Wikipedia

Fororak: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
ArthurBot (dyskusja | edycje)
200 812 edycji
m robot dodaje: simple:Phorusrhacos
drobne merytoryczne, kat., - {{fakt}} (patrz choćby "Wiem")
Linia 1:
{{Zwierzę infobox
|Nazwanazwa zwyczajowa = Fororak
|Łacińskałacińska = ''Phorusrhacos''
|Zoologzoolog = [[Florentino Ameghino|Ameghino]], 1887
|Typtyp = [[strunowce]]
|Podtyppodtyp = [[kręgowce]]
|Gromadagromada = [[ptaki]]
|Podgromadapodgromada = [[Neornithes]]
|Nadrządnadrząd = [[neognatyczne]]
|Rządrząd = [[Cariamiformes]]
|podrząd = [[Cariamae]]
|Podrząd=
|Rodzinarodzina = [[Phorusrhacidae]]▼
|Infrarząd=
|Podrodzinapodrodzina = [[Phorusrhacinae]]▼
|Takson=
|Rodzajrodzaj = '''fororak'''▼
▲ |Rodzina=[[Phorusrhacidae]]
|ranga podtaksonu = [[Gatunek (biologia)|Gatunki]]
|Nadrodzina=
|podtaksony = * ''P. longissimus'' <small>Ameghino, 1887</small>
▲ |Podrodzina=[[Phorusrhacinae]]
|Obrazekgrafika = Phorusrhacos.jpg▼
▲ |Rodzaj='''fororak'''
|Gatunekopis = Obraz przedstawiający ''Phorusrhacos longissimus'' autorstwa [[Charles R. Knight|Charlesa R. Knighta]]
|wikispecies=
▲ |Obrazek=Phorusrhacos.jpg
|Commonscommons = Category:Phorusrhacos▼
|Opis_obrazka=Obraz przedstawiający ''Phorusrhacos longissimus'', autorstwa Charlesa R. Knighta
|Wikispecies=
▲ |Commons=Category:Phorusrhacos
|Uwagi=
}}
'''Fororak'''{{fakt|data=2010-03}} (''Phorusrhacos'') – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] wielkich, wymarłych nielotnych [[ptaki|ptaków]] z rodziny [[Phorusrhacidae]], występujących w [[miocen]]ie na terenie [[Patagonia|Patagonii]], 20-14 milionów lat temu. Obejmuje jeden gatunek – ''Phorusrhacos longissimus''.
 
== WymiaryBudowa i biologia ==
[[Plik:PhorusrhacosLongissimus-Skull-BackgroundKnockedOut-ROM-Dec29-07.png|thumb|160px|left|Czaszka ''Phorusrhacos longissimus'']]▼
Stojąc, ''Phorusrhacos'' osiągał 2,5 m wysokości (maksymalnie 3 m). Ważył 120-150 kg.
Grzbiet fororaka znajdował się około 140&nbsp;cm nad ziemią, natomiast głowę mógł unosić na wysokość 240&nbsp;cm. Ważył około 130&nbsp;kg{{r|AH2003}}.
 
Ptaki te miały ogromne [[dziób (zoologia)|dzioby]] (zajmujące ponad 50% powierzchni czaszki). Podobnie jak u wszystkich lub niemal wszystkich Phorusrhacidae, skarlałe [[skrzydło ptaka|skrzydła]] uniemożliwiały fororakowi latanie{{r|AH2003}}. Analizy biomechaniczne blisko spokrewnionego z fororakiem ptaka – jednak o znacznie większej masie, wynoszącej ok. 350&nbsp;kg – sugerują, że mógł on bardzo szybko biegać, z prędkością dochodzącą do nawet 50&nbsp;km/h{{r|run}}. Fororaki były prawdopodobnie dominującymi [[drapieżnictwo|drapieżnikami]] w swoich [[ekosystem]]ach{{r|Patagonia}}.
== Opis ==
{{clear|left}}
▲[[Plik:PhorusrhacosLongissimus-Skull-BackgroundKnockedOut-ROM-Dec29-07.png|thumb|160px|left|Czaszka ''Phorusrhacos longissimus'']]
Ptaki te miały ogromne [[dziób (zoologia)|dzioby]] (zajmujące ponad 50% powierzchni czaszki), służące do zabijania ofiar oraz prawdopodobnie do miażdżenia kości. Skarlałe [[skrzydło ptaka|skrzydła]] uniemożliwiały fororakowi latanie, jednak dzięki przypominającej ludzkie ramiona budowie oraz zakrzywionym [[pazur]]om, sprawiały, że mógł przytrzymywać nimi większą zdobycz, nim zabił ją masywnym dziobem. Mniejsze ofiary zabijał zapewne kopnięciami uzbrojonych w ostre pazury, długich nóg.
 
== FilogenezaSystematyka ==
''Phorusrhacos longissimus'' został opisany w 1887 roku przez [[Florentino Ameghino|Florentina Ameghino]], który wówczas niekompletną żuchwę fororaka zinterpretował jako należąca do bezzębnego [[ssaki|ssaka]]{{r|Ameghino}}. W 1889 roku Ameghino zmienił nazwę rodzajową na ''Phororhacos'', co zaakceptowała większość późniejszych autorów. W 1963 roku Brodkorb zwrócił uwagę, że zmiana nazwy rodzajowej nie jest uzasadniona i przywrócił nazwę ''Phorusrhacos'', którą ostatecznie uprawomocniła decyzja [[Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej|Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej]] z 1992 roku{{r|AH2003}}, mimo iż niektórzy autorzy sugerowali utrzymanie nazwy ''Phororhacos''{{r|CS90}}.
Fororak należy do wymarłej rodziny Phorusrhacidae, obejmującej kilkanaście rodzajów wielkich, drapieżnych nielotów, będących dominującymi drapieżnikami [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]] przez niemal cały [[era kenozoiczna|kenozoik]], 62-2 milionów lat temu. Jego najbliższymi krewnymi są inni członkowie podrodziny Phorusrhacinae – ''[[Devincenzia]]'', ''[[Kelenken]]'', ''[[Titanis]]''.▼
 
▲Fororak należy do wymarłej rodziny Phorusrhacidae, obejmującej kilkanaście rodzajów wielkich, drapieżnych nielotów, będących dominującymi drapieżnikami [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]] przez niemal cały [[era kenozoiczna|kenozoik]], 62-2 milionów lat temu. JegoFororak najbliższyminależy krewnymi są inni członkowiedo podrodziny [[Phorusrhacinae]], obejmującej również –rodzaje ''[[Devincenzia]]'', ''[[Kelenken]]'', i ''[[Titanis]]''{{r|AH2003}}, jednak dokładne pokrewieństwo jej przedstawicieli jest niejasne{{r|livingdinosaurs}}.
== Behawior i etologia ==
''Phorusrhacos'' był prawdopodobnie ptakiem żyjącym na otwartych terenach, gdzie mógł wykorzystywać do ścigania zdobyczy dużą prędkość, jaką był w stanie osiągać. Na pożywienie składały się przeważnie małe [[ssaki]] (prawdopodobnie głównie [[torbacze]], które występowały wówczas licznie w Ameryce Południowej) – był jednak w stanie polować również na większą zwierzynę (do wielkości [[sarna|sarny]]).
 
== SynonimyFororak w kulturze ==
Fororak był jednym z bohaterów znanej książki [[Arthur Conan Doyle|Arthura Conan Doyle'a]] pt. ''[[Zaginiony świat]]''. Ptak nazywany fororakiem pojawił się też w piątym odcinku serialu ''[[Wędrówki z bestiami]]'', pt. ''Tygrys szablozębny''. W rzeczywistości rodzaj ''Phorusrhacos'' wyginął około 12 mln lat wcześniej niż dzieje się akcja odcinka, a ukazany w nim ptak to ''Titanis'' (występował on jednak w Ameryce Północnej, a nie Południowej){{r|bestie}}.▼
''Phorusrhacos'' był w przeszłości opisywany pod wieloma nazwami:
* ''Phororhacos''
* ''Mesembriornis''
* ''Stereornis''
* ''Darwinornis''
* ''Owenornis''
* ''Titanornis''
* ''Callornis''
* ''Liornis''
* ''Eucallornis''
 
{{Przypisy|przypisy=
== Fororak w kulturze masowej ==
#<ref name=AH2003>{{Cytuj pismo |nazwiskoautor=Herculano|imię= M. F.|nazwisko2= Alvarenga, Elizabeth Höfling|imię2=Elizabeth |tytuł=Systematic revision of the Phorusrhacidae (Aves: Ralliformes) |czasopismo=Papéis Avulsos de Zoologia |rok=2003|oznaczenie=(São Paulo) |wolumin=43 (|wydanie=4) |strony=55-9155–91 |rok=2003 |doi=10.1590/S0031-10492003000400001 |język=en}}</ref>▼
▲Fororak był jednym z bohaterów znanej książki Arthura Conan Doyle'a pt. ''[[Zaginiony świat]]''. Ptak nazywany fororakiem pojawił się też w piątym odcinku serialu ''[[Wędrówki z bestiami]]'', pt. ''Tygrys szablozębny''. W rzeczywistości rodzaj ''Phorusrhacos'' wyginął około 12 mln lat wcześniej niż dzieje się akcja odcinka, a ukazany w nim ptak to ''Titanis''.
#<ref name=Ameghino>{{Cytuj pismo |nazwisko=Ameghino|imięautor=Florentino Ameghino |tytuł=Enumeración sistemática de las espécies de mamíferos fósiles coleccionados por Carlos Ameghino en los terrenos Eocenos de la Patagonia austral y depositados en el Museo de La Plata |czasopismo=Boletin del Museo de La Plata |rok=1887|oznaczenie= |wolumin=1 |strony=1-261–26 | język=es}}</ref>▼
 
<ref name=CS90>{{Cytuj pismo |autor=Luis M. Chiappe, Miguel F. Soria |tytuł=</em>Phororhacos<em> Ameghino, 1889 (Aves, Gruiformes): proposed conservation |czasopismo=Bulletin of Zoological Nomenclature |wolumin=47 |wydanie=3 |strony=198–201 |rok=1990 |url=http://biostor.org/reference/2624 |język=en}}</ref>
== Bibliografia ==
<ref name=Patagonia>{{Cytuj pismo |autor=Claudia P. Tambussi |tytuł=Palaeoenvironmental and faunal inferences based on the avian fossil record of Patagonia and Pampa: what works and what does not |czasopismo=Biological Journal of the Linnean Society |wolumin=103 |wydanie=2 |strony=458–484 |rok=2011 |doi=10.1111/j.1095-8312.2011.01658.x |język=en}}</ref>
{{Bibliografia start}}
<ref name=livingdinosaurs>{{Cytuj książkę |autor r=Herculano Alvarenga, Luis Chiappe, Sara Bertelli |rozdział=Phorusrhacids: the terror birds |adres rozdziału=http://dx.doi.org/10.1002/9781119990475.ch7 |autor=Gareth Dyke, Gary Kaiser (red.) |tytuł=Living dinosaurs: The evolutionary history of modern birds |wydawca=John Wiley & Sons, Ltd |rok=2011 |strony=187–208 |isbn=978-1-119-99047-5 |język=en}}</ref>
# {{Cytuj książkę | autor= | tytuł=
<ref name=run>{{Cytuj pismo |autor=R. Ernesto Blanco, Washington W. Jones |tytuł=Terror birds on the run: a mechanical model to estimate its maximum running speed |czasopismo=Proceedings of the Royal Society B |wolumin=272 |wydanie=1574 |strony=1769–1773 |rok=2005 |doi=10.1098/rspb.2005.3133 |język=en}}</ref>
Contribución al conocimiento de los mamíferos fósiles de la República Argentina| nazwisko=Ameghino | imię=Florentino | data=1889 | wydawca="Actas Academia Nacional Ciencias de Córdoba" | miejsce=Córdoba | isbn= | strony=1-1028}}
<ref name=bestie>{{Cytuj stronę |url=http://www.bbc.co.uk/nature/wildfacts/factfiles/475.shtml |tytuł=Wildfacts – ''Phorusrhacos'' |opublikowany=BBC – Science & Nature |język=en |data dostępu=30 sierpnia 2011}}</ref>
▲# {{Cytuj pismo |nazwisko=Herculano|imię=M. F.|nazwisko2=Höfling|imię2=Elizabeth|tytuł=Systematic revision of the Phorusrhacidae (Aves: Ralliformes)|czasopismo=Papéis Avulsos de Zoologia |rok=2003|oznaczenie= |wolumin=43 (4)|strony=55-91| język=en}}
}}
▲# {{Cytuj pismo |nazwisko=Ameghino|imię=Florentino|tytuł=Enumeración sistemática de las espécies de mamíferos fósiles coleccionados por Carlos Ameghino en los terrenos Eocenos de la Patagonia austral y depositados en el Museo de La Plata|czasopismo=Boletin del Museo de La Plata|rok=1887|oznaczenie= |wolumin=1|strony=1-26 | język=es}}
{{Bibliografia stop}}
 
[[Kategoria:NielotyPhorusrhacidae]]
[[Kategoria:Ptaki miocenu]]
[[Kategoria:Wymarłe ptaki Ameryki Południowej]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Fororak”