Four Courts: Różnice pomiędzy wersjami

'''Four Courts''' ([[język irlandzki|irl.]] ''Na Ceithre Cúirteanna'') – główny budynek sądu przy Inns Quay w [[Dublin]]ie w [[Irlandia|Irlandii]]; siedziba [[Sąd najwyższy|Sądu Najwyższego]] ([[język angielski|ang.]] ''Supreme Court''), [[sądy powszechne|sądu powszechnego]] (ang. ''High Court'') i [[sąd okręgowy|Sądu Okręgowego]] Dublina (ang. ''Dublin Circuit Court''). Budynek do 2010 roku był również siedzibą wydziału [[prawo karne|karnego]] (ang. ''Central Criminal Court'').

Nazwa ''Four Courts'' pochodzi od czterech sądów zorganizowanych na tzw. [[common law|prawie zwyczajowym]], które mieściły się w tym budynku: sądu pospolitego zajmującego się sprawami cywilnymi (ang. ''Court of Common Pleas''), sądu ławy królewskiej zajmującego się sprawami karnymi i odwoławczymi z sądu pospolitego (ang. ''Court of King's Bench''), sądu skarbu zajmującego się [[podatek|podatkami]] (ang. ''Exchequer'') oraz sądu kanclerskiego zajmującego się sprawami spornymi i odwołaniami od wyroków na podstawie tzw. [[system equity|słuszności]] (ang. ''Court of Chancery''). Podczas reformy systemu sądowniczego pod koniec XIX wieku sądy te połączono w jeden tzw. ''High Court of Ireland'', ale historyczna nazwa pozostała<ref name="heritage">{{cytuj stronę|url=http://www.courts.ie/Courts.ie/Library3.nsf/pagecurrent/C405A2905C07523880256DA900495EE2|tytuł=Heritage: The Four Courts|data dostępu=2011-11-29|język=en}}

Pierwotny projekt dla [[archiwum państwowe]]go (ang. ''Public Record Office of Ireland'') to dzieło [[Thomas Cooley|Thomasa Cooleya]] z 1776 roku. Po śmierci Cooleya w 1784 roku, [[James Gandon]] przejął zlecenie i przeprojektował budynek do formy z charakterystyczną<ref>Kopuła wieńcząca Four Court znajdowała się na [[funt irlandzki|20-funtowym]] banknocie przed wprowadzeniem w Irlandii [[euro]] w roku 2002</ref><ref name="tour">{{cytuj stronę|url=http://www.courts.ie/courts.ie/library3.nsf/PageCurrent/F8280C1F8A2E6F2980256F20004F7A58|tytuł=Four Courts web tour|data dostępu=2011-11-29|język=en}}</ref> prawie 20-metrowej średnicy [[Kopuła (architektura)|kopułą]] dominującą od strony rzeki. W 1790 roku teren należący do Honorowego Stowarzyszenia [[King's Inns]] zrzeszającego prawników odkupiono pod budowę gmachu sądu. Główna bryła powstawała w latach 1786–1796, ale ostateczny kształt z podcieniami i bocznymi [[skrzydło (architektura)|skrzydłami]] ukończono w roku 1802<ref>{{cytuj książkę|autor=Maurice Craig|tytuł=Dublin 1660–1860|wydawca=Penguin Books Ltd|miejsce=Londyn|rok=1992|strony=243|isbn=978-0140157024|język=en}}</ref>.

Po zniszczeniu Four Court, przez kolejne 10 lat (także po odzyskaniu niepodległości przez Irlandię w 1924 roku), wszystkie sprawy sądowe odbywały się w pomieszczeniach na [[Zamek Dubliński|Zamku Dublińskim]]. W 1932 roku odbudowany przez OPW budynek otwarto ponownie. Większość oryginalnych dekoracji wnętrz projektu Jamesa Gandona nie zostało zrekonstruowanych zarówno ze względu na brak archiwalnej dokumentacji, zniszczonej w czasie walk, a także z braku środków finansowych nowo utworzonego państwa irlandzkiego. Zniszczoną kopułę uzupełniono i wzmocniono [[żelbet]]ową oraz stalową konstrukcją. Uszkodzone z zewnątrz [[porządek koryncki|korynckie]] [[kolumna (architektura)|kolumny]] obrócono tak, że "ostrzelane"„ostrzelane” powierzchnie znajdują się od wewnątrz (dwie całkowicie zniszczone kolumny zastąpiono kopiami ze sztucznego kamienia)<ref name="heritage"/>. Aby zlikwidować problem wąskiego chodnika przed gmachem sądu skrzydła budynku odbudowano odsuwając je od rzeki w głąb działki, co zniszczyło oryginalny wygląd budynku, zaprojektowany przez Gandona w 1796 roku.

W latach 90-tych. XX wieku Prezes Sądu Najwyższego (ang. ''Chief Justice'') sugerował wybudowanie nowego budynku dla Sądu Nawyższego i pozostawienie pozostałych w budynku przy Inns Quay, jednak plany te nie zostały zrealizowane i siedzibą Sądu Najwyższego Irlandii pozostaje Four Courts.

W styczniu 2010 roku, przy południowym wjeździe do [[Phoenix Park]]u, oddano do użytku nowy budynek sądu ''Criminal Court of Justice'', do którego przeniesiono wydział karny<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.irishtimes.com/newspaper/ireland/2009/1124/1224259339011.html|tytuł=The Irish Times: First case set for new criminal courts|data=2009-11-24|data dostępu=2011-11-29|język=en}}</ref>. Nowy budynek projektu Henry'ego J. Lyonsa został wybrany w publicznym głosowaniu, w corocznym konkursie ogłaszanym przez [[RIAI]] na najlepsze irlandzkie projekty ''RIAI Irish Architecture Awards'', najlepszym nowo wybudowanym budynkiem 2010 roku<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.riai.ie/news/article/criminal_courts_of_justice_voted_irelands_favourite_new_building/|tytuł=RIAI: Criminal Courts of Justice voted Ireland's favourite new building 2010|data dostępu=2011-11-29|język=en}}</ref>.