Żydzi chazarscy: Różnice pomiędzy wersjami

[[Żydzi]] chazarscy pojawili się w trakcie procesu [[Narodziny Rusi|powstawania Rusi]] na ziemiach [[Słowianie wschodni|Słowian wschodnich]] w roku 885, w wyniku oderwania przez księcia [[Oleg Mądry|Olega Mądrego]] części ziem [[Kaganat Chazarski|Kaganatu Chazarskiego]]: [[Polanie (plemię wschodniosłowiańskie)|Polan kijowskich]], [[Wiatycze|Wiatyczów]], [[Siewierzanie|Siewierzan]], [[Radymicze|Radymiczów]] i [[Krywicze|Krywiczów]]. Jego następca [[Igor Rurykowicz]] przyłączył plemiona [[Tywercy|Tywerców]] i [[Ulicze|Uliczów]], a jego syn [[Światosław I]] w 965 roku ostatecznie rozbił [[Chazarowie|Chazarów]] i zburzył ich stolicę rozciągając swoje panowanie aż nad [[Morze Azowskie]]<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Jakowlenko| imię = Natalia| tytuł = Historia Ukrainy. Od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku| wydawca = [[Instytut Europy Środkowo-Wschodniej]]| miejsce = Lublin| rok = 2000| strony = 45| isbn = 83-85854-54-1}}</ref><ref>{{cytuj książkę | autor = [[Ludwik Bazylow]], [[Paweł Wieczorkiewicz]]| tytuł = Historia Rosji| wydawca = [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Ossolineum]]| miejsce = Wrocław| rok = 2005| strony = 23–25| isbn = 83-04-04641-5}}</ref>. Żydzi chazarscy byli później obecni na terenie całej [[Ruś Kijowska|Rusi]].

Żydzi chazarscy byli później obecni na terenie całej [[Ruś Kijowska|Rusi]]. Według legend[[Nestor (kronikarz)|Nestora]]<ref name=paszk/>, przed [[Chrzest Rusi|przyjęciem chrześcijaństwa]] przez [[Włodzimierz I Wielki|Włodzimierza Wielkiego]] w 988 roku usiłowali namówić go na przyjęcie judaizmu jako religii państwowej. Wielki książę [[Światopełk I Przeklęty|Światopełk]] sprzyjając rozwojowi kupiectwa, brał pod swoją opieką żydów przybywających z [[Krym]]u. W roku 1113 lub 1124 odbyły się pierwsze [[pogrom]]y żydów w Kijowie, a w 1158 zostali z niego wygnani przez [[Włodzimierz II Monomach|Włodzimierza Monomacha]]. Za czasów panowania [[Podbój Rusi przez Mongołów|mongolskiego]], a później [[Złota Orda|tatarskiego]] w XIII–XV wieku zajmowali się nie tylko [[lichwa|lichwą]] i handlem, ale także zbieraniem podatków. Ślady ich migracji z Rusi do [[Polska|Polski]] i na [[Litwa|Litwę]] możemy prześledzić patrząc na wędrówki [[Karaimi|karaimów]] zwanych też ''karaitami''<ref name=studia>{{cytuj książkę | autor = [[Zofia Borzymińska]]| tytuł = Studia z dziejów Żydów w Polsce| wydawca = [[Wydawnictwo DiG|DiG]]| miejsce = Warszawa| rok = 1995| strony = 14–26, 32| isbn = 83-85888-79-9}}</ref><ref name=waclaw>{{cytuj książkę | autor = [[Wacław Aleksander Maciejowski]]| tytuł = Żydzi w Polsce, na Rusi i Litwie| url = http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=4928| wydanie = | wydawca = | miejsce = Warszawa| data = 1878| strony = 8–34}}</ref><ref name=bala>{{cytuj książkę | autor = [[Majer Bałaban]]| tytuł = Kiedy i skąd przybyli Żydzi do Polski| url = http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=82202&from=FBC| wydanie = | wydawca = Menora| miejsce = Warszawa| data = 1931| strony = 10–17}}</ref><ref>{{cytuj książkę | autor = [[Władysław Andrzej Serczyk]]| tytuł = Historia Ukrainy| wydawca = [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Ossolineum]]| miejsce = Wrocław| rok = 1990| strony = 32| isbn = 83-04-00443-7}}</ref><ref>{{cytuj książkę | rozdział = ''The enigma. The origin of Eastern Europe's Jews''| autor r = [[Shlomo Sand]]| tytuł = The Invention of the Jewish People| wydawca = Verso Books| miejsce = Londyn| rok = 2009| strony = 238–249| język = en| isbn = 978-1-84467-422-0}}</ref>.

Posługiwali się [[język chazarski|językiem chazarskim]] równocześnie z [[język hebrajski|hebrajskim]], czego dowodem jest odnaleziony w 1962 roku w [[Geniza kairska|genizie kairskiej]], tzw. ''List Kijowski'' lub ''List Golbena'' (od nazwiska profesora [[University of Chicago|Uniwersytetu w Chicago]] – Normana Golba), opublikowany w 1982 roku. To [[pergamin]]owe pismo rekomendacyjne, napisane po hebrajsku przez zwierzchników gminy żydowskiej w [[Kijów|Kijowie]], zostało oznaczone lub podpisane [[chazarowie|chazarskimi]] [[runy|runami]] oznaczającymi słowo ''przeczytałem'' lub ''czytałem'' (''hoqurüm''). Hipotetyczne imiona żydów podpisujących po hebrajsku dokument to: Gostata (GWSTT), Kyabar (KYBR), Manas, Manar i Kofin uważane są przez część naukowców za chazarskie w sensie językowym. Większość uczonych datuje jego napisanie na około 930 rok. Jest to jedyny istniejący zabytek piśmiennictwa chazarskiego, a jednocześnie dowód dość szerokiego zasięgu judaizmu wśród Chazarów.<ref>{{cytuj książkę | autor name= | tytuł = Hunowie europejscy, Protobułgarzy, Chazarowie, Pieczyngowie| rozdział = ''Chazarowie''| adres rozdziału = | autor r = Teresa Nagrodzka-Majchrzyk| autor r link = | wydawca = [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Ossolineum]]| miejsce = Wrocław| rok = 1975| strony = 470–471| isbn = }}<nagrodzka/ref><ref>{{cytuj książkę | autor name= | tytuł = Zapomniane narody Europy| wydawca = [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Ossolineum]]| rozdział = ''Chazarowie''| autor r = [[Jerzy Strzelczyk]]| miejsce = Wrocław| rok = 2006| strony = 206| isbn = 978-83-04-04769-3}}<strzelczyk/ref>.