Wersja z 09:06, 25 lis 2011 edytuj WikitanvirBot (dyskusja \| edycje) 111 611 edycji m r2.7.1) (Robot poprawił hu:Káld katolikus egyház ← poprzednia edycja		Wersja z 23:12, 15 sty 2012 edytuj anuluj edycję Cathy Richards (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 63 901 edycji poprawa linków do ujedn. i przek. następna edycja →
Linia 1: [[Plik:Yezidischld.JPG\|thumb\|250px\|Chaldejczycy i [[Jazydyzm\|Jezydzi]]]] '''Kościół chaldejski''' - jeden z [[Katolickie Kościoły wschodnie\|Kościołów wschodnich katolickich]], działający głównie na terenie historycznej [[Mezopotamia\|Mezopotamii]] - dzisiejszego [[Irak]]u i wschodniej [[Syria\|Syrii]]. == Historia == Kościół chaldejski powstał w wyniku powrotu do łączności z Rzymem części wschodniego Kościoła [[nestorianizm\|nestoriańskiego]], zwanego przez jego wiernych "Kościołem Wschodu" (jego część pozostająca do dziś w [[herezja\|herezji]] zwana jest "[[Asyryjski Kościół ~~nestoriański~~Wschodu\|Kościołem asyryjskim]]"). Wskutek działania czynników politycznych Kościół ten na kilka stuleci utracił kontakt z Kościołami działającymi w granicach [[Cesarstwo rzymskie\|Cesarstwa Rzymskiego]]. Powstanie kościoła chaldejskiego jest związane z przełamaniem tej izolacji, aczkolwiek już wcześniej zdarzały się indywidualne i lokalne konwersje na katolicyzm. Hierarchowie nestoriańscy korespondowali również z papieżami, niekiedy składając również przed nimi wyznanie wiary. To zrobili w [[1237]] [[metropolita]] Syrii, a w [[1245]] metropolita [[Nisibis]] z pięcioma innymi biskupami. W [[XV wiek]]u do [[Mezopotamia\|Mezopotamii]] zaczęli docierać misjonarze łacińscy. Rozłam wśród nestorian zaczął się w połowie XV wieku, gdy ówczesny "patriarcha domu świętego Tomasza i świętego Tadeusza" (pełny tytuł [[patriarcha\|patriarchów]] nestoriańskich) Szymon (''Shimoun'') IV Bassidi wprowadził dziedziczenie godności patriarszej wśród swej rodziny - patriarchą miał zostawać najbliższy męski krewny ostatniego patriarchy. Wśród duchownych wzbudziło to ostry sprzeciw, choć nowy zwyczaj ostatecznie się przyjął. Linia 13: Na dodatek w [[1672]] chaldejski arcybiskup [[Diyarbakır\|Diyarbakir]] Józef (''Yusuf'') odrzucił władzę patriarchów z linii Szymona Dinhy i zawarł kolejną unię z Rzymem. W [[1681]] został mianowany przez papieża patriarchą, ale bez bliższego określenia, czego i kogo. Dopiero jego następca Mar Józef II uzyskał godność patriarchy Babilonu. Linia tych unickich patriarchów wygasła jednak ze śmiercią Mar Józefa V w [[1828]]. W [[1804]] po zmarłym Mar Eliaszu XIII Isho-Yab z linii następców Szymona Dimhy pozostał tylko jego brat Jan Hormizd (''Yuhannah Hormizd'') - katolik. W [[1830]] objął tron patriarszy i po początkowych wahaniach, podczas których został nawet chwilowo suspendowany, w [[1838]] zniósł dziedziczność patriarchatu, wobec czego został uznany przez papieża. Następny patriarcha Mikołaj Zaya ([[1844]]) pochodził już ze zwykłego wyboru, zatwierdzonego przez papieża. W tym samym roku, za politycznym poparciem Francji, uzyskał on również [[firman]] [[~~Porta~~Wysoka ~~Ottomańska~~Porta\|Porty Ottomańskiej]], uznający chaldejczyków za ''[[millet]]'' (lud, grupę wyznaniową) odrębny od nestorian. Tak więc nieprzerwane i pewne istnienie kościoła chaldejskiego datuje się od [[1844]]. Przedstawiona wyżej historia jest mocno uproszczona, gdyż w rzeczywistości postawa poszczególnych patriarchów wobec Rzymu była nieostra. Niektórzy z nich nie odżegnywali się wprost od podległości papieżowi, nie czyniąc jednak żadnych kroków w stronę utrzymania łączności z Rzymem. Należy również mieć na uwadze, że rezydując pod panowaniem muzułmanów, w górskich klasztorach, nie zawsze mieli możliwość kontaktu z Zachodem. Linia 22: == Współcześnie == Dziś Kościół chaldejski liczy około 1,5 mln wiernych, mieszkających w [[Irak]]u (diecezje Elqosh, [[Arbela]], [[Mosul]], Ammadeya, Duhok i Zakho, [[~~Al-Basra (miasto)\|~~Basra]], [[Kirkuk]]), w [[Turcja\|Turcji]] (diecezja [[Diyarbakır\|Diyarbakir]]), w [[Iran]]ie (diecezje w [[Teheran]]ie, [[Urmia (miasto)\|Urmii]] i [[Salamas]]), w [[Syria\|Syrii]], w [[Liban]]ie (diecezja [[Bejrut]]u), w [[Gruzja\|Gruzji]] i w [[Egipt\|Egipcie]] (diecezja [[Kair]]u). Diaspora chaldejska w [[Stany Zjednoczone\|USA]] (dwie diecezje), [[Kanada\|Kanadzie]] (jedna diecezja) i [[Australia\|Australii]] (jedna diecezja) liczy około 200 tysięcy wiernych, z których 100 tysięcy mieszka w [[Detroit]]. Wierni, zwłaszcza w [[Mezopotamia\|Mezopotamii]], używają języka [[język arabski\|arabskiego]]. Nie są jednak [[Arabowie\|Arabami]], lecz potomkami ludów semickich zamieszkujących te tereny przed najazdem arabskim - [[Chaldejczycy\|Chaldejczyków]], [[~~Asyryjczycy~~Asyria\|Asyryjczyków]], [[Aramejczycy\|Aramejczyków]]. Długoletni (od [[1989]]) patriarcha chaldejski Mar [[Rafael I BiDawid]] zmarł 7 lipca [[2003]]. Jego następcą na tronie patriarszym został [[Emanuel Karim III Delly]].

Kościół chaldejski: Różnice pomiędzy wersjami