Cel: Różnice pomiędzy wersjami

'''Cel''' ([[Język grecki|gr.]] τηλος, ''telos''; [[łacina|łac.]] ''finis'', [[terminus]]) - to, ze względu na co, następuje [[Czyn|działanie]]; [[Stan rzeczy|stan]] lub [[przedmiot|obiekt]], do którego się dąży<ref>''Słownik zapożyczeń niemieckich w polszczyźnie'', red. Marek Łaziński, s. 44, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-01-15588-9</ref>; ''cel'' ([[etyka]]), to [[Kresy dolny i górny|kres]] [[świadomość|świadomego]] działania.

Według kognitywnego modelu agenta inteligentnego Gadomskiego (w meta-teorii TOGA, tzn. Top-down Object-based Goal-oriented Approach, 1993), konsekwencją nadania systemowi celu lub posiadania celu przez system są jego ''[[funkcja|funkcje]]'' Natomiast konsekwencją ''celu działania'' jest określenie ''[[zadanie|zadań]]'' przez agenta inteligentnego.

W [[psychologia|psychologii]], ''cel'' – to [[efekt]] ([[Stan rzeczy|stan]] [[rzecz]]y), na którego [[kierunek|ukierunkowana]] jest czynność, [[zachowanie]] celowe, gdzie cele mogą mieć różny charakter:

Najważniejszą charakterystyką celu jest to, że wyjaśnia [[przyczynaPrzyczynowość|przyczynę]] sztucznych procesów albo wymaga podjęcia działania i posiada jakąś [[subiektywna oczekiwana użyteczność|subiektywną oczekiwaną użyteczność]].

W etyce ''cel'', jest kresem świadomego działania i jest rozróżniany w dwóch [[aspekt]]achaspektach;

* w sensie [[przedmiot]]owym - przedmiot [[zamiar|zamierzonego]] działania, punkt do którego działanie jest skierowane lub [[Przyczynowość|skutek]] działania;

* w sensie [[podmiotPodmiot (filozofia)|podmiotowym]]owym — [[racja]], [[powód]] lub [[Motyw (psychologia)|motyw]] działania.

Powinności moralnej i ''dobra moralnego'' nie można adekwatnie wyrazić przez [[realacja|relacje]] środka do ostatecznego celu człowieka. Nie wynika z tego, że można je określić z pominięciem kategorii celu w ogóle. [[Czyn]] jest moralnie dobry dzięki temu, że jest [[akt]]em [[afirmacjaAfirmacja (psychologia)|afirmacji]] osoby (a w wielu wypadkach także [[byt]]ów [[osoba|pozaosobowych]]) ze względu na jej własną wartość ([[Godność człowieka|godność]]), czyli z wyłączeniem innych celów działającego podmiotu. Godność osoby, ku której akt działającego jest skierowany ([[personalizm]] w etyce), jest [[miara|miarodajna]] w sposób konieczny i wystarczający. Osoba przez swą godność, jest celem dla siebie (''cel wsobny'') i na mocy swego istnienia ustanawia dla wszystkich osób (nie wyłączając własnej) powinność afirmowania jej w tym charakterze. Jest to powinność moralna, zaś wartość czynu afirmującego tę godność dla niej samej jest ''moralnym dobrem'' tego czynu; powinności tej przysługuje bezwarunkowość, a cechą realizującego ją czynu jest bezinteresowność. Właściwą [[racja|racją]] i przedmiotem tej powinności jest osoba, jako cel wsobny, i dlatego moralnej powinności oraz moralnego dobra czynu nie można zdefiniować z pominięciem celu (dzieje się to jednak na innej zasadzie, aniżeli w teleologiżmie etycznym)<ref>Józef Keller, ''Etyka'', Warszawa 1954, I 45–819</ref>.

Cel występuje w etyce również przy określaniu wyznaczników ''moralności czynu ludzkiego'', tj. [[intencja|intencji]] działania, czyli [[motywMotyw (psychologia)|motywu]]u (''finis operantis''), skłaniającego podmiot do działania, oraz tzw. przedmiotu (''finis operis''), czyli tego, ku czemu działanie zmierza obiektywnie, niezależnie od intencji działającego.

{{wikiquoteWikicytaty|dopełniacz=o celach}}