Marimba: Różnice pomiędzy wersjami

Marimba koncertowa ma [[skalaSkale instrumentów muzycznych|skalę]] o jedną [[oktawa (interwał)|oktawę]] niższą, niż jej kuzyn, [[ksylofon]]. Obydwa instrumenty są zwykle wykonane z drewna [[palisander|palisandrowego]], choć coraz częściej stosuje się tworzywa syntetyczne. Sztabki marimby są szersze i cieńsze, niż stosowane w ksylofonie, szczególnie w części środkowej; taki kształt powoduje, że instrument generuje inny zestaw przydźwięków[[alikwot]]ów, nadając muzyce pełniejsze brzmienie. Pierwszy przydźwiękalikwot jest o dwie oktawy wyższy od [[ton podstawowy|tonu podstawowego]], zaś w ksylofonach różnica między tonem podstawowym a pierwszym przydźwiękiemalikwotem wynosi 1 i 1/5 oktawy. Ksylofon uzyskuje dzięki temu krótszy i "jaśniejszy" dźwięk, muzyk może też na nim grać twardszymi pałeczkami. Podczas gdy wszystkie sztabki ksylofonu są najczęściej takiej samej szerokości, współczesne marimby mają sztabki krótsze i węższe w wyższych oktawach. Pozwala to większym instrumentom, na przykład pięciooktawowym, odpowiednio odgrywaćuzyskiwać niższe nuty[[dźwięk]]i z pełnymipełniejszym szeregiem przydźwiękamialikwotów.

Marimbę jako instrument używany w muzyce popularnej najbardziej rozpowszechnił zespół [[Toto (grupa muzyczna)|Toto]] (p. np. utwór "Africa"), ale wciąż jest instrumentem o znikomym dla niej znaczeniu i częściej wykorzystuje się go w etnicznych odmianach tej muzyki lub, rzadziej, dla dodania utworom egzotyki w utworach, np. w "Tonight" [[David Bowie|Davida Bowiego]] w duecie z [[Tina Turner|Tiną Turner]] ([[1984]]).

Instrument ten wykorzystywał także radykalny awangardowy zespół amerykański [[Captain Beefheart and His Magic Band]]. Grał na nim [[Art Tripp]], były muzyk [[Mothers of Invention]].

Kluczem do bogatego brzmienia marimby są jej [[rezonator]]y. Są to metalowe rury, najczęściej wykonane z [[aluminium]], podwieszone do każdej sztabki, których długość zależna jest od częstotliwościwysokości tonudźwięku, generowanego przez daną sztabkę. Wibracje sztabki rezonują podczas przejścia do rury, wzmacniając dźwięk w taki sam sposób, w jaki zachodzi to w korpusie [[gitara|gitary]], czy [[wiolonczela|wiolonczeli]]. W instrumentach o skali dźwięku powyżej czterech i pół oktawy, długość rur wzmacniających dźwięki basowe przekracza wysokość instrumentu. NiektórzyStąd niektórzy producenci, w tym [[Malletech]], rekompensują to zaginajączaginają końcówki rur. Inni, jak [[Adams Musical Instruments]] i [[Yamaha]], rozszerzają rury na dole, odpowiednio powiększając pojemność rezonatora bez konieczności jego wydłużania. Podobny efekt stosuje [[Marimba One]], rozszerzając dolne części rezonatorów do postaci owalnej komory, osiągającej 30 cm szerokości.

Termin ''marimba'' odnosi się również do tradycyjnych instrumentów ludowych, których pierwowzory najprawdopodobniej powstawały od siebie niezależnie w zachodniej [[Afryka|Afryce]] ([[balafon]]) i w [[Ameryka Środkowa|Ameryce Środkowej]] sprzed czasów [[Krzysztof Kolumb|Kolumba]]. Szczególnie rozwiniętym przypadkiem są instrumenty strojone w skali siedmiotonowej z rezonatorami tykwowymi pochodzące z [[Mozambik]]u - te najczęściej są wykorzystywane w dużych zespołach muzycznych, których muzyka akompaniuje wyreżyserowanym przedstawieniom tanecznym, odtwarzających na przykład epizody historyczne. Odmiana marimby wykorzystywana podczas pogrzebów członków plemienia [[Dagar]] w [[Ghana|Ghanie]] nosi nazwę [[gyil]]. Tradycyjne zespoły wykorzystujące marimby popularne są na przykład w [[Gwatemala|Gwatemali]], gdzie są symbolem kultury narodowej,. takieTakie grupy muzyczne spotyka się też w [[Kostaryka|Kostaryce]] czy na wyżynach [[Meksyk]]u oraz wśród ludności [[Ekwador]]u pochodzenia afrykańskiego. Odmiana marimby wykorzystywana podczas pogrzebów członków plemienia [[Dagar]] w [[Ghana|Ghanie]] nosi nazwę [[gyil]].

W najbardziej tradycyjnej wersji do sztabek instrumentu doczepianie są [[tykwa|tykwy]] różnego rozmiaru. Wersje bardziej zaawansowane buduje się z wykorzystaniem rzeźbionych rezonatorów drewnianych, co pozwala na dokładniejsze [[strojenie instrumentów muzycznych|strojenie]] marimby. W środkowej Ameryce środkowej na spodzie każdego rezonatora zwykle wierci się otwór, przykrywany jest skórą owcy, nadającco nadaje marimbie "brzęczący" lub terkoczący przydźwięk o nazwie ''charleo''.

W wersjach współczesnych, rezonatory drewniane ustąpiły miejsca wykonanym z [[polichlorek winylu|polichlorku winylu]]. Otwory na spodzie rur pokrywa cię cienkim papierem w celu uzyskania wspomnianego wyżej "brzęczenia".

Muzyka plemienia [[Shona]] stała się popularna na Zachodzie, gdzie marimby wykorzystywano do odgrywania muzyki plemion [[Zimbabwe]] początkowo przeznaczonych dla takich instrumentów, jak [[zanza|mbira]] dzavadzimu, nyunga nyunga i matepe. Pierwsze transkrypcje utworów Shona wykorzystywano w edukacji muzycznej w Zimbabwe. Instrumenty właściwe dla plemienia Shona zwykle posiadały tylko jeden rząd sztabek, bez "czarnych" półtonów, i strojone były według skali C majordur, co pozwalało na współgranie z zachodnią wersją ''mbiry'' strojonej według skali G ''nyamaropa''. Często instrumenty tradycyjne wyposaża się w sztabkę odpowiadającą dźwiękowi F# (pomiędzy klawiszami F i G w tej samej linii), co pozwala na grę w skali G majordur, choć relacja strojenia mbiry i instrumentów zachodnich jest złożona. Istnieją inne szkoły strojenia mbiry, a niektórzy muzycy wolą instrumenty nie wyposażone w dźwięk F#.

W [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] zespoły grające muzykę [[Zimbabwe]] na marimbach spotkać można najczęściej w stanie Kolorado i północno-zachodnich stanach leżących nad Oceanem Spokojnym. lecz pojedyncze zespoły istnieją od Wschodniego Wybrzeża Wschodniego po [[Kalifornia|Kalifornię]], a nawet na [[Hawaje (archipelag)|Hawajach]] i [[Alaska|Alasce]]. Głównym wydarzeniem w świecie instrumentalistów grających na marimbach jest coroczny festiwal muzyczny [[ZimFest]], coroczny festiwal muzyczny.