Egzarchat Ukraiński: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
cd
Linia 1:
 
{{Administratura kościelna infobox |administratura = Egzarchat Ukraiński |typ administratury = Egzarchat |nazwa miejscowa = Український екзархат
 
Linia 12 ⟶ 11:
== Historia ==
=== Okoliczności powstania ===
Na początku XX wieku na ziemiach ukraińskich pod władzą carską sformował się ruch niższego duchowieństwa domagający się ukrainizacji struktur Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego na wskazanych terenach. Nie był on popierany przez działających tam biskupów, w większości Rosjan, monarchistów i zwolenników samodzierżawia. W efekcie mimo dążeń władz [[Ukraińska Republika Ludowa|Ukraińskiej Republiki Ludowej]], niższego duchowieństwa i części wiernych po ogłoszeniu niepodległości Ukrainy na jej terenie nie powstał kanoniczny [[autokefalia|autokefaliczny]] Kościół prawosławny. [[Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny]] z metropolitą [[Bazyli (Łypkiwski)|Bazylim (Łypkowskim)]] na czele nie spełniał kanonicznych wymogów i nie był uznawany przez inne Cerkwie<ref name="sys7677">{{cytuj książkę |autor = Plokhy S., Sysyn F.| tytuł = Religion and Nation in Modern Ukraine| wydawca = Canadian Institute of Ukrainian Studies Press| miejsce = Toronto and Edmonton| rok = 2003| strony = 76-77| isbn = 1-895571-36-7}}</ref>. Z punktu widzenia prawosławnego prawa kanonicznego legalne administratury w Ukraińskiej SRR (eparchie tworzące Egzarchat Ukraiński) nadal prowadził Patriarchat Moskiewski<ref name="ortho"/>.
 
=== Lata 20. i 30. XX wieku ===
W latach 20., tj. w okresie prowadzenia przez KPZR polityki [[korienizacja|korienizacji]], w tym [[Polityka ukrainizacji w USRR w latach 1923-1929|ukrainizacji]] w odniesieniu do Ukraińskiej SRR, władze komunistyczne faworyzowały Ukraiński Kościół Autokefaliczny<ref name="sys7677"/>, podczas gdy egzarcha Ukrainy [[Michał (Jermakow)]] przebywał w latach 1924–1929 w więzieniu<ref name="mich"/>. Po wycofaniu się KPZR z polityki korienizacji, w tym ukrainizacji, stosunek władz do Kościołów prawosławnych na Ukrainie uległ zmianie. Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny został poddany gwałtownym represjom, ogłoszony nielegalną "petlurowską" organizacją i zmuszony do samolikwidacji. Prześladowaniom podległo również duchowieństwo Egzarchatu Ukraińskiego<ref name="sys7677"/>. Po śmierci metropolity kijowskiego [[Konstantyn (Diakow)|Konstantyna (Diakowa)]] w czasie przesłuchania w więzieniu łukianowskim w Kijowie w listopadzie 1937<ref>[http://www.ortho-rus.ru/cgi-bin/ps_file.cgi?2_4157 Константин (Дьяков)]</ref> katedra egzarchy pozostawała nieobsadzona do 1941<ref name="ortho"/>.
 
=== Po II wojnie światowej ===
Na żądanie władz w latach powojennych doszło do wchłonięcia przez Egzarchat struktur [[Ukraińskiodrodzonego Autokefalicznyw Kościółczasie wojny Prawosławny|Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego]], przy czym jego liderzy znajdowali się już wówczas za granicą<ref name="ram6465">{{cytuj książkę | autor = P. Ramet| tytuł = Religion and Nationalism in Soviet and East European Politics| wydawca = Duke University Press| miejsce = Durham| rok = 1984| strony = 64-65| isbn = 0-8223-0608-5}}</ref>. Następnie, w 1946, Rosyjski Kościół Prawosławny przejął struktury zlikwidowanego siłowo [[Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego|Kościoła greckokatolickiego na Ukrainie]]. [[Pseudosobór lwowski]], na mocy decyzji którego Kościół greckokatolicki dokonał "dobrowolnego" samorozwiązania, został pozytywnie przyjęty przez hierarchię Patriarchatu Moskiewskiego. Regiony, w których działały parafie przejęte po grekokatolikach znajdowały się w regionie ZSRR o jednym z najwyższych wskaźników religijności, tj. na Ukrainie zachodniej. Struktury na zachodzie Ukrainy stanowiły w 1978 60% wszystkich placówek duszpasterskich Egzarchatu Ukraińskiego<ref name="ram6465"/>. Duchowni greckokatoliccy, którzy przyjęli prawosławie, zachowali silną ukraińską świadomość narodową. Z uwagi na korzyści uzyskane po wchłonięciu dawnych struktur greckokatolickich hierarchia Egzarchatu Ukraińskiego z reguły tolerowała zarówno wykorzystywanie przez nich w praktyce liturgicznej [[język cerkiewnosłowiański|języka cerkiewnosłowiańskiego]] z wymową ukraińską w miejsce rosyjskiej, posługiwanie się współczesnym [[język ukraiński|ukraińskim]] w kazaniach (chociaż na takie samo działanie nie pozwolono w katedrze egzarchy, [[sobór św. Włodzimierza w Kijowie|soborze św. Włodzimierza w Kijowie]]). Oficjalny organ prasowy Egzarchatu, ''Prawosławnyj Wisnyk'', powstajepowstawał w języku ukraińskim<ref name="ram6465"/>. Równocześnie wschodnie eparchie Egzarchatu zachowywały rosyjską tradycję liturgiczną<ref{{cytuj książkę |autor = Plokhy S., Sysyn F.| tytuł = Religion and Nation in Modern Ukraine| wydawca = Canadian Institute of Ukrainian Studies Press| miejsce = Toronto and Edmonton| rok = 2003| strony = 78-79| isbn = 1-895571-36-7}}</ref>.
 
W 1978 Egzarchat Ukraiński liczył ok. 2500 parafii zgrupowanych w 18 [[eparchia]]ch, z czego 15 posiadało wyznaczonych ordynariuszy. Była to 1/3 wszystkich parafii Patriarchatu Moskiewskiego<ref name="ram6465"/>.
 
Egzarchat Ukraiński był jedyną administraturą kościelną na terytorium Ukraińskiej SRR, którą władze radzieckie postrzegały jako ewentualne użyteczne narzędzie polityczne. Przekładało się to na całkowitą kontrolę jej działalności z jednej strony, z drugiej zaś - na nieco lepsze traktowanie niż w przypadku pozostałych wspólnot religijnych<ref>{{cytuj książkę | autor = P. Ramet| tytuł = Religion and Nationalism in Soviet and East European Politics| wydawca = Duke University Press| miejsce = Durham| rok = 1984| strony = 63| isbn = 0-8223-0608-5}}</ref>.
 
W 1991, wobec upadku ZSRR i powstania niepodległej Ukrainy, Święty Synod Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego zlikwidował Egzarchat Ukraiński i powołał do życia w jego miejsce autonomiczny [[Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego]]<ref>{{cytuj książkę |autor = Plokhy S., Sysyn F.| tytuł = Religion and Nation in Modern Ukraine| wydawca = Canadian Institute of Ukrainian Studies Press| miejsce = Toronto and Edmonton| rok = 2003| strony = 91| isbn = 1-895571-36-7}}</ref>.
 
== Egzarchowie ==
Egzarcha Ukrainy był drugim biskupem w hierarchii Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (po patriarsze moskiewskim i całej Rusi)<ref name="ram6465"/>. Godność tę kolejno sprawowali<ref name="ortho">[http://www.ortho-rus.ru/cgi-bin/or_file.cgi?3_819 Киевская епархия]</ref>:
* [[Nazariusz (Blinow)]], 1921, ''[[locum tenens]]''
* [[Michał (Jermakow)]], 1921-1922, ''locum tenens''
* [[Makary (Karmazin)]], 1923-1924
* [[Michał (Jermakow)]], 1924-1929<ref name="mich">[http://www.ortho-rus.ru/cgi-bin/ps_file.cgi?2_4173 Михаил (Ермаков)]</ref>
* [[Sergiusz (Kuminski)]], 1925, w zastępstwie uwięzionego metropolity Michała
* [[Jerzy (Dielijew)]], 1925-1928, w zastępstwie uwięzionego metropolity Michała
* [[Dymitr (Wierbicki)]], 1930-1932
* [[Sergiusz (Griszyn)]], 1932-1934
* [[Konstantyn (DjakowDiakow)]], 1932-1937
* [[Aleksander (Petrowski)]], 1937-1938, ''locum tenens''
* [[Mikołaj (Jaruszewicz)]], 1941-1944