Rajtaria: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne |
m drobne redakcyjne |
||
Linia 3:
[[Plik:Reiter gdanski 2.1.jpg|thumb|Rajtar gdański]]
[[Plik:Reiter color.2.jpg|thumb|Rajtar]]
'''Rajtaria''', '''rajtarzy''' (od [[język niemiecki|niem.]] ''Reiter'' –
Rajtaria powstała wraz z [[
Rajtarzy uzbrojeni byli najczęściej w dwa kołowe pistolety typu [[puffer]] (ewentualnie trzeci noszono za cholewą buta) oraz [[rapier]] lub [[pałasz waloński]]. Niekiedy uzbrojenia dopełniała broń długa, najczęściej w postaci [[Bandolet (broń)|bandoletu]], choć niekiedy zdarzały się [[karabin]]y.
Ubrani zwykle byli w rajtrok ([[kolet]], skórzany kaftan), [[kapelusz]]e z szerokim rondem, spodnie i [[botforty]]
Typowa zbroja rajtarska
Rajtaria dysponująca uzbrojeniem ochronnym zwykle dosiadała cięższych koni, stąd w XVII w. zaczęto odróżniać rajtarię lekką i ciężką. Ta ostatnia częściowo wyparła w poszczególnych państwach jednostki arkebuzerów i tzw. półkirasjerów, stanowiące wcześniej jazdę średniozbrojną.
Linia 19:
W czerwcu 1632 roku Rosja przystąpiła do formowania pułku rajtarii na [[Wojna polsko-rosyjska 1632-1634|wojnę z Polską]]. Rosyjscy rajtarzy, którzy zaciągani byli spośród [[dzieci bojarskie|dzieci bojarskich]] lub [[dworianie|dworian]], posiadali konie na własność, ale ekwipunek (dwa pistolety, rapier lub [[szabla]], [[Zbroja płytowa|napierśnik]] i hełm) otrzymywali od cara. Miesięczny żołd wynosił 3 [[rubel|ruble]] i 2 ruble na paszę dla konia.
Lekka rajtaria była używana zarówno w walce, jak i do zadań łupieżczo-pacyfikacyjnych w większości armii zachodnioeuropejskich. Stąd po okresie wojen polsko-szwedzkich w połowie [[XVII wiek]]u słowo
Specyficznym typem rajtara niemieckiego był tzw. ''Schwarzreiter'', czyli
W [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]] oddziały rajtarii jako jazdy ciężkiej, zmieniającej się z czasem w lekką, pojawiły się w czasach [[Stefan Batory|Stefana Batorego]] w 1579 r. (wg. innych jeszcze przed nim) i istniały przez cały wiek XVII i początek [[XVIII wiek]]u jako [[Autorament|wojska cudzoziemskiego autoramentu]]. W [[Korona Królestwa Polskiego|Koronie]] rajtaria była zwykle dość nieliczna, natomiast zorganizowana była w jednostki o wysokich stanach osobowych
Rajtaria nigdy nie uchodziła za typowo polski rodzaj jazdy, jednak polscy rajtarzy wielokrotnie odznaczyli się w toczonych przez Rzeczpospolitą wojnach. Na przykład
Od czasów [[Jan III Sobieski|Jana III Sobieskiego]] zaczęto w Polsce używać zamiennie pojęć rajtaria i arkebuzeria, co było związane z rozwiązaniem tej drugiej formacji w tym właśnie czasie.
W I poł. XVIII w. przestano rozróżniać rajtarię ciężką jako odrębny od kirasjerów typ jazdy. W państwach gdzie była jazdą lekką została rozwiązana; w Polsce w 1717 r. na mocy postanowień tzw. [[sejm niemy|sejmu niemego]].
Żyjący później w epoce romantyzmu [[Aleksander Orłowski (malarz)|Aleksander Orłowski]] namalował obraz pt. ''[[Rajtar na białym koniu]]''.
W adaptacji filmowej ''Potopu'' [[Henryk Sienkiewicz|Henryka Sienkiewicza]] w reżyserii Jerzego Hoffmana pokazano technikę walki rajtarii [[Bogusław Radziwiłł|Bogusława Radziwiłła]] z Tatarami dowodzonymi przez Andrzeja Kmicica w [[Bitwa pod Prostkami|bitwie pod Prostkami]] 8 października 1656 r.:
najpierw zbliżają się do nacierającego przeciwnika [[Stęp (jeździectwo)|stępem]], oddają w jego kierunku dwie [[Salwa|salwy]] z pistoletów, po czym przechodząc w [[Galop (jeździectwo)|galop]] przystępują z nim do walki na [[Broń biała|broń białą]].
Linia 43:
* Dariusz Kupisz, ''Smoleńsk 1632-1634'', [[Bellona (wydawnictwo)|Bellona]], 2001, ISBN 83-11-09282-6
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Kwaśniewicz | imię=Włodzimierz | inni= | tytuł= Leksykon dawnej broni palnej | data=2004 | wydawca=Bellona | miejsce=Warszawa | isbn=83-11-09874-3 | strony=}}
* Leszek Podchorodecki: ''Chocim 1621''., seria:
* {{Cytuj książkę | nazwisko=Szcześniak | imię=Robert | autor= | autor link= | inni= | tytuł=Kłuszyn 1610 | data=2004 | wydawca=
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Turnbull | imię=Stephen R | tłum. nazwisko2= Jackowicz | imię2=Jan | inni= | tytuł= Wojny złotego wieku: od upadku Konstantynopola do wojny trzydziestoletniej | data=2007 | wydawca=Bellona | miejsce=Warszawa | isbn=978-83-11-10825-7 | strony= |rozdział=}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Wisner | imię=Henryk | inni= | tytuł= Kircholm 1605 | data=2005 | wydawca=Bellona | miejsce=Warszawa | isbn=83-11-10032-2 | strony=}}
Linia 57:
[[Kategoria:Jazda I Rzeczypospolitej]]
{{
[[de:Deutsche Reiter]]
|