Wyspy Briońskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
rozbudowa, źródła/przypisy |
rozbudowa |
||
Linia 22:
[[Grafika:Croatia_-_Brioni.PNG|thumb|250px|Położenie Wysp Briońskich na Adriatyku]]
'''Wyspy Briońskie''' ([[Język chorwacki|chorw.]] ''Brijuni'', [[Język włoski|wł.]] ''Brioni'') - grupa czternastu małych [[wyspa|wysp]] położonych na [[Chorwacja|chorwackiej]] części północnego [[Morze Adriatyckie|Adriatyku]], u południowo-zachodnich wybrzeży półwyspu [[Istria]]. Od [[Istria|Istrii]] oddzielone przez wąską [[cieśnina|cieśninę]]. Łączna powierzchnia wysp wynosi 7,36 km².<ref name="Lenz">Lenz Marian: ''Z biletem na Brioni'', w: "Poznaj Świat" R. XXXIV, nr 3 (398), marzec 1986, s. 13-15</ref> Największa z wysp, Veliki Brijun (dł. 4,5 km, szer. do 3 km, pow. 5,723 km²; linia brzegowa 23,415 km<ref name="Geoadria">{{cytuj stronę| url = http://hrcak.srce.hr/file/14783| tytuł = Coastline Lenghts and Areas of Islands in the Croatian Part of the Adriatic Sea Determined from the Topographic Maps at the Scale of 1:25 000| data dostępu = 2010-11-13| autor = | opublikowany = | praca = | data = | strony = 13| język = en}}</ref>), leży w odległości 2 km od półwyspu.
== Warunki naturalne ==
Wyspy są stosunkowo niskie. Najwyższy punkt wyspy Veliki Brijun wznosi się na 42 m n.p.m. Klimat wysp jest łagodny, śródziemnomorski. Średnie temperatury wynoszą: zimy 6,3 °C, wiosny 12,2°C, lata 22,2 °C, jesieni 14,8°C. Roczne opady wynoszą ok. 800 mm, przy czym opad śniegu jest rzadkością występującą raz na 20 lat. Występuje tu ok. 680 gatunków roślin i wiele gatunków zwierząt, w tym 250 gatunków ptaków.<ref name="Lenz"/>
== Historia ==
Pierwsi ludzie pojawili się na wyspach w okresie [[neolit]]u, ok. 3 tys. lat p.n.e. Około XVII w. p.n.e. archipelag opanowały przybyłe z Istrii plemiona Protoilirów. Dopiero w 177 r. p.n.e. Protoilirowie ulegli Rzymianom. Ci ostatni szybko docenili korzystne warunki naturalne archipelagu i wybudowali tu szereg obiektów rezydencyjnych i wypoczynkowych. Do lat 30. XIV w. wyspy należały do patriarchów Akwilei, którzy na przełomie XII i XIII w. wznieśli na Brioni pierwsze budowle obronne. Od [[XIV wiek]]u Wyspy Briońskie należały do [[Republika Wenecka|Republiki Weneckiej]], jednak już pod koniec XV w. opustoszały na skutek panującej tu malarii. Po upadku Republiki Weneckiej w [[1797]] r. dostały się we władanie [[Austria|Austrii]], która uzyskała potwierdzenie tego nabytku na [[kongres wiedeński|kongresie wiedeńskim]] w 1815 r. W połowie XIX w., w związku z przekształceniem Puli w port wojenny i bazę cesarskiej floty, na osłaniających ją wyspach wzniesiono fortyfikacje z największymi na Morzu Śródziemnym armatami kalibru 210 mm. Podczas pierwszej wojny światowej Veliki Brijun był bazą okrętów podwodnych cesarsko-królewskiej floty.
W 1893 r. wyspy kupił wiedeński przemysłowiec [[Paul Kupelwieser]], który postanowił urządzić tu kurort. Do zwalczenia ognisk malarii zaangażował znanego lekarza epidemiologa, [[Robert Koch|Roberta Kocha]]. Na wyspach zbudowano hotele, największe w Europie pola golfowe, korty tenisowe i kąpieliska, założono nawet stadninę koni wierzchowych. Przyjeżdżała tutaj cała europejska elita. Po zakończeniu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] należały do [[Włochy|Włoch]]. W latach międzywojennych, gdy interesy właścicieli wysp szły coraz gorzej, kontrolę nad nimi przejęła w 1934 r. Banca di Verona a po niej w 1935 r. szwajcarskie konsorcjum bankowe z Puli. W 1936 r. nieruchomości te przeszły pod kontrolę włoskiego Ministerstwa Finansów.<ref name="Lenz"/>
W [[1947]], gdy Wyspy Briońskie stały się częścią [[Jugosławia|Jugosławii]], komunistyczny przywódca [[Josip Broz Tito]] przekształcił wyspy w swoją letnią rezydencję. Przyjmował tam wielu zagranicznych przywódców. W [[1983]] na archipelagu utworzono [[park narodowy]].▼
▲W [[1947]] r., gdy Wyspy Briońskie stały się częścią [[Jugosławia|Jugosławii]], komunistyczny przywódca [[Josip Broz Tito]] przekształcił wyspy w swoją letnią rezydencję.
{{Przypisy}}
| |||