Polskie Stronnictwo Ludowe (1945–1949): Różnice pomiędzy wersjami

8 lipca 1945 na po konferencji w [[Warszawa|Warszawie]] postanowiono ujawnić struktury SL "Roch" i powołano Tymczasowy Komitet Wykonawczy Stronnictwa Ludowego, który 12 lipca 1945 wyłonił prezydium partii. Prezesem został [[Wincenty Witos]], a pierwszym wiceprezesem [[Stanisław Mikołajczyk]] (były [[premierzy Polski|premier RP]] na uchodźstwie). Istniała już jednak inna partia o nazwie "Stronnictwo Ludowe" (tzw. "lubelskie") – organizacja rozłamowa z SL "Roch", skupiająca działaczy ludowych współpracujących z [[komunizm|komunistami]] z [[Polska Partia Robotnicza|PPR]]. Nie doszło do porozumienia obydwu stronnictw i 22 sierpnia 1945 prezydium [[Krajowa Rada Narodowa|Krajowej Rady Narodowej]] wyraziło zgodę na działalność nowej partii o nazwie "Polskie Stronnictwo Ludowe", do której przeszła większość członków rozłamowego SL. 31 października 1945 zmarł prezes partii Wincenty Witos. W listopadzie 1945 PSL zrzeszało około 200 tys. członków, a w już styczniu 1946 – 540 tys. Podczas obradującego w dniach 19–21 stycznia 1946 w Warszawie Kongresu PSL uchwalono program oraz Statut partii, a także dokonano wyboru nowych władz. Prezesem został Stanisław Mikołajczyk, wiceprezesami [[Józef Niećko]] oraz [[Stanisław Bańczyk]] (wcześniejszy przywódca "lubelskiego" Stronnictwa Ludowego), a sekretarzem [[Stanisław Wójcik (polityk)|Stanisław Wójcik]]. W maju 1946 Stronnictwo liczyło już 800 tys. członków. Wokół Polskiego Stronnictwa Ludowego skupiły się wszystkie siły opozycyjne wobec komunistów, którzy obejmowali władzę. Stało się ono głównym przedmiotem ataków z ich strony, gdyż odrzucało dyktaturę [[proletariat]]u i kierowniczą rolę partii robotniczej. Program PSL opierał się na założeniach ideologii [[agraryzm]]u i propozycji pośredniej formy ustrojowej pomiędzy [[kapitalizm]]em a [[socjalizm]]em. W maju 1946 opozycyjni wobec Mikołajczyka politycy opuścili partię, tworząc 9 czerwca 1946 [[Polskie Stronnictwo Ludowe "Nowe Wyzwolenie"|PSL "Nowe Wyzwolenie"]]. W [[referendum ludowe|referendum ludowym]] z 30 czerwca 1946 (którego wyniki zostały sfałszowane) PSL wbrew komunistom opowiadało się przeciw likwidacji [[Senat Rzeczypospolitej Polskiej|Senatu]]. Następnie partia mająca około miliona członków, liczyła na zwycięstwo w [[Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku|wyborach do Sejmu Ustawodawczego w 1947]], mając szerokie poparcie społeczne, a także poparcie Kościoła. W czasie kampanii wyborczej została powołana przez władze komunistycznepaństwowe [[Państwowa Komisja Bezpieczeństwa]], która miała koordynować działania aparatu represji wobec działaczy PSL takich jednostek, jak [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|MBP]], [[Ludowe Wojsko Polskie|LWP]], [[Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego|KBW]], [[Wojska Ochrony Pogranicza|WOP]], [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|UB]], [[Milicja Obywatelska|MO]] i [[Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej|ORMO]]. Około 80 tysięcy działaczy lokalnych zostało aresztowanych, a około 200 zamordowanych. Struktury powiatowe PSL zostały rozwiązane, przez co uniemożliwiano ludowcom wystawianie własnych kandydatów do [[Sejm Rzeczypospolitej Polskiej|Sejmu]]. Ostatecznie partii udało się zarejestrować tylko 577 kandydatów. W wyniku sfałszowanych wyborów PSL uzyskało w [[Sejm Ustawodawczy (1947-1952)|Sejmie Ustawodawczym]] jedynie 28 mandatów na 444 miejsca (w 4,2 tys. z 5,5 tys. komisji brakowało przedstawicieli PSL, w wyniku czego członkowie PPR sporządzali fałszywe protokoły, unieważniane były także listy wyborcze PSL). Po wyborach w partii doszło do kolejnego rozłamu. Działacze opozycyjni wobec Mikołajczyka, który zagrożony aresztowaniem wyemigrował nielegalnie z kraju, utworzyli PSL-Lewicę i przejęli władzę w stronnictwie. 16 listopada 1947 prezesem został Józef Niećko. Pod koniec 1948 partia liczyła jedynie około 30 tys. członków i współpracowała z prokomunistycznym Stronnictwem Ludowym, z którym połączyła się 27 listopada 1949, tworząc nową partię – [[Zjednoczone Stronnictwo Ludowe]]. Ugrupowanie to stało się satelicką partią [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|PZPR]], a jego pierwszym prezesem został Niećko.