Wdżar: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Selso (dyskusja | edycje)
drobne redakcyjne
Selso (dyskusja | edycje)
przeredagowanie, szczegółowe przypisy, poprawki merytoryczne, kat.
Linia 4:
|opis grafiki = Kluszkowce i Wdżar
|państwo = POL
|położenie =
|pasmo = [[GorcePieniny]]
|wysokość = 767
|wybitność =
|data zdobycia =
|pierwsze wejście =
|data zdobycia zimą =
|pierwsze wejście zimą =
|kod mapy =
|stopniN = 49 |minutN = 27 |sekundN = 22.2
|stopniE = 20 |minutE = 19 |sekundE = 11.7
|opis miejsca =
|pozycja napisu =
|commons = category:Wdżar
}}
[[Plik:Wdżar a2.jpg|thumb|250px|Kamieniołom ''"Snozka"'']]
 
'''Wdżar''' (762 m) – szczyt w paśmie łączącym [[Lubań (Gorce)|Lubań]] z [[Pieniny|Pieninami]], pomiędzy przełęczami [[przełęcz Snozka|Snozka]] i [[Drzyślawa]], na granicy miejscowości [[Kluszkowce]] i [[Krośnica (województwo małopolskie)|Krośnica]]<ref name=eko>{{Cytuj książkę |tytuł=Pieniny polskie i słowackie. Mapa 1:25&nbsp;000 |miejsce=Wrocław |rok=2000 |wydawca= Wyd. Kartograficzne Eko-Graf |isbn= 83-86645-38-5}}</ref>. W naukowo opracowanej [[Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski|regionalizacji Polski]] według [[Jerzy Kondracki|Jerzego Kondrackiego]] Wdżar należy do [[Pieniny|Pienin]], znajduje się w ich północnej strefie przejściowej<ref name=Kondracki>{{Cytuj książkę |nazwisko=Kondracki |imię=Jerzy |tytuł=Geografia regionalna Polski |wydawca=Wyd. Naukowe PWN |miejsce=Warszawa |rok= 1998| |isbn=83-01-12479-2}}</ref>. Przez niektórych geografów jednak zaliczany jest do [[Gorce|Gorców]], opisywany zaś jest zarówno w przewodnikach turystycznych o Pieninach, jak i Gorcach<ref name=Nyka>{{Cytuj książkę|imię=Józef |nazwisko=Nyka |autor link= Józef Nyka |tytuł=Pieniny. Przewodnik. Wyd. IX |miejsce=Latchorzew |rok=2006 |wydawca=Wyd. Trawers |isbn= 83-915859-4-8}}</ref><ref name=Gorce>{{Cytuj książkę | nazwisko= Cieszkowski | imię=Marek | nazwisko2= Luboński | imię2=Paweł| tytuł= Gorce – przewodnik dla prawdziwego turysty | data=2004 | wydawca=Oficyna Wydawnicza "Rewasz" | miejsce=Pruszków | isbn=83-89188-19-8}}</ref>. Ponieważ nazwa góry jest nieco trudna do wymówienia spotyka się wiele jej form: Wzor, Wżar, Wżary, Żar, Zdżar, Zżar, a na mapie z 1861 występuje pod nazwą Wzory<ref name=Nyka/>.
'''Wdżar''' (762 m) – szczyt w [[Gorce|Gorcach]], w [[Pasmo Lubania|Paśmie Lubania]], nad [[przełęcz Snozka|przełęczą Snozka]], przy [[droga wojewódzka|drodze wojewódzkiej]], na wschód od miejscowości [[Kluszkowce]]. Od [[Lubań (Gorce)|Lubania]] oddziela go szerokie siodło przełęczy [[Drzyślawa]]. Ponieważ nazwa góry jest nieco trudna do wymówienia spotyka się wiele jej form, najczęściej są to: Wżar, Wżary, Żar, Żdżar, Zżar, Ździar, Żdziar.<br />
Góra Wdżar jest goła i zbudowana z [[Flisz karpacki|fliszu karpackiego]] oraz [[andezyt]]u – skały [[Skały wulkaniczne|wulkanicznej]]. Aktywność wulkaniczna miała miejsce z końcem starszego [[trzeciorzęd]]u, w czasie tworzenia się płaszczowiny zewnętrznych Karpat fliszowych. [[Intruzja|Intruzje]] andezytu występowały trzykrotnie: najstarsza w środkowym [[Baden (geologia)|badenie]], a najmłodsza na granicy badenu i [[Sarmat (geologia)|sarmatu]]. Góra Wdżar zawdzięcza swój kształt większej odporności andezytu na [[wietrzenie]].
 
Góra Wdżar jest goła i zbudowana z dwóch warstw [[Flisz karpacki|fliszu karpackiego]] (piaskowiec magurski) oraz z [[andezyt]]u – skały [[Skały wulkaniczne|wulkanicznej]]. Swój kształt zawdzięcza większej odporności andezytu na [[wietrzenie]]. Nietypowy ani dla Pienin, ani dla Gorców andezyt opisano tutaj już w 1868 r., zaś w 1921 [[Stanisław Małkowski]] tak o nim pisał: „''... gołym okiem widać dobrze zachowane prakryształy skaleni oraz wydłużone, połyskujące, czarne [[amfibol]]e i [[augit]]y, pogrążone w szarym, drobnoziarnistym cieście skalnym''"<ref name=Nyka/>. Andezyty występują w Polsce bardzo rzadko. Na terenie polskich Karpat można je odnaleźć jeszcze tylkom.in. na [[Bryjarka|Bryjarce]] oraz [[Jarmuta|Jarmucie]] w Szczawnicy<ref name=Kondracki/>. Dzięki andezytom na Wdżarze znajduje się jedyne w Polsce stanowisko [[Rozrzutka brunatna|rozrzutki brunatnej]] – paproci związanej wyłącznie z andezytowym podłożem<ref name=Gorce/>. Z góry Wdżar eksploatowano andezyty pochodzące z najmłodszej intruzji już w latach 1873-7, wykorzystując je do budowy drogi [[Czorsztyn]]- przełęcz Snozka. Na większą skalę eksploatowała je od [[1928]] spółka Kamieniołomy Miast Małopolskich. Również po wojnie trwała eksploatacja (do lat 70.) Wydobywano je w trzech kamieniołomach: "Snozka" – południowy, "Tyłka" – zachodni i "Lisi Łom". Pozostałością po tej eksploatacji są głębokie wykopy i gołoborza andezytowe. Po południowej stronie wcięte głęboko w górę wyrobisko ma wysokość 50 m<ref name=Nyka/>.
Na jej zboczach znajduje się jedyne w Polsce stanowisko [[Rozrzutka brunatna|rozrzutki brunatnej]] – paproci związanej wyłącznie z andezytowym podłożem.
 
Wdżar znajduje się tuż po północnej stronie [[droga wojewódzka nr 969|drogi wojewódzkiej nr 969]] i jest silnie zagospodarowany. Na jego zboczach znajduje się [[Ośrodek Narciarski Czorsztyn-Ski w Kluszkowcach]] oraz wózkowa zjeżdżalnia grawitacyjna i zaplecze gastronomiczno-techniczne. Kamieniołom ''Snozka'' (teren prywatny) jest wykorzystywany przez wspinaczy skałkowych. Szczyt jest punktem widokowym na [[Pieniny]], [[Podhale]] i [[Tatry]]. Istnieje na zboczach Wdżaru miejsce, gdzie występują anomalie magnetyczne – igła kompasu gubi kierunek kręcąc się na wszystkie strony<ref name=Gorce/>.
 
Andezyty występują w Polsce bardzo rzadko. Na terenie polskich Karpat można je odnaleźć jeszcze tylko na [[Bryjarka|Bryjarce]] oraz [[Jarmuta|Jarmucie]] w Szczawnicy. Z góry Wdżar eksploatowano andezyty pochodzące z najmłodszej intruzji już w latach 1873-7, wykorzystując je do budowy drogi [[Czorsztyn]]- przełęcz Snozka. Na większą skalę eksploatowała je od [[1928]] spółka Kamieniołomy Miast Małopolskich. Również po wojnie trwała eksploatacja do lat 70. Wydobywano je w trzech kamieniołomach: "Snozka" – południowy, "Tyłka" – zachodni i "Lisi Łom". Pozostałością po tej eksploatacji są głębokie wykopy i gołoborza andezytowe. Po południowej stronie wcięte głęboko w górę wyrobisko ma wysokość 50 m.
 
Wdżar jest silnie zagospodarowany. Na jego zboczach znajduje się [[Ośrodek Narciarski Czorsztyn-Ski w Kluszkowcach]] oraz wózkowa zjeżdżalnia grawitacyjna i zaplecze gastronomiczno-techniczne. Kamieniołom ''Snozka'' (teren prywatny) jest wykorzystywany przez wspinaczy skałkowych. Szczyt jest punktem widokowym na [[Pieniny]], [[Podhale]] i [[Tatry]].
 
==== Szlaki turystyki pieszej ====
: {{szlak|niebieski}} – przez Wdżar prowadzi niebieski szlak z: przełęczyprzełęcz Snozka na [[Lubań (Gorce)|Lubań]]. Czas przejścia około 2:40 h, ↓&nbsp;2 h
 
{{Przypisy|stopień= ====}}
 
==== Bibliografia ====
{{Bibliografia start}}
# {{Cytuj książkę|imię=Józef |nazwisko=Nyka|autor link= Józef Nyka|tytuł=Pieniny. Przewodnik. Wyd. IX |miejsce=Latchorzew |data=2006 |wydawca=Wyd. Trawers |isbn= 83-915859-4-8}}
# {{Cytuj książkę |tytuł=Pieniński Park Narodowy. Pieniny polskie i słowackie. Mapa 1:25&nbsp;000, 1:15&nbsp;000 |miejsce=Kraków |data=2006/07 |wydawca= Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka |isbn= 83-87873-07-1}}
# {{Cytuj książkę | nazwisko= Cieszkowski | imię=Marek | nazwisko2= Luboński | imię2=Paweł| tytuł= Gorce – przewodnik dla prawdziwego turysty | data=2004 | wydawca=Oficyna Wydawnicza "Rewasz" | miejsce=Pruszków | isbn=83-89188-19-8}}
{{Bibliografia stop}}
[[Plik:Panorama z Wdżaru 2.jpg|thumb|left|350px|Szczyt Wdżaru i widok na [[Pasmo Lubania]]]]
 
Linia 46 ⟶ 37:
{{Duża grafika|Panorama z Wdżaru 1.jpg|1000px|Panorama z Wdżaru na wschodnią, południową i zachodnią stronę}}
 
[[Kategoria:{{Szczyty Gorców]]Pienin}}
 
[[Kategoria:Szczyty Pienin]]
[[Kategoria:Geologia Karpat]]