|
Przez obszar gminy przechodzą dwie linie kolejowe relacji [[Racibórz]] – [[Bogumin]] i [[Wodzisław Śląski]] – Bogumin oraz drogi krajowe nr [[Droga krajowa nr 45 (Polska)|45]] i [[Droga krajowa nr 78 (Polska)|78]], a także droga wojewódzka nr [[Droga wojewódzka nr 936|DW936]]. Dzięki temu istnieją dogodne połączenia z wszystkimi większymi miastami w regionie: [[Racibórz|Raciborzem]], [[Wodzisław Śląski|Wodzisławiem Śląskim]], [[Rybnik]]iem, a po stronie czeskiej: [[Bogumin]]em i [[Ostrawa|Ostrawą]].
== Historia ==
{{NPA|http://www.krzyzanowice.pl/gmina/historia.html}}
Ziemie nad górną [[Odra|Odrą]] sięgają swoją historią czasów [[Epoka kamienia|epoki kamiennej]]. Na terenie gminy Krzyżanowice, w okolicach [[Bieńkowice (województwo śląskie)|Bieńkowic]], [[Bolesław (województwo śląskie)|Bolesławia]], [[Krzyżanowice (województwo śląskie)|Krzyżanowic]] i [[Tworków|Tworkowa]] odkryto narzędzia kamienne, datowane na 240 000 – 180 000 lat p.n.e., będące najstarszymi śladami bytności człowieka na obecnych ziemiach polskich.
Z kolei w rejonie Owsiszcz znaleziono [[pięściak]] (tj. narzędzie służące do krojenia mięsa i rąbania kości oraz do polowania na słonie leśne i mamuty), będący wytworem [[Kultura aszelska|kultury aszelskiej]], która rozwijała się w [[Afryka|Afryce]] i [[Europa|Europie]] od około 1,5 mln do 40 000 lat temu.
Wśród wielu kultur zamieszkujących i migrujących przez te tereny wyróżnić można dwie: [[Kultura unietycka|kulturę unietycką]], charakteryzującą się powszechnym stosowaniem brązu, oraz kulturę łużycką. Z czasów tej ostatniej, tj. z lat 1300 – 500 p.n.e., pochodzi cmentarzysko urn z prochami zmarłych, odkryte w Krzyżanowicach podczas wykopalisk archeologicznych w 1936 roku. Do upadku [[Kultura łużycka|kultury łużyckiej]] przyczyniły się najazdy [[Scytowie|Scytów]] w [[V]] wieku p.n.e. oraz [[Celtowie|Celtów]] około 300 lat p.n.e., po których pozostały ślady osad. W okresie rzymskim przez gminę przebiegał szlak bursztynowy. We wczesnym średniowieczu, tj. między V a IX wiekiem n.e., tereny te były dość gęsto zaludnione. W owym czasie ziemie te zamieszkiwało plemię [[Golęszycy|Golęszyców]]. Do końca [[X wiek|X]] wieku cała ziemia raciborska należała do [[Państwo wielkomorawskie|Państwa Wielkomorawskiego]], a później do czeskich [[Przemyślidzi|Przemyślidów]].
Pierwsze pisemne wzmianki o większości wsi, wchodzących w skład gminy Krzyżanowice, pochodzą z [[XII wiek|XII]] – [[XIV wiek|XIV]] wieku. Ziemia raciborska wchodziła wówczas w skład piastowskiego księstwa raciborskiego. W [[1532]] r. umarł ostatni książę piastowski. Księstwo przejął margrabia brandenburski [[Jerzy Hohenzollern-Ansbach|Jerzy Hohenzollern]], który w [[1512]] r. na mocy woli króla czeskiego [[Władysław II Jagiellończyk|Władysława II Jagiellończyka]] wygrał spór o sukcesję raciborsko-opolską. W [[1551]] r. księstwo przejęli [[Habsburgowie]]. Ziemia raciborska stała się przedmiotem licznych zastawów w kłopotach finansowych i interesach dynastycznych. Nie oszczędziły jej również kataklizmy historyczne, których przykładem może być końcowy okres [[Wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]], przypadający na lata [[1633]]-[[1644]], kiedy wojska szwedzkie i duńskie niszczyły wsie na terenie obecnej gminy Krzyżanowice.
W latach [[1645]]-[[1666]] ziemią krzyżanowicką mądrze zarządzali polscy królowie z dynastii Wazów. Wielkie wrażenie na jej ówczesnych mieszkańcach wywarł przemarsz przez [[Brama Morawska|Bramę Morawską]] wojsk króla [[Jan III Sobieski|Jana III Sobieskiego]], który w [[1683]] roku ratował Europę przed turecką agresją.
Koniec [[Wojny śląskie|wojen śląskich]] i [[Wojna siedmioletnia|wojny siedmioletniej]] ([[1763]] r.) przesądziły o tym, że tutejsze wsie weszły na długi okres w obręb [[Królestwo Prus|państwa pruskiego]]. W I połowie [[XIX wiek|XIX]] wieku godnym odnotowania zjawiskiem były rozruchy antyfeudalne w Tworkowie, które miały charakter buntów chłopskich. Największe ich nasilenie przypadło na rok [[1811]] (tzw. zmowa tworkowska). Widoczny był na tych terenach także wpływ rewolucji przemysłowej, której jednym z przejawów była wybudowana w [[1847]] roku linia kolejowa z [[Racibórz|Raciborza]] do [[Bogumin]]a – przez [[Tworków]], [[Krzyżanowice (województwo śląskie)|Krzyżanowice]], [[Roszków (województwo śląskie)|Roszków]] i [[Chałupki (powiat raciborski)|Chałupki]].
Po [[I wojna światowa|I wojnie światowej]] w regionie tym zaszły poważne zmiany terytorialne. Na mocy [[traktat wersalski|traktatu wersalskiego]] z [[1919]] roku, cały obszar gminy Krzyżanowice został objęty plebiscytem, który miał zadecydować o ostatecznym losie [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]]. Sympatie mieszkańców były podzielone: część głosowała za Polską, a część za Niemcami. Wynik [[Plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscytu]] z [[20 marca]] [[1921]] roku nie był dla Polaków korzystny – decyzją mocarstw zwycięskiej koalicji wszystkie wsie wchodzące dzisiaj w skład gminy Krzyżanowice przyznano państwu niemieckiemu. Nie zostały jednak zerwane całkowicie więzy łączące te tereny z Polską. Na podstawie konwencji genewskiej z [[1922]] roku, w Zabełkowie funkcjonowała polska szkoła mniejszościowa w latach [[1923]]-[[1924]] i odbywały się w niej kursy języka polskiego.
Kolejną zmianę granicy państwowej, a tym samym przynależności terytorialnej gminy, przyniosło zakończenie [[II wojna światowa|II wojny światowej]], gdy jednostki [[Armia Czerwona|armii radzieckiej]] i czechosłowacka brygada pancerna zajęły obszar Krzyżanowic. Wiele gospodarstw zostało wtedy zniszczonych. Podczas bombardowań zginęło wielu mieszkańców gminy i żołnierzy niemieckich, którzy byli zakwaterowani w domach prywatnych.
Po wyzwoleniu na terenie Krzyżanowic, należących do ówczesnego województwa śląskiego, powołano Zarząd Gminy. W [[1950]] roku w wyniku reformy administracyjnej, gmina Krzyżanowice znalazła się na terenie nowo utworzonego województwa opolskiego. W wyniku kolejnej reorganizacji, która miała miejsce w [[1955]] roku, zlikwidowano gminę Krzyżanowice i utworzono trzy Gromadzkie Rady Narodowe: w Chałupkach, Krzyżanowicach i Tworkowie. Działały one aż do [[31 grudnia]] [[1972]] roku, kiedy zostały rozwiązane, a w ich miejsce powstała ponownie gmina Krzyżanowice.
Niezapomnianym dniem dla mieszkańców Krzyżanowic był [[21 sierpnia]] [[1968]] roku, kiedy wojska radzieckie przejeżdżały przez ich terytorium do Czechosłowacji, aby stłumić tzw. [[Praska wiosna|praską wiosnę]]. Nie doszło wtedy do wojny, czego się powszechnie obawiano, ale mieszkańcy ulegli panice i zaczęli masowo wykupywać żywność ze sklepów.
W wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej w [[1975]] roku gmina Krzyżanowice została wyłączona z [[województwo opolskie|województwa opolskiego]] i weszła w skład [[województwo katowickie|województwa katowickiego]]. Po ostatniej [[Polska reforma administracyjna (1999)|reformie samorządu terytorialnego]], dokonanej w [[1999]] roku, gminę przyłączono do [[województwo śląskie|województwa śląskiego]].
Na przestrzeni wieków obszar gminy należał na przemian do [[Polska|Polski]], [[Czechy|Czech]], [[Habsburgowie|Habsburgów]], [[Królestwo Prus|Prus]], [[Niemcy|Niemiec]], a od [[1945]] roku do Polski. Złożone dzieje tej ziemi sprawiły, że przybrała ona bogaty, wielokulturowy charakter z elementami kultury polskiej, czeskiej i niemieckiej. Znalazło to swoje odbicie w obiektach historycznych i zabytkowych występujących na terenie gminy.
== Turystyka ==
| 