Synagoga: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Ruins of the Ancient Synagogue at Bar'am.jpg|right|thumb|235px|Synagoga w Kfar Baram]]

[[Plik:Nave & columns, Toledo synagogue, Spain, ZM (42).JPG|right|thumb|235px|Wnętrze synagogi w Toledo]]

Pierwsze synagogi powstały prawdopodobnie w czasie [[Niewola babilońska|wygnania babilońskiego]] w VI w. p.n.e. Pewne jest, że istniały w [[Starożytny Izrael|starożytnym Izraelu]], przed zburzeniem drugiej [[Świątynia Jerozolimska|Świątyni Jerozolimskiej]] w roku 70. Pierwsze synagogi w starożytnym Izraelu służyły jako miejsca codziennej modlitwy i nauki, i istniały równolegle ze Świątynią - jedynym miejscem kultu starożytnego judaizmu. Najstarszą pisemną wzmiankę o synagodze odnaleziono w egipskim dokumencie z III w. p.n.e<ref>{{cytuj książkę | autor = Geoffrey Wigoder | tytuł = The Story of the Synagogue. A diaspora Museum Book. | wydawca = Weidenfeld & Nicolson | miejsce = London | data = 1986 | strony = 10 | isbn = 978-0297789352 }}</ref>. Pozostałości najstarszej znanej synagogi, pochodzącej II w. p.n.e., zachowały się na greckiej wyspie [[Delos]]<ref>{{cytuj książkę | autor = Maria i Kazimierz Piechotkowie | tytuł = Bramy Nieba. Bóźnice murowane na terenach dawnej Rzeczypospolitej. | wydanie = | wydawca = Krupski i S-ka | miejsce = Warszawa | data = 1999 | strony = 19-22 | isbn = 83-86117-18-4 }}</ref>.

 

Pierwsze synagogi miały kształt prostokątnej sali z wewnętrzną [[Perystaza|kolumnadą]]. Główne wejście znajdowało się na wschodniej ścianie, skierowanej w stronę [[Jerozolima|Jerozolimy]]. Pod pozostałymi ścianami znajdowało się kilka rzędów kamiennych ław. Być może synagogi te posiadały jakieś inne wyposażenie, prawdopodobnie wykonane z drewna. Bożnice budowane w [[Starożytny Izrael w okresie rzymskim|okresie panowania rzymskiego]] (I w. p.n.e. - IV w. n.e), np. synagoga w [[Kfar Baram]] z III w n.e. lub [[Biała Synagoga w Kafarnaum]] z IV w. n.e., posiadały dekoracje zewnętrzne odwołujące się do rzymskiego [[Architektura klasyczna|stylu klasycznego]]. Późniejsze synagogi z [[Palestyna pod panowaniem Bizancjum|okresu bizantyjskiego panowania]] na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] posiadały bogate [[Mozaika|mozaikowe]] dekoracje wnętrz (np. synagogi [[Synagoga w Beit Alfa|Beit Alfa]] i w [[Beit Szean]] z VI w.). Ostatnie antyczne synagogi na terenie Palestyny powstały w początkach VII w. Po [[Palestyna pod panowaniem Arabów|opanowaniu regionu przez Arabów]] w 637 budowanie synagog zostało zakazane, a większość Żydów zmuszona do opuszczenia Palestyny<ref>{{cytuj książkę | autor = Maria i Kazimierz Piechotkowie | tytuł = Bramy Nieba. Bóźnice murowane na terenach dawnej Rzeczypospolitej. | wydanie = | wydawca = Krupski i S-ka | miejsce = Warszawa | data = 1999 | strony = 23-24 | isbn = 83-86117-18-4 }}</ref><ref>{{cytuj książkę | autor = Geoffrey Wigoder | tytuł = The Story of the Synagogue. A diaspora Museum Book. | wydawca = Weidenfeld & Nicolson | miejsce = London | data = 1986 | strony = 11-34 | isbn = 978-0297789352 }}</ref>.

 

Niewiele wiadomo o synagogach powstałych we [[Wczesne średniowiecze|wczesnym średniowieczu]]. Pierwsze przekazy dotyczące późniejszych synagog pochodzą z XI i XII wieku, i odnoszą się do Europy, gdzie do X wieku znalazła się większość Żydów. Wykształciły się wówczas dwa odłamy kultury i religii żydowskiej - [[Sefardyjczycy|sefardyjski]] na [[Półwysep Iberyjski|Półwyspie Iberyjskim]] i [[Aszkenazyjczycy|aszkenazyjski]] w [[Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego|Niemczech]] i pozostałej części Europy. Architektura synagog sefardyjskich rozwijała się pod wpływem kultury [[islam]]u, w opanowanej przez [[Arabowie|Arabów]] [[Arabskie panowanie w Hiszpanii|Hiszpanii]]. Najważniejszymi synagogami sefardyjskimi były powstała około 1200 r. [[Synagoga Santa María la Blanca w Toledo|synagoga w Toledo]], oraz nieco późniejsze synagogi w [[Synagoga w Segowii|Segowii]] i [[Synagoga w Kordobie|Kordobie]]. Były to budowle o [[Bazylika|układzie bazylikowym]], posiadające dekoracje w [[Mudejar|stylu mauretańskim]]. Po [[Rekonkwista|opanowaniu]] w XV wieku Półwyspu Iberyjskiego przez [[Chrześcijaństwo|chrześcijan]] i utworzenia [[Hiszpania|Królestwa Hiszpanii]], Żydzi zostali stamtąd wygnani, a ogromną większość synagog zamieniono na [[Kościół (budynek)|kościoły]]<ref>{{cytuj książkę | autor = Maria i Kazimierz Piechotkowie | tytuł = Bramy Nieba. Bóźnice murowane na terenach dawnej Rzeczypospolitej. | wydanie = | wydawca = Krupski i S-ka | miejsce = Warszawa | data = 1999 | strony = 25-27 | isbn = 83-86117-18-4 }}</ref><ref>{{cytuj książkę | autor = Geoffrey Wigoder | tytuł = The Story of the Synagogue. A diaspora Museum Book. | wydawca = Weidenfeld & Nicolson | miejsce = London | data = 1986 | strony = 57-71 | isbn = 978-0297789352 }}</ref>.

 

 

 

== Funkcja ==