Taharka: Różnice pomiędzy wersjami

nomen-egip=Taharka|

nomen-pol=Taharka|

<hiero>G39-N5</hiero><hiero><-N17:O4-G1-D21:N29-G1 -></hiero>|

prenomen-egip=Chu-Nefertum-Re|

'''Taharka''' - władca [[Kusz|kuszycki]] rezydujący w [[Napata|Napacie]], oraz [[faraon]] - władca starożytnego Egiptu z czasów końca Trzeciego Okresu Przejściowego, zaliczany do [[XXV dynastia|XXV dynastii kuszyckiej]], rezydujący początkowo w [[Teby (Egipt)|Tebach]], a następnie w [[Memfis]] i [[Tanis (Egipt)|Tanis]]. Był młodszym synem [[Pianchi]]ego i królewskiej małżonki Abale, młodszym bratem [[Szabataka|Szabataki]], następcą Szabataki na tronie kuszyckim oraz tronie faraonów, ojcem Atlanersa, założyciela dynastii rodzimych władców napatańskich.

 

Samodzielną władzę w Egipcie sprawował w latach 690-664 p.n.e., jednakże można go uważać za władcę już od początkowych lat panowania [[Szabataka|Szabataki]]. Po śmierci Szabataki, która według [[Manethon|Manetona]] nastąpiła z rąk Taharki, przeniósł on ośrodek władzy do Tanis, zdając sobie sprawę z tego, iż jedynie stamtąd może skutecznie przeciwstawić się narastającemu zagrożeniu ze strony [[Asyria|Asyrii]]. Władzę w [[Teby (Egipt)|Tebach]] pozostawił swemu zaufanemu krewnemu - Montuemhatowi, który posiadał jedynie tytularną godność kapłana i czwartego proroka Amona, a w rzeczywistości sprawował funkcję gubernatora Górnego Egiptu i burmistrza Teb oraz swej siostrze [[Szepenupet II]], [[Boskie małżonki Amona|boskiej małżonce Amona]], która sprawowała władzę duchowną.

Po objęciu władzy całą swą energię skierował Taharka na unormowanie spraw administracyjnych i gospodarczych kraju. Okazał się on doskonałym organizatorem i sprawnym wykonawcą podjętych planów, co wkrótce zaowocowało osiągnięciem względnej stabilizacji w Górnym Egipcie. Efektem tego był szeroki program budowlany realizowany głównie w [[Karnak]]u - uchodzi za jednego z głównych autorów przebudowy - i [[Medinet Habu]] oraz wielu ośrodkach kultu w Górnym Egipcie i Nubii, m.in. w Napacie,gdzie rozbudował świątynię Amona, w Meroe, Kawa, Semna, Kasr Ibrim, [[Buhen]], Faras oraz na [[File]], ale również w Delcie w Athribis.

Po wygranej batalii z Asarhaddonem, Taharka niezmiennie wspierał wszelkie działania zmierzające do osłabienia Asyrii i odbudowy wpływów egipskich w Syrii, Fenicji i Palestynie. Jak się wydaje dążył do odbudowy imperium i przywrócenia mocarstwowej roli Egiptu we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Realizując ten cel stworzył koalicję antyasyryjską, wspierając najmniejsze nawet przejawy działań korzystnych dla realizacji swych planów. Jednakże Asarhaddon po opanowaniu niepokojów wewnętrznych powrócił do planów zdobycia Egiptu. Okazało się jasne, iż nie osiągnie swych celów bez pokonania królestw w Syropalestynie i zlikwidowania wpływu Taharki w tym rejonie. Około 671 roku p.n.e. wojska asyryjskie ponownie wyruszyły na podbój Egiptu. Wkrótce opanowały i zdobyły [[Tyr (miasto)|Tyr]] i [[Gaza (Palestyna)|Gazę]] i zajęły całą niemal Cylicję i Palestynę, a następnie przeszły przez Synaj i stanęły u granic Egiptu. Szybko pokonawszy graniczne garnizony egipskie, po dwutygodniowej kampanii obległy [[Memfis]], które wkrótce zostało zdobyte, splądrowane i zrujnowane. Po upadku Memfis w krótkim czasie cały obszar Delty został opanowany przez najeźdźców, a książęta licznych państewek złożyli hołd Asarhaddonowi. Wobec znacznej przewagi wroga i następujących po sobie porażek, Taharka zmuszony był wycofać swoje siły na południe do Teb. Wkrótce jednak i tu dosięgnęły go wojska asyryjskie rozpoczynając oblężenie miasta. Stąd także Taharka zmuszony był wycofać się na głębokie zaplecze, aż do swej macierzystej Napaty. Teby jednak nie zostały zdobyte, gdyż pozostawieni bez asyryjskiego nadzoru książęta Delty wszczęli spiski, dążąc do ponownego uzyskania swych wpływów sprzed inwazji. Na wieść o tym Asarhaddon zarządził odwrót. Sam władca oraz znaczne siły asyryjskie nie mogli jednak pozostawać długo poza swym krajem, trapionym nadal niepokojami wewnętrznymi oraz nieustannie zagrożonym przez azjatyckie plemiona z północy. Asarhaddon dokonał zmian personalnych na kluczowych stanowiskach, głównie wśród władców państewek w Delcie. Pozostawił nieliczne garnizony wojskowe pod nadzorem swych zaufanych namiestników, i opuścił Egipt. Taharka w praktyce niepokonany, stopniowo odbudowywał swe zwierzchnictwo nad Górnym Egiptem, wypierając garnizony asyryjskie, prąc coraz dalej na północ. Po wycofaniu się głównych sił asyryjskich wszczął bunty przeciw okupantom. Około 669 roku p.n.e. odzyskał Memfis i przywrócił swe zwierzchnictwo nad państewkami książąt Delty. Na wieść o tym, Asarhaddon ponownie zabrał wielką armię i wyruszył na Egipt. W czasie trwania tej wyprawy, w 668 roku p.n.e., w drodze do Egiptu, w Harannie zachorował i zmarł. Okazał się jednak zapobiegliwym władcą, który zadbał o podział władzy w swym państwie. Ustalił, iż władzę w Asyrii obejmie jeden z jego synów - [[Assurbanipal]], a w [[Babilonia|Babilonii]] drugi - [[Szamaszszumukin]]. Wola jego została uszanowana i przejęcie władzy odbyło się bez niepokojów wewnętrznych.

 

Po objęciu władzy Assurbanipal kontynuował politykę swego ojca wobec Egiptu, starając się utrzymać dotychczasowe zdobycze oraz rozszerzać panowanie asyryjskie nad Nilem. W tym celu w 667 roku p.n.e. wyruszył do Egiptu z wielką armią, w skład której oprócz asyryjskiego trzonu wchodzili również mieszkańcy Fenicji, Syrii, Cypru oraz niechętni Kuszytom Egipcjanie, pochodzący z księstw Delty. Po krótkim [[Bitwa pod Memfis (667 p.n.e.)|oblężeniu Memfis]] miasto upadło, a Taharka po raz wtóry zmuszony był je opuścić i schronić się w Tebach. Armia asyryjska wkrótce jednak dotarła i tu, oblegając miasto. W czasie swego pochodu przez Egipt, Assurbanipal obsadził wszelkie stanowiska administracyjne nowymi ludźmi w miejsce zbiegłych urzędników, mianowanych przez jego ojca. Lokalni władcy księstw Delty tym razem pozostali wierni Taharce, jednakże nie odważyli się otwarcie wystąpić przeciwko Asyryjczykom. Uczynili to dopiero gdy armia Assurbanipala znajdowała się daleko na południu, oblegając Teby w 666 roku p.n.e. Doszło wtedy w Delcie do wybuch powstania przeciw asyryjskiemu okupantowi. Zmusiło to Assurbanipala do odstąpienia spod Teb i powrotu na północ. Armia asyryjska szybko i z całą bezwzględnością, niezwykle krwawo stłumiła powstanie, karząc wielu uczestników spisku śmiercią oraz wielu wywożąc do stolicy Asyrii - [[Niniwa|Niniwy]]. Niezwykły zmysł polityczny, jakim obdarzony był Assurbanipal kazał mu kilku przywódcom spisku darować życie oraz wykorzystać ich do realizacji swych planów podporządkowania Egiptu. Jednym z nich był [[Necho I|Necho]], który wraz z rodziną został uprowadzony do Asyrii. Wkrótce został odesłany z powrotem do Delty i tam ustanowiony władcą Sais, a jego syn [[Psametych I|Psametych]] władcą Athribis. Obaj stali się założycielami nowej, [[XXVI dynastia|XXVI dynastii]], będąc jednocześnie narzędziem w rękach władcy asyryjskiego. W czasie oblężenia Teb, Taharka zdołał wydostać się z miasta i wycofał się daleko na południe do rodzimej Napaty. Nigdy już nie powrócił do Egiptu, rezygnując z dalszej władzy. Jego następcą w Egipcie został jego bratanek [[Tanutamon]], syn Szabataki i królowej Kalhat.

 

poprzednik=[[Szabataka]]|

następca=[[Tanutamon]]|

lata='''690-664 p.n.e. ''' |

}}

[[fr:Taharqa]]

[[id:Taharqa]]

[[he:תהרקה]]

[[hu:Taharka]]