Ferdousi: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m drobne redakcyjne |
m drobne redakcyjne |
||
Linia 10:
Nasze informacje o życiu poety po roku 1010 ograniczają się w zasadzie do tego co przekazał Nizami Aruzi. Według niego po skończeniu ''Szahname'' Ferdousi udał się do Ghazny (dzis. [[Ghazni]]), gdzie dzięki pomocy wezyra [[Ahmad-e Hasan Mejmandi|Ahmada-e Hasana Mejmandiego]] (zm. 1032) udało mu się przedstawić swoje dzieło Mahmudowi. Nie zostało ono jednak pozytywnie przyjęte przez sułtana z powodu religijnej orientacji Ferdousiego oraz kalumnii innych poetów. W rezultacie zamiast pierwotnie obiecanego jednego [[dinar]]a za każdy wers Ferdousi otrzymał jedynie jeden [[dirhem|dirham]]. Znieważony różnicą pomiędzy tym wynagrodzeniem a łaskami jakie spotykały dworskich panegirystów Ferdousi udał się do łaźni, by następnie wypić piwo i podzielić całą sumę otrzymaną od Mahmuda pomiędzy łaziebnego i sprzedawcę piwa. Bojąc się zemsty sułtana Ferdousi opuścił Ghaznę jeszcze w nocy i ukrywał się przez pół roku w [[Herat (miasto)|Heracie]] by następnie znaleźć schronienie w [[Tabarystan]]ie przy Espahbadzie Szahrijarze z miejscowej dynastii [[Bawandydzi|Bawandydów]]. Późniejsze tradycje na temat podróży poety do [[Bagdad]]u i [[Isfahan (miasto)|Isfahanu]] należy uznać za całkowicie legendarne. Będąc w Tabarystanie Ferdousi miał ułożyć mającą 100 linijek satyrę na Mahmuda, którą jednak władca Tabarystanu kupił od niego za sto tysięcy dirhamów i zniszczył, tak że przetrwało tylko sześć przekazanych ustnie linijek, które Nizami Aruzi zapisał. Mahmud miał żałować swojego zachowania wobec poety i za rekomendacją Mejmandiego wysłać dla Ferdousiego wielbłądy z ładunkiem indygo wartości dwudziestu tysięcy dinarów, ale kiedy dotarły one do Tusu przez bramę Rudbar ciało Ferdousiego było wyprowadzane z miasta przez bramę Razan. Odmówiono mu pochówku na muzułmańskim cmentarzu jako szyicie i ostatecznie musiał być pochowany w swoim sadzie. Pozostała po Ferdousim córka odmówiła przyjęcia przeznaczonej dla jej ojca zapłaty i Mahmud zdecydował by zbudować za te pieniądze [[karawanseraj]]. Według [[Daulatszah Samarkandi|Daulatszaha]] (zm. 1494) Ferdousi zmarł w roku 1020, zaś [[Hamdallah Mostaufi Kazwini|Hamdallaha Mostaufiego]] (XIV w.) i [[Fasih Chafi|Fasiha Chafiego]] (zm. 1442) w roku 1025<ref name="Iranica"/><ref name="Islam919">{{Cytuj książkę | autor r=Cl. Huart | rozdział=al-Fīrdawsī | nazwisko=Lewis | imię=B. | nazwisko2=Pellat | imię2=Ch. | nazwisko3=Shacht | imię3=J.| autor link= | inni= | tytuł=The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume II | data=1991 | wydawca=E.J. Brill | miejsce=Leiden | isbn=90-04-07026-5 | strony=919}}</ref>.
Wiele szczegółów opowieści Nizamiego Aruziego jest niezgodnych z faktami lub po prostu ma charakter legendarny. Dla przykładu przetrwało więcej niż sześć linii satyry na Mahmuda, chociaż ich autentyczność jest kwestionowana. Najprawdopodobniej popierającym Ferdousiego wezyrem nie był Mejmandi, będący fanatycznym [[sunnizm|sunnitą]] i nigdy nie wymieniony w ''Szahname'', ale Esfarajeni, który wprowadził język perski do kancelarii [[Ghaznawidzi|Ghaznawidów]] i został pozbawiony stanowiska w roku 1011. Z kolei wezyrem, który doprowadził do tego że Mahmud pożałował swojego wcześniejszego zachowania mógł być [[Hasanak]] (zm. 1032), następca Mejmandiego od roku 1025. Jeśli zawierzyć opowieści Nizamiego Aruziego to rok 1025 wydaje się zatem bardziej prawdopodobną datą śmierci Ferdousiego. Niektóre szczegóły wersji Aruziego potwierdzają inne źródła. I tak autor [[Tarik-e Sistan]] także pisze o podróży Ferdousiego do Ghazny i jego spotkaniu z Mahmudem. Z kolei [[Nizami|Nezami Gandżawi]] (zm. 1209) i [[Attar]] (zm. 1221) często odnoszą się do różnic pomiędzy poetą a Mahmudem oraz niewdzięczności sułtana w stosunku do niego, a nawet do incydentu z piciem piwa i rozdaniem zapłaty. Attar ponadto odnosi się również do odmowy wypowiedzenia modlitwy nad ciałem Ferdousiego przez [[chatib]]a<ref name="Iranica"/>.
Według późniejszej legendy, która ma swoje źródło we wstępie do edycji ''Szahname'' napisanym przez [[Timurydzi|timurydzkiego]] księcia [[Bajsonghor]]a (zm. 1433), Ferdousi, obsypany honorami, miał przez dłuższy czas pozostawać na dworze Mahmuda, zanim ten zmienił swój stosunek do niego. Wiodącym motywem Szahname jest walka pomiędzy [[Iran]]em a Turanem, krajem koczowników, który w czasach Ferdousiego był utożsamiany z "krajem [[ludy tureckie|Turków]]", czyli [[Turkiestan (region)|Turkiestanem]]. Wbrew późniejszej tradycji Mahmud nie odrzucił jednak poematu ze względu na swoje tureckie pochodzenie. Należy zauważyć, że napisane przez szyitę i gloryfikujące przedmuzułmańską przeszłość Iranu Szahname zawierało treści sprzeczne z ortodoksyjnie sunnicką ideologią dworu Mahmuda. Ponadto ten ostatni doceniał jedynie wiersze [[liryka|liryczne]], w szczególności zaś panegiryki poświęcone jego osobie. Z punktu widzenia
{{Przypisy}}
| |||