Historia Bydgoszczy: Różnice pomiędzy wersjami

{{Duża grafika|Bydgoszcz 1656 z zamkiem.jpg|900px|Panorama miasta [[Bydgoszcz]]y i ruin [[Zamek w Bydgoszczy|zamku]] -– wyobrażenie na podstawie grafiki [[Erik Dahlbergh|Erika Dahlberga]] z 1656-571657 r.}}

== Okres do 1346 r. -– Przedlokacyjnyprzedlokacyjny ośrodek miejski ==

== Okres 1346-1466 -– Warowniawarownia Królestwa Polskiego ==

W okresie tym Bydgoszcz została ukształtowana jako miasto [[Lokacja (historia)|lokowane]] na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]]. Powstała pierwotna infrastruktura miejska wraz z systemem [[FortyfikacjeFortyfikacja|fortyfikacji]] oraz królewskim [[Zamek w Bydgoszczy|zamkiem]] użytkowanym przez [[Starostowie bydgoscy|starostę]]. Szczególną dynamikę rozwoju przejawiał handel spławny piwem, zbożem i solą, który bezskutecznie starała się ograniczyć [[Zakon krzyżacki|strona krzyżacka]]. Szczególnie bogate są dzieje polityczne Bydgoszczy z tego okresu związane z [[Wojny polsko-krzyżackie|wojnami polsko-krzyżackimi]].

== Okres 1466-1655 -– Staropolskiestaropolskie miasto handlowe ==

W okresie tym Bydgoszcz przeżywała apogeum rozwoju w całym okresie staropolskim. Dogodne położenie na szlaku handlowym [[Wisła|Wisły]] przyczyniło się do szybkiego rozwoju gospodarczego miasta. Wraz ze zwiększeniem liczby mieszkańców i ich zamożności pojawiły się aspiracje kulturalne i oświatowe. Nie do pominięcia są również wydarzenia polityczne, w jakich uczestniczyli mieszkańcy miasta.

Dziedziną, jaka szczególnie wyróżniała Bydgoszcz w tym okresie w [[Rzeczpospolita Polska|RzeczpospolitejRzeczypospolitej]] była skala handlu spławnego. Jako jeden z największych ośrodków handlu zbożowego w II połowie [[XVI wiek]]u Bydgoszcz urosła do wielkości, która pretendowała do pogranicza miasta średniego i dużego.

== Okres 1655-1772 -– Ww dobie wojen i upadku ==

W tym okresie Bydgoszcz stała się areną dla najważniejszego wydarzenia politycznego w jej historii staropolskiej – zaprzysiężenia [[traktaty welawsko-bydgoskie|traktatów welawsko-bydgoskich]], które stały się podstawą do uniezależnienia [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]] od [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|RzeczpospolitejRzeczypospolitej]].

Jednak generalnie był to okres upadku miasta, który zapoczątkowały zniszczenia i zarazy podczas [[potop szwedzki|potopu szwedzkiego]]. Po krótkim okresie stabilizacji w II połowie [[XVII wiek]]u nadszedł czas największego upadku na początku [[XVIII wiek]]u w dobie [[III wojna północna|wojny północnej]].

== Okres 1772-1806 -– Wzrostwzrost znaczenia miasta ==

Pod koniec tego okresu Bydgoszcz odrobiła zapóźnienia i osiągnęła poziom z najlepszego okresu staropolskiego. Nie ominęła również Bydgoszczy [[insurekcja kościuszkowska]] przez co urozmaicone są dzieje polityczne. 2 października [[1794]] r. odbyła się [[bitwa pod Bydgoszczą]], którą stoczyły z wojskiem pruskim oddziały, dowodzone przez gen. [[Jan Henryk Dąbrowski|Henryka Dąbrowskiego]].

== Okres 1806-1815 -– Ww Księstwie Warszawskim ==

== Okres 1815-1920 -– Podpod zaborem pruskim ==

Na początku [[XX wiek]]u Bydgoszcz -– „Mały Berlin” pod względem infrastruktury nie odbiegała zbytnio od poziomu rdzennych miast [[Cesarstwo Niemieckie|Rzeszy]], była dobrze utrzymanym miastem, czystym, słynącym z zieleni. Dziedzictwo architektury z tego okresu jest bardzo bogate i stanowi dzisiaj w coraz większym stopniu o atrakcyjności turystycznej miasta.

== Okres 1920-1939 -– Okresokres międzywojenny ==

== Okres 1939-1945 -– Okupacjaokupacja niemiecka ==

Bydgoszcz była sceną jednych z pierwszych [[Niemieckie represje wobec ludności Bydgoszczy (1939)|masowych represji]] hitlerowskich na terenie Polski. Spontaniczne stłumienie przez wojsko i mieszkańców Bydgoszczy [[DywersjaKrwawa niemieckaniedziela w Bydgoszczy 1939(Bydgoszcz)|dywersji hitlerowskiej]] 3 września [[1939]] r. zostało okrzyknięte przez propagandę niemiecką ”[[DywersjaKrwawa niemiecka 1939 -niedziela (Bydgoszcz)|krwawą niedzielą]]” (niem. ''"Bromberger„Bromberger Blutsonntag"Blutsonntag”''). W efekcie rozstrzelano prezydenta miasta [[Leon Barciszewski|Leona Barciszewskiego]] oraz wielu mieszkańców na [[Stary Rynek w Bydgoszczy|Starym Rynku]], w [[Zbrodnia w Tryszczynie|Tryszczynie]], w [[Egzekucje w fordońskiej "Dolinie Śmierci"|Dolinie Śmierci]] i w wielu innych miejscach. Bydgoszcz została włączona do [[III Rzesza|Rzeszy]] jako stolica [[Rejencja|rejencji]] w obrębie okręgu [[Gdańsk-Prusy Zachodnie]]. W czasie wojny architektura miasta nie doznała wielkich zniszczeń poza celowymi wyburzeniami zabytków dokonanymi w [[1940]] r. Całkowite straty wśród mieszkańców Bydgoszczy w czasie całej II wojny światowej historycy szacują na około 10 000 ofiar.

== Okres 1945-1989 -– Ww Polsce Ludowej ==

Okres [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PolskiPolskiej RzeczpospolitejRzeczypospolitej Ludowej]] przyniósł awans miasta na stolicę [[Województwo bydgoskie|województwa pomorskiego]] (1945-1950), potem [[Województwo bydgoskie|bydgoskiego]]: „dużego” (1950-1975) i „małego” (1975-1999). Odziedziczony po poprzednich okresach wielobranżowy przemysł został przez nowe władze rozbudowany i wyeksploatowany. Nie zbudowano natomiast w Bydgoszczy od podstaw żadnej wielkiej inwestycji przemysłowej, które w innych ośrodkach dynamizowały rozwój demograficzny i gospodarczy (np. [[Płock]]- – Petrochemia, [[Włocławek]]- – Zakłady Azotowe, [[Toruń]]- – Elana, [[Świecie]]- – kombinat celulozowy). Nie przeniesiono również do Bydgoszczy żadnej uczelni wyższej pochodzącej z kresów, miejscowe uczelnie rozwijały się od lat 50. na bazie miejscowego środowiska.

W latach 40. i 50. Bydgoszcz stała się dużym [[Garnizon Bydgoszcz|ośrodkiem wojskowym i garnizonowym]] (na bazie istniejącej po okresie pruskim infrastruktury), co przyczyniło się do rozwoju miasta. W latach 60. i 70. motorem rozwoju był głównie przemysł. W latach 70. zapoczątkowano ponadto zagospodarowanie [[Leśny Park Kultury i Wypoczynku|Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku]] na podobieństwo [[Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku|parku śląskiego]] oraz rozpoczęto zabudowę nowej wielkiej dzielnicy mieszkaniowej nad [[Wisła|Wisłą]] – [[Fordon (osiedle wdzielnica Bydgoszczy)|Fordonu]]. Na uwagę zasługuje również rozwój [[Kultura w Bydgoszczy|kultury]], zwłaszcza muzycznej oraz [[Sport w Bydgoszczy|sportu]].

== Okres po 1989 -– Ww III RzeczpospolitejRzeczypospolitej ==

Po przełomie politycznym w [[1989]] r. Bydgoszcz funkcjonuje w obecnych warunkach społeczno-gospodarczych. Okres transformacji przebiegł dość łagodnie z powodu dużego zdywersyfikowania branżowego przemysłu bydgoskiego. Większość "sztandarowych"„sztandarowych” zakładów pracy z okresu PRL została sprywatyzowana i trafiła w ręce polskich i zagranicznych koncernów ([[Ciech|Ciech S.A.]], Telefonika Kable S.A., [[Unilever|Unilever Polska S.A.]], [[Alcatel-Lucent]] i inne). Nieliczne upadły -– największe z nich to fabryka rowerów [[Romet|"Romet"„Romet”]], czy fabryka obuwia "Kobra"„Kobra”. Cechą charakterystyczną okresu po [[1989]] r. jest wzrost samorządności, rozwój usług, uczelni wyższych (trzy [[Uniwersytety w Polsce|uniwersytety]] w mieście od 2005 r.), kultury (oddana do użytku [[Opera Nova]]), odnowa zaniedbanego w okresie PRL [[Stare Miasto w Bydgoszczy|Starego Miasta]] oraz ekspansja mieszkańców na przedmieścia -– zwłaszcza do gmin [[Gmina Białe Błota|Białe Błota]] i [[Gmina Osielsko|Osielsko]]. Od początku [[XXI wiek]]u Bydgoszcz jest ponadto jednym z najważniejszych w kraju ośrodków wojskowych (w tym siedzibą ośrodka szkoleniowego [[NATO]]), wyróżnia się pod względem kultury muzycznej, skali miedzynarodowychmiędzynarodowych imprez sportowych oraz największego w Polsce [[Leśny Park Kultury i Wypoczynku|parku miejskiego]].

* [[Historiahistoria kultu religijnego w Bydgoszczy]]

* [[Historiahistoria Bydgoskiego Węzła Kolejowego]]

* [[Historiahistoria Bydgoskiego Węzła Wodnego]]

* [http://www.wspominaj.bydgoszcz.pl wspominaj.bydgoszcz.pl] -– Zdjęcia z Bydgoszczą w tle.

* ''Atlas historyczny miast polskich. Tom II Kujawy. Zeszyt 1. Bydgoszcz: red. Antoni Czachorowski: Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1997''

* ''Badtke Marek: Kanał Bydgoski: Bydgoszcz, 2006''

* ''Biegański Zdzisław red: Dzieje Fordonu i okolic: Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, 1997''

* ''Biegański Zdzisław, Grzegorz M. red.: Bydgoszcz – 650 lat praw miejskich. Praca zbiorowa. Bydgoszcz 1996''

* ''Biskup Marian: Wojny Polski z Zakonem Krzyżackim 1308-1521: Gdańsk: Marpress: 1993 ''

* ''Biskup Marian red.: Historia Bydgoszczy. Tom I do roku 1920. Warszawa-Poznań: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1991''

* ''Biskup Marian red:. Historia Bydgoszczy. Tom II 1920-1939. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1999''

* ''Bręczewska-Kulesza Daria: Przegląd stylów występujących w bydgoskiej architekturze drugiej połowy XIX i początku XX stulecia''

* ''Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny. Bydgoszcz 2003''

* ''Derenda Jerzy. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006''

* ''Derenda Jerzy. Bydgoszcz w blasku symboli – tom II z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2008''

* ''Encyklopedia Historii Gospodarczej Polski do 1945 roku: Warszawa: Wiedza Powszechna, 1981''

* ''Gierszewski Stanisław: Wisła w dziejach Polski: Gdańsk: Wydawnictwo Morskie: 1982''

* ''Guldon Zenon: Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI w.: Toruń: Roczniki Towarzystwa Naukowego, 1964''

* ''Guldon Zenon: Podziały administracyjne Kujaw i ziemi dobrzyńskiej w XIII-XIV wieku: Warszawa, Poznań : Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974''

* ''Guldon Zenon, Kabaciński Ryszard: Szkice z dziejów dawnej Bydgoszczy XVI-XVIII w., Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1975''

* ''Kabaciński Ryszard, Kotowski Wojciech, Wojciak Jerzy: Bydgoszcz zarys dziejów: Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1980''

* ''Klonowic Sebastian Fabian: [[Flis, to jest Spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do niej przypadającymi]]: Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 1984''

* ''Mincer Franciszek: Dzieje Bydgoszczy do roku 1806: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Tadeusza Kotarbińskiego: Zielona Góra 1992''

* ''Nowakowski Tomasz. Kazimierz Wielki a Bydgoszcz. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003''

* ''Potemski Czesław: Pradzieje Bydgoszczy i powiatu bydgoskiego: Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe: 1963''

* ''Raszewski Zbigniew: Pamiętnik gapia, Bydgoszcz jaką pamiętam z lat 1930-1945. Wyd. Pomorze. Bydgoszcz 1994''

* ''Śliwiński Błażej: Pogranicze kujawsko-pomorskie w XII-XIII wieku : z dziejów Bydgoskiego i Wyszogrodzkiego w latach 1113-1296: Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe: 1989''

* ''Winid Walenty: Kanał Bydgoski: Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Popierania Nauki, 1928''

* ''Woźny Jacek: Archeologiczne skarby pradziejów Bydgoszczy od paleolitu do początków średniowiecza: Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek: 2003''

* ''Umiński Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik: Bydgoszcz: Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy”, 19''96 1996

* ''Zajączkowski Stanisław. Polska a Zakon Krzyżacki w ostatnich latach Władysława Łokietka. Lwów. Towarzystwo Naukowe, 1929''

* ''Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego. Tomy.I - XVI–XV''

* ''Kalendarze Bydgoskie. Roczniki 1968-2009''

* ''Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyty 1 do 13''

* ''Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie. Tomy I - XIXI–XIX''