Pax Britannica: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne |
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, int. |
||
Linia 5:
Od XVI w. Anglia, a od XVIII w. wielka Brytania konkurowała na morzach z Hiszpanią, Holandią i Francją. Za moment osiągniecia przez Wielką Brytanię światowej hegemonii uznać można już zwycięstwo w [[wojna siedmioletnia|wojnie siedmioletniej]] w [[1763]] nad konkurencją ze strony Francji.<ref>''„Wojna 7 letnia dała Anglii absolutną przewagę na morzu, jej flota dominowała na oceanie atlantyckim i indyjskim (…) Powstało pierwsze kolonialne imperium brytyjskie obejmujące bezgraniczne posiadłości europejskie i władztwo mórz. Zasada równowagi sił w stosunkach europejskich, zapewniła Anglii hegemonię w świecie(..) godziła przede wszystkim we Francję – pokonanego, lecz zawsze jeszcze groźnego przeciwnika i rywala na szlakach morskich”'' Z.Libiszowska: ''Thomas Jefferson''. Ossolineum, 1984 s. 25</ref>.
Jednakże szybko owa pax britannica uległa zachwianiu gdy zbuntowały się kolonie w Ameryce Północnej (1774) i powstały [[Stany Zjednoczone|USA]] a następnie na pocz. XIX wieku wyzwanie brytyjskiej potędze rzuciła napoleońska [[Francja]]. Dopiero pokonanie Napoleona w [[1815]] oznaczało zaistnienie na nowo brytyjskiej hegemonii, tym razem na dłuższy juz okres. Wielka Brytania po 1815 bywa określana jako "pierwsze supermocarstwo"<ref> zob: ''The world's first superpower : the rise of the British Empire from 1497 to 1901''</ref><ref>''"Wielka Brytania wyłoniła się jako światowe supermocarstwo po ostatecznym pokonaniu Napoleona 18 VI 1815 pod Waterloo"''zob: http://www.international-issues.org/wp/?p=214</ref>.Mimo to potencjalnym przeciwnikiem nadal pozostawała Francja (rywalizacja w Afryce) a także Rosja (wielka gra w Azji Centralnej). Jednakże [[Epoka wiktoriańska]] stanowiła szczyt brytyjskiej potęgi w historii -w porównaniu do innych mocarstw świata - co uwidaczniało się szczególnie w dominacji floty. U jej schyłku - pocz. XX w. , pojawili się nowi rywale - przede wszystkim [[Niemcy]] i [[USA]] na polu militarnym i gospodarczym. Za koniec brytyjskiej hegemonii uznaje się najczęściej wybuch [[I wojna światowa|I wojny światowej]] w [[1914]].
▲jej główny rywal - Niemcy zostały pokonane, USA - potencjalny następca W.Brytanii w roli hegemona - powóciły do polityki izolacjonistycznej, Rosja była osłabiona na skutek rewolucji a Francja choć zwycięska - bardzo osłabiona wojną przyjęła strategię defensywną.<ref>Steven E. Lobell: ''The Challenge of Hegemony: Grand Strategy, Trade, and Domestic Politics'', s.85</ref><ref>''Szczyt swojej potęgi politycznej Wielka Brytania uzyskała po I wojnie światowej.'' Moczulski: ''Geopolityka'', s. 349</ref>. Jednakże osłabienie wewnętrznej spójności Imperium i niepodległość dominiów - przyznana przez [[Statut Westminsterski (1931)]], bunty w Indiach i Palestynie, i imperialistyczne dążenia Niemiec i Japonii które doprowadziły do [[II wojna światowa|II wojny światowej]] i pojawienie się w roli nowych supermocarstw - USA i ZSRR ostatecznie zakończyło okres brytyjskiej dominacji. W [[1945]] to [[USA]] i [[ZSRR]] były globalnymi potęgami a Imperium Brytyjskie było w przededniu rozpadu.
Na przełomie lat 20 i 30 XX wieku kształtowała się również koncepcja "Pax anglosaxonica", w myśl której oba globalne mocarstwa - [[Wielka Brytania]] i [[USA]] - sprawowałyby wspólnie hegemonię.<ref>"Pax anglosaxonica"Gazeta Lwowska 218/1929, s. 2.</ref>
| |||