|
Trebusz- Ucz się. A tak wgl. to nieściągaj.
[[Plik:Trebuchet.jpg|thumb|Trebusz (tripantium)]]
'''Trebusz''' - [[starożytność|starożytna]] i [[średniowiecze|średniowieczna]] broń; [[barobalistyka|barobalistyczna]] [[machina miotająca]], wykorzystująca zasadę [[dźwignia|dźwigni]], miotająca pociski [[strzelanie stromotorowe|stromotorowo]] ze znaczną celnością. Trebusz był stosowany dość powszechnie i stąd ma w różnych językach różne miejscowe nazwy: trebuszet, trebuczet, trabutium, frondibola, perier, bleide, tribock, petraria itd. Dla przykładu francuską nazwę '''frondibola''' utworzono z połączenia [[język francuski|francuskiego słowa]] ''fronde'' (proca) i [[język grecki|greckiego]] ''bolis'' (pocisk).
Mimo że bardziej skomplikowany, w istocie był olbrzymią, mechaniczną [[proca|procą]] działającą na zasadzie [[dźwignia|dźwigni]]. Siłę wyrzutu zapewniał znaczny ciężar (po grecku ''baros'') - pojemnik z kamieniami lub ołowiem, na stałe zamocowany na krótszym ramieniu. Odblokowany wraz z ramieniem opadał z przyspieszeniem ziemskim, powodując gwałtowny ruch obrotowy drugiego, dłuższego ramienia. Ramię to miało podczepioną elastyczną kieszonkę, zawierającą jeden lub wiele pocisków, uwalnianych na zasadzie [[Siła odśrodkowa|siły odśrodkowej]] w chwili zahamowania ruchu dźwigni. Krótsze ramię machiny unoszono (przygotowywano do strzału) na zasadzie dźwigni, opuszczając dłuższe za pomocą wielokrążków.
Nazwa trebusz raczej błędnie stosowana jest także dla znacznie prostszych machin, takich jak [[biffa]]. Biffy ciężar napędzający miały mocowany na linie. Uwolniony, w końcowej fazie zatrzymywał się na ziemi. Machiny te miały większy zasięg, ale mniejszą celność. Według niektórych autorów używane były już w starożytnym Rzymie i Chinach. Przede wszystkim wykorzystywano je powszechnie w całej [[Europa|Europie]] w okresie [[średniowiecze|średniowiecza]]. Stosowane były przez [[Słowianie|Słowian Zachodnich]] w walkach z [[Dania|Duńczykami]] w [[XII wiek]]u, m.in. w obronie [[Wolgast|Wołogoszczy]] w [[1184]] r., kiedy to celny ostrzał uniemożliwił lądowanie wroga.
Ewolucyjnym połączeniem obu rodzajów machin było [[tripantium]], posiadające przeciwwagę stałą i ruchomą, opracowane w średniowieczu. Miało ono wysoką celność i zasięg większy niż trebusz.
Działająca rekonstrukcja trebusza znajduje się przy [[Zamek w Chudowie|zamku w Chudowie]] i jest jedną z największych w Europie .
<gallery>
Plik:Trebuchet2.png|Tripantium - rysunek
Plik:Larressingle Gers 18 Pierrière.jpg|Rekonstrukcja francuskiego ''pierrière''
Plik:Trebusz_Chudow.jpg|Strzał z trebusza (biffy)
</gallery>
==Bibliografia==
*PWN Leksykon: ''Wojsko, wojna, broń'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9
* Zenon Mendygrał,"Arsenał bellony"
* Robert M. Jurga, ''Machiny wojenne'', Donjon/Pelta, Kraków-Warszawa 1995, ISBN 83-86489-03-0, ISBN 83-85314-04-0
== Zobacz też ==
* [[Strzelanie stromotorowe]]
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.medieval-castle-siege-weapons.com/medieval-trebuchets.html Medieval trebuchets]
*{{commons|Trebuchet}}
[[Kategoria:Machiny miotające]]
[[af:Trebuchet]]
[[be:Трыбук]]
[[bg:Требушет]]
[[ca:Trabuquet#Fonèvol]]
[[cs:Trebuchet]]
[[da:Blide]]
[[de:Blide]]
[[en:Trebuchet]]
[[es:Fundíbulo]]
[[eo:Ĵetmaŝino]]
[[fr:Trébuchet]]
[[id:Trebuchet]]
[[it:Trabucco (arma)]]
[[he:טרבושה]]
[[lt:Trebušetas]]
[[arz:منجنيق]]
[[ms:Manjanik]]
[[nl:Slingerarm]]
[[ja:トレビュシェット]]
[[no:Blide]]
[[pt:Trabuco]]
[[ru:Требушет]]
[[simple:Trebuchet]]
[[sk:Trebuchet]]
[[sl:Tribok]]
[[sh:Trebušet]]
[[fi:Trebuchet]]
[[sv:Blida]]
[[tr:Mancınık]]
[[uk:Требушет]]
[[zh:重力拋石機]]
| 