Harald Sinozęby: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
WikitanvirBot (dyskusja | edycje)
m r2.7.1) (Robot dodał lt:Haraldas I Mėlyndantis
infobox, drobne redakcyjne, poprawa linków, -galeria
Linia 1:
{{Władca kraju infobox
[[Plik:Harald Blaatand.jpg|thumb|[[Chrzest]] Haralda Sinozębego (Płaskorzeźba z [[XII wiek|XII]] w.)]]
| król = Harald Sinozęby
'''Harald Sinozęby''' ([[język duński|duń.]] ''Harald Blåtand'') (ur. ok. [[911]] – zm. [[1 listopada]] [[987]] w [[Wolin (miasto)|Wolinie]]) – [[król]] [[Dania|Danii]] w latach [[958]]-987 i [[Norwegia|Norwegii]] w latach
| tytulatura =
[[974]]-[[985]], syn [[Gorm Stary|Gorma Starego]] i [[Tyra Danebod|Tyry]], ojciec [[Swen Widłobrody|Swena Widłobrodego]].
| grafika = [[Plik:Harald Blaatand.jpg|250px]]
| herb grafika =
| sygnatura grafika =
| dewiza =
| tytuł = [[władcy Danii|król Danii]]
| data koronacji =
| od = ok. 958
| do = ok. 987
| poprzednik = [[Gorm Stary]]
* | następca = [[Swen Widłobrody]],
| 2 tytuł = [[władcy Norwegii|król Norwegii]]
| 2 data koronacji =
| 2 od = ok. 974
| 2 do = ok. 985
| 2 poprzednik = [[Harald II Szara Opończa]]
| 2 następca = [[Haakon Sigurdsson]]
| dynastia = [[Skjoldungowie]]
| urodzony = ok. 911
| zmarł = 1 listopada 987, [[Wolin (miasto)|Wolin]]
| Miejsce pochówku =
| ojciec = Gorm Stary
| matka = [[Tyra Danebod]]
| żona =
| dzieci = [[Eryk (syn Haralda)|Eryk]]<br />[[Hakon (syn Haralda)|Hakon]]<br />Swen Widłobrody<br />[[Tyra (córka Haralda Sinozębego)|Tyre]]<br />[[Gunhild (córka Haralda)|Gunhild (Świętosława)]]<br />[[Mo (córka Haralda)|Mo]]<br />[[Thorgny (córka Haralda)|Thorgny]]
| rodzeństwo =
| odznaczenia =
| commons = Category:Harald Blåtand
| source =
| quote =
}}
'''Harald Sinozęby''' ([[język duński|duń.]] ''Harald Blåtand''); (ur. ok. [[911]] – zm. [[1 listopada]] [[987]] w [[Wolin (miasto)|Wolinie]]) – [[król]] [[Dania|Danii]] w latach [[958]]-987958–987 i [[Norwegia|Norwegii]] w latach 974–985, syn [[Gorm Stary|Gorma Starego]] i [[Tyra Danebod|Tyry]], ojciec [[Swen Widłobrody|Swena Widłobrodego]].
 
== Działalność ==
Harald Sinozęby wprowadził do Danii [[chrześcijaństwo]] przyjmując chrzest około roku [[965]]. Legenda mówi, że gdy wahał się, kto jest silniejszym bogiem – [[Odyn]] czy [[Jezus Chrystus|Chrystus]] – przekonał go kapłan niemiecki Poppo demonstrując przeniesienie rozpalonego do białości kawałka żelaza gołą ręką<ref>{{Harvnb|Czapliński|s=37}}</ref>.
 
W [[956]] Harald zaangażował się w sprawy wewnętrzne [[Norwegia|Norwegii]], początkowo jako obrońca swej siostry Gunhildy (owdowiałej po wygnanym [[Władcy Norwegii|norweskim królu]] [[Eryk Krwawy Topór|Eryku Krwawym Toporze]]), później już z zamiarem przejęcia terytorium norweskiego. Udało mu się to, zapanował w południowej części Norwegii, natomiast część północną oddał (nie zrzekając się nad nią zwierzchnictwa) możnemu norweskiemu [[jarl]]owi [[Haakon Sigurdsson|Håkonowi]]. Król wspomagał też księcia [[Normandia|Normandii]] [[Ryszard I Nieustraszony|Ryszarda I Nieustraszonego]] w walce z królem [[Francja|Francji]] [[Ludwik IV Zamorski|Ludwikiem IV Zamorskim]].
 
Istotnym aspektem polityki Haralda były próby uniezależnienia się od [[NiemcyŚwięte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego|NiemiecI Rzeszy]]. W tym celu sprzymierzył się w latach 70. [[X wiek]]uwieku z [[Obodryci|Obodrytami]] - Harald za żonę wziął [[Tofa obodrycka|Tofę]], córkę księcia obodryckiego [[Mściwoj (książę Obodrzyców)|Mściwoja]]<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Nowacki|imię=Bartosz|tytuł=Sojusz słowiańsko-wikiński|czasopismo=Świat Nauki|wydawca=Prószyński Media|wolumin=nr. 8 (240)|issn=0867-6380|data=sierpień 2011|strony=16}}</ref><ref>{{Harvnb|Czapliński|s=39}}</ref>. Harald planował zajęcie tzw. [[Haithabu]], terenów położonych w [[Szlezwik]]u niegdyś będących pod kontrolą duńską. Jednak wojna z Niemcami skończyła się dla Duńczyków niepomyślnie; w [[974]] cesarz niemiecki [[Otton II (cesarz rzymski)|Otton II]] zajął południową [[Półwysep Jutlandzki|Jutlandię]]. Później Sinozęby popierał Słowian Połabskich podczas wielkiego powstania, które wybuchło w [[983]] roku. Również stosunki z Håkonem w Norwegii nie rozwijały się korzystnie – odmówił on przyjęcia chrześcijaństwa i zerwał stosunki z Danią.
 
Sytuacja ta, w połączeniu z nawrotem poprzedniej wiary w Danii, bardzo osłabiła pozycję Haralda. Już w [[980]] – za życia ojca – królem ogłosił się syn Sinozębego, [[Swen Widłobrody]]. Po nasileniu się tego konfliktu, podsycanego przez wychowawcę Swena, poganina [[Palnatoki|Palnatoke]], ranny Harald zbiegł do [[Jomsborg]]a, gdzie wkrótce zmarł od odniesionych ran ([[Gesta Cnutonis]], [[Adam z Bremy]], [[Agrip]]).
 
W trakcie swego panowania dbał również o rozwój państwa poprzez wspieranie dużych projektów budowlanych. W [[Jelling]], gdzie pod kopcem pochowani byli jego rodzice, wzniósł bogato zdobiony [[Kamienie runiczne w Jelling|kamień runiczny]], będący pierwszym świadectwem chrystianizacji Danii i zbudował tamże kościół do którego przeniósł zwłoki ojca. Zbudował również cztery potężne twierdze dla obrony terytorium swego królestwa. Wznosił kościoły (najbardziej znany w [[Roskilde]]) oraz mosty.
 
== Przydomek ==
Przydomek ''Sinozęby'' być może wziął się od sinego (sczerniałego) zęba, który częściowo wybity w potyczce lub w wypadku uległ martwicy{{fakt|data=2010-03}}, gdyż w staronorweskim blá ("siny"„siny”) znaczyło także "czarny"„czarny” lub "ciemny"„ciemny”, dlatego kupców arabskich Wikingowie zwali „blámenn” – „ciemnoskórzy”. Duńscy historycy hipotezę „czarnego zęba” uważają jednak za mało prawdopodobną<ref name="DKID">{{cytuj książkę | nazwisko = Lauring | imię = Palle | autor link = Palle Lauring | tytuł = Danske konger og dronninger | wydawca = Aschehoug | data = 2005 | język = da | isbn = 87-11-22285-9 | strony = 17 | rozdział = Harald Blåtand}}</ref>. Za życia Haralda raczej nie nazywano go w ten sposób; przydomek najpewniej nadano później.
 
Od przydomka króla pochodzi nazwa technologii [[Bluetooth]]<ref name="BTH">{{cytuj stronę|autor=Bluetooth.com|url=http://bluetooth.com/Pages/Fast-Facts.aspx|tytuł=Bluetooth: Fast Facts|data=2011|język=en|cytat="The name "Bluetooth" is actually very old! It is from the 10th century Danish King Harald Blåtand - or Harold Bluetooth in English."|data dostępu=2011-10-01}}</ref>.
 
== Dzieci ==
* [[Eryk (syn Haralda)|Eryk]],
* [[Hakon (syn Haralda)|Hakon]],
* [[Swen Widłobrody]],
* [[Tyra (córka Haralda Sinozębego)|Tyre]],
* [[Gunhild (córka Haralda)|Gunhild (Świętosława)]],
* [[Mo (córka Haralda)|Mo]],
* [[Thorgny (córka Haralda)|Thorgny]].
 
== Głazy pamiątkowe ==
<center><gallery>
Plik:Runensteine Gorm Blauzahn.jpg|[[Kamienie runiczne w Jelling|Kamienie z Jelling]]: [[Gorm Stary|Gorma]] i Haralda
Plik:Runenstein Blauzahn 2.jpg|Haralda
Plik:Runensteine Gorm Blauzahn 2.jpg|Haralda i Gorma
Plik:Harald Sinozęby miejsce śmierci.jpg|Głaz pamiątkowy w Wolinie. Napis na nim w językach polskim i duńskim: ''KRÓL DUŃSKI HARALD SINOZĘBY ZMARŁ W WOLINIE W 986 R.''
</gallery></center>
 
{{Przypisy}}
Linia 43 ⟶ 57:
* {{cytuj książkę |autor=Praca zbiorowa pod redakcją naukową Macieja Salamona|tytuł =Wielka Historia Świata| tom = 4 | tytuł tomu = Kształtowanie średniowiecza | wydawca = Oficyna Wydawnicza FOGRA | miejsce = | rok = 2005| strony = 163-164 | isbn = 83-85719-85-7}}
}}
 
{{Władca-Dania|urząd=Król Danii|lata=[[958]]-[[987]]|poprzednik=[[Gorm Stary]]|następca=[[Swen Widłobrody]]}}
{{Władca-Norwegia|urząd=król Norwegii|lata=[[974]]-[[985]]|poprzednik=[[Harald II Szara Opończa]]|następca=jarl [[Haakon Sigurdsson]]}}
 
[[Kategoria:Skjoldungowie]]