SMS Yorck: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m drobne merytoryczne
m poprawki merytoryczne i redakcyjne
Linia 8:
| wycofanie ze służby =
| status okrętu = zatonął 4 listopada 1914
| stocznia = [[Blohm + Voss|Blohm & Voss]], [[Hamburg]]
| wcześniejsza nazwa =
| następna nazwa =
| wyporność = 9533 t (normalnakonstrukcyjna)<br />10 266 t (pełna)
| długość = 127,8 m
| szerokość = 20,23 m
Linia 23:
| commons =
}}
'''SMS Yorck''' − niemiecki [[krążownik pancerny]] (w nomenklaturze niemieckiej wielki krążownik − ''Großer Kreuzer'') z pierwszych lat XX wieku, jeden z dwu okrętów [[krążowniki pancerne typu Roon|typu ''Roon'']], nazwany na cześć [[Johann Ludwig Yorck von Wartenburg|Johanna Ludwiga Yorcka von Wartenburg]], pruskiego [[Marszałekmarszałek polny|feldmarszałka]] z okresu [[Wojnywojny napoleońskie|wojen napoleońskich]]. Wcielony do służby w [[Kaiserliche Marine]] w listopadzie 1905 roku, siedem lat później został odstawiony do rezerwy. Reaktywowany po wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]], 4 listopada 1914 roku wszedł na skutek błędu nawigacyjnego na własne pole minowe na podejściu do [[Wilhelmshaven]] i zatonął z dużymi stratami wśród załogi.
 
== HistoriaZamówienie i budowa ==
SMS "Yorck" został zamówiony w ramach tzw. drugiej ustawy o flocie (''Flottengesetz'') w hamburskiej stoczni koncernu [[Blohm und Voss AG|Blohm & Voss]] (numer stoczniowy 167{{r|Koop14}}), jako druga i ostatnia jednostka typu ''Roon''. [[stępka|Stępkę]] pod krążownik położono w lutym 1903 roku{{r|Conway255}}. Na czas budowy nadano mu, zwyczajem panującym w Kaiserliche Marine, prowizoryczną nazwę "Ersatz Deutschland", jako następcy planowanej do wycofania z linii [[fregata pancerna|fregaty pancernej]] [[SMS Deutschland (1875)|"Deutschland"]]{{r|Groner78}}. Zwodowany 14 maja 1904 roku, został nazwany na cześć pruskiego feldmarszałka Ludwiga Yorcka von Wartenburg{{r|Pachomow42}}, a ceremonii nadania imienia dokonała potomkini patrona hrabina Yorck{{r|Ruger160}}. Całkowity koszt budowy okrętu wyniósł 16 241 000 ówczesnych [[marka niemiecka|marek]]{{r|Groner78}}. Budowę ukończono 3 marca{{r|Jung16-17}}, zaś do służby w cesarskiej flocie wszedł 21 listopada 1905 roku{{r|Groner78}}. Podczas uroczystości podniesienia bandery przemawiał między innymi feldmarszałek [[Wilhelm von Hahnke]], były szef cesarskiego gabinetu wojennego{{r|Ruger237}}.
 
Krążownik wszedł w skład 3. Grupy Rozpoznawczej (''3. Aufklärungsgruppe'') [[Hochseeflotte]], służąc jako jej okręt flagowy. W latach 1911−1912 jego dowódcą był późniejszy admirał [[Franz von Hipper]]{{r|Pachomow47}}. Do ważniejszych wydarzeń podczas służby okrętu w okresie przed wybuchem I wojny światowej należała kolizja z torpedowcem [[S 178]], do której doszło podczas manewrów na [[Morze Północne|Morzu Północnym]] 4 marca 1913 roku. W jej wyniku S 178 zatonął wraz z 69 członkami załogi, jedynie 15 udało się uratować{{r|Groner49}}. Wkrótce potem, 21 maja 1913 roku, "Yorck" został odstawiony do rezerwy a jego załoga przeznaczona do obsadzenia nowo zbudowanego krążownika liniowego [[SMS Seydlitz|SMS "Seydlitz"]]. Ponownie wcielony do linii wkrótce po rozpoczęciu działań wojennych, 12 sierpnia 1914 roku, "Yorck" powrócił w skład 3. Grupy Rozpoznawczej{{r|Pachomow47}}. Sześć dni później został wysłany w rejon Zatoki Helgolandzkiej, na wiadomość o operujących tam lekkich jednostkach [[Royal Navy]]. Do starcia jednak nie doszło, Brytyjczycy wycofali się pomimo swej liczebnej przewagi{{r|Carolan26-27}}.
 
W pierwszych dniach listopada 1914 roku okręt stacjonował w rejonie ujścia [[Jade (rzeka)|Jade]], pozostając w gotowości bojowej dla udzielenia ewentualnego wsparcia siłom Hochseeflotte przeprowadzającym [[rajd na Yarmouth]]. Powracający z akcji zespół admirała Hippera został 4 listopada zatrzymany na podejściach do kotwicowiska przez gęstą mgłę{{r|Tarrant28}}. Jednak pomimo to "Yorck" został skierowany do Wilhelmshaven, gdzie miał być odstawiony do stoczni. Na skutek błędu nawigacyjnego okręt wypłynął poza przetrałowany bezpieczny tor wodny i wszedł na własne pole minowe. Po eksplozji dwóch min przewrócił się do góry stępką i zatonął ze znacznymi stratami wśród załogi. Zginęło 336 oficerów i marynarzy{{r|Groner78}} (inne źródła podają liczby 235 zabitych{{r|Butler110}}, 330 zabitych spośród 712 marynarzy{{r|Pachomow47}}, bądź 127 uratowanych spośród 629 obecnych na pokładzie{{r|Tarrant28}}).
 
Wrak krążownika został pocięty i w większości wydobyty w latach 1929–1930. Pozostałości usunięto z dna już po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]], w 1965 i 1982 roku. Niewielkie resztki okrętu wciąż tkwią w grubej warstwie namułu pokrywającego dno morskie w okolicach Wilhelmshaven{{r|Groner78}}{{r|Pachomow47}}.
 
== Opis konstrukcji ==
SMS "Yorck" miał długość całkowitą 127,8 m (na [[konstrukcyjna linia wodna|konstrukcyjnej linii wodnej]] 127,3 m; między pionami 123 m), szerokość 20,23 m i zanurzenie projektowane 7,33 m (faktyczne przy pełnym obciążeniu 7,76 m na dziobie i 7,73 m na rufie){{r|Pachomow43}}. [[Wyporność]] normalna wynosiła 9533 tony, pełna 10 266 ton metrycznych{{r|Groner78}}.
 
Napęd okrętu stanowiły trzy stojące trzycylindrowe [[maszyna parowa potrójnego rozprężania|maszyny parowe potrójnego rozprężania]] o łącznej projektowanej mocy indykowanej 19 000 [[koń mechaniczny|KM]] (faktycznej na próbach 20 031 KM{{r|Jung16-17}}), napędzające trzy [[śruba okrętowa|śruby]] o średnicy 4,5 (środkowa) oraz 4,8 m (zewnętrzne){{r|Groner78}}. Parę do maszyn dostarczało 16 [[kocioł parowy|kotłów]] opalanych węglem, o maksymalnym ciśnieniu roboczym 15,5 [[atmosfera techniczna|atmosfery]]. Spaliny z kotłowni odprowadzane były przez cztery kominy. Prędkość maksymalna wynosiła 21 [[węzeł (jednostka prędkości)|węzłów]]{{r|Conway255}}. Maksymalny zapas paliwa: 1570 ton, pozwalał osiągnąć zasięg 4200 [[mila morska|mil morskich]]{{r|Pachomow44}}. Okręt posiadał pojedynczy [[ster]]. Energię elektryczną dla instalacji o napięciu 110 V dostarczały cztery [[turbogenerator]]y o łącznej mocy 260 kW{{r|Groner78}}.
Linia 44 ⟶ 38:
 
Załogę okrętu stanowiło etatowo 35 oficerów oraz 598 podoficerów i marynarzy. W przypadku pełnienia funkcji okrętu flagowego przewidziano możliwość dodatkowego zaokrętowania 13 oficerów i 62 marynarzy{{r|Pachomow47}}.
 
== Przebieg służby ==
Krążownik wszedł w skład 3.  Grupy Rozpoznawczej (''3.  Aufklärungsgruppe'') [[Hochseeflotte]], służąc jako jej okręt flagowy. W latach 1911−1912 jego dowódcą był późniejszy admirał [[Franz von Hipper]]{{r|Pachomow47}}. Do ważniejszych wydarzeń podczas służby okrętu w okresie przed wybuchem I wojny światowej należała kolizja z torpedowcem [[S 178]], do której doszło podczas manewrów na [[Morze Północne|Morzu Północnym]] 4 marca 1913 roku. W jej wyniku S  178 zatonął wraz z 69 członkami załogi, jedynie 15 udało się uratować{{r|Groner49}}. Wkrótce potem, 21 maja 1913 roku, "Yorck" został odstawiony do rezerwy a jego załoga przeznaczona do obsadzenia nowo zbudowanego krążownika liniowego [[SMS Seydlitz|SMS "Seydlitz"]]. Ponownie wcielony do linii wkrótce po rozpoczęciu działań wojennych, 12 sierpnia 1914 roku, "Yorck" powrócił w skład 3.  Grupy Rozpoznawczej{{r|Pachomow47}}. Sześć dni później został wysłany w rejon Zatoki Helgolandzkiej, na wiadomość o operujących tam lekkich jednostkach [[Royal Navy]]. Do starcia jednak nie doszło, Brytyjczycy wycofali się pomimo swej liczebnej przewagi{{r|Carolan26-27}}.
 
W pierwszych dniach listopada 1914 roku okręt stacjonował w rejonie ujścia [[Jade (rzeka)|Jade]], pozostając w gotowości bojowej dla udzielenia ewentualnego wsparcia siłom Hochseeflotte przeprowadzającym [[rajd na Yarmouth]]. Powracający z akcji zespół admirała Hippera został 4 listopada zatrzymany na podejściach do kotwicowiska przez gęstą mgłę{{r|Tarrant28}}. Jednak pomimo toniej "Yorck" został skierowany do Wilhelmshaven, gdzie miał być odstawiony do stoczni. Na skutek błędu nawigacyjnego okręt wypłynął poza przetrałowany bezpieczny tor wodny i wszedł na własne pole minowe. Po eksplozji dwóch min przewrócił się do góry stępką i zatonął ze znacznymi stratami wśród załogi. Zginęło 336 oficerów i marynarzy{{r|Groner78}} (inne źródła podają liczby 235 zabitych{{r|Butler110}}, 330 zabitych spośród 712 marynarzy{{r|Pachomow47}}, bądź 127 uratowanych spośród 629 obecnych na pokładzie{{r|Tarrant28}}).
 
Wrak krążownika został pocięty i w większości wydobyty w latach 1929–1930. Pozostałości usunięto z dna jużdopiero po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]], w 1965 i 1982 roku. Niewielkie resztki okrętu wciąż tkwią w grubej warstwie namułu pokrywającego dno morskie w okolicach Wilhelmshaven{{r|Groner78}}{{r|Pachomow47}}.
 
{{Przypisy|2|przypisy=
Linia 52 ⟶ 53:
<ref name=Groner49>{{cytuj książkę | nazwisko = Gröner | imię = Erich | nazwisko2 = Jung | imię2 = Dieter | nazwisko3 = Maass | imię3 = Martin | tytuł = Die deutschen Kriegsschiffe 1815−1945. Band 2: Torpedoboote, Zerstörer, Schnellboote, Minensuchboote, Minenräumboote | miejsce = Koblenz | data = 1983 | strony = 49 | isbn = 3-7637-4801-6}}</ref>
<ref name=Jung16-17>{{cytuj książkę | nazwisko = Jung | imię = Dieter | tytuł = Die Schiffe der Kaiserlichen Marine 1914-1918 und ihr Verbleib | miejsce = Bonn | data = 2004 | strony = 16–17 | isbn = 3-7637-6247-7}}</ref>
<ref name=Koop14>{{cytuj książkę|nazwisko=Koop|imię=Gerhard|nazwisko2=Schmolke|imię2=Klaus-Peter|tytuł=Große Kreuzer: Kaiserin Augusta bis Blücher|miejsce=Bonn|data=2002|isbn=3-7637-6233-7|strony=14}}</ref>
<ref name=Pachomow42>{{cytuj książkę | autor = Н. А. Пахомов | tytuł = Броненосные крейсера Германии: 1886−1918. Часть I | strony = 42}}</ref>
<ref name=Pachomow43>{{cytuj książkę | autor = Н. А. Пахомов | tytuł = Броненосные крейсера Германии: 1886−1918. Часть I | strony = 43}}</ref>