 31| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>. Podobne zarzuty wysuwał pod adresem prowadzących „misję” unicki biskup piński [[Jozafat Bułhak]]. Twierdził on, że osoby niechętne prawosławiu były zastraszane, zmuszane do odprowadzania bezprawnych świadczeń pieniężnych i rzeczowych, zaś żołnierze carscy starali się pozyskiwać klucze do cerkwi unickich podstępem<ref name="rad3233"/>. Zatrzymywano również opornych księży unickich i zamykano klasztory bazyliańskie, nierzadko przekazując je natychmiast na siedziby duchowieństwa prawosławnego<ref name="rad3233">{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = 32-33| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>. 22 kwietnia 1794 w ukazie adresowanym do namiestnika carskiego na nowoprzyłączonych ziemiach Timofieja Tutołmina Katarzyna II nakazała mu prowadzenie działań na rzecz likwidacji unii<ref name="ruś348"/>. Ostatecznie do końca roku 1795 prawosławni pozyskali kosztem unitów ok. 200 cerkwi na Białorusi, wyznanie zmieniło ok. 115 tys. osób<ref name="rad31"/>. Caryca przystąpiła również do otwartej walki z [[Zakon Bazylianów Świętego Jozafata|zakonem bazylianów]], ogłaszając w 1795, iż każda wspólnota monastyczna bazyliańska, która nie zajmuje się działalnością charytatywną lub edukacyjną zostanie zamknięta<ref name="rad3233"/>.
Kosztem unitów rozbudowywana była sieć administracyjna [[Rosyjski Kościół Prawosławny|Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego]]. W 1806 ze struktur unickich w zaborze rosyjskim istniała już tylko metropolia połocka kierowana przez biskupa [[Herakliusz Lissowski|Herakliusza Lissowskiego]]. W znacznej mierze z przejętych placówek duszpasterskich powołana została prawosławna eparchia podolsko-bracławska<ref name="rad3233"/>. Biskup Lissowski cieszył się całkowitym zaufaniem carycy. Majątki biskupów unickich zostały przejęte przez państwo i częściowo przeznaczone na wynagrodzenia dla wojskowych i urzędników szczególnie zasłużonych w procesie szerzenia prawosławia<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Osadczy| imię = W.| tytuł = Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji| wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej| miejsce = Lublin| rok = 2007| strony = 349| isbn = 978-83-227-2672-3}}</ref>.▼
=== Rządy Pawła I ===
▲Kosztem unitów rozbudowywana była sieć administracyjna [[Rosyjski Kościół Prawosławny|Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego]]. W 1806 ze struktur unickich w zaborze rosyjskim istniała już tylko metropolia połocka kierowana przez biskupa [[Herakliusz Lissowski|Herakliusza Lissowskiego]]. W znacznej mierze z przejętych placówek duszpasterskich powołana została prawosławna eparchia podolsko-bracławska<ref name="rad3233"/>.
{{Przypisy}}
| |||