Dettingen Te Deum: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
kat. zawierające się w sobie |
Rozbudowa hasła |
||
Linia 4:
| kompozytor = [[Georg Friedrich Händel]]
| forma muzyczna = [[Anthem (muzyka)|Hymn]]
| czas powstania = 17 lipca – koniec lipca 1743
| miejsce powstania =
| tekst =
| data premiery = 27 listopada 1743
| miejsce premiery = Chapel Royal, Pałac Św. Jakuba [[Londyn]]
| wykonawcy premiery =
| czas trwania =
Linia 15:
}}
== Obsada ==
* '''Soliści:''' Alt, Tenor, Bas
* '''Chór:''' sopran (I, II), alt, tenor, bas
* '''Instrumenty:''' obój (I, II), fagot, trąbka (I, II, III<ref>W partyturze określana jako principale.</ref>), kotły, skrzypce (I, II, III), altówka, wiolonczela, kontrabas, organy, [[basso continuo]]
== Historia ==
Na przełomie sierpnia i września 1741 roku<ref>[[Georg Friedrich Händel|Händel]] skomponował oratorium ''[[Mesjasz (oratorium)|Messiah (Mesjasz)]], HWV 56'' w ciągu 24 dni od 22 sierpnia do 14 września 1741. [[Christopher Hogwood]] – ''Händel'', Astraia, Kraków 2009, s. 358.</ref> [[Georg Friedrich Händel|Händel]] komponuje oratorium ''[[Mesjasz (oratorium)|Messiah (Mesjasz)]], HWV 56'' do tekstu Charlesa Jennensa. Z początkiem listopada 1741 roku [[Georg Friedrich Händel|Händel]] opuszcza [[Londyn]] i udaje się do [[Dublin|Dublina]]. Charles Jennens, autor libretta ''[[Mesjasz (oratorium)|Mesjasza]]'', napisał do Edwarda Holdswortha:<ref>[[Christopher Hogwood]] – ''Händel'', Astraia, Kraków 2009, s. 205.</ref>
''„… Po moim przyjeździe do Miasta z wielką przyjemnością dowiedziałem się, że Handel skomponował Oratorium Mesjasz, ale bardzo zmartwiłem się usłyszawszy iż zamiast wykonać je tutaj, pojechał z nim do Irlandii. Mam nadzieję, że usłyszymy je, kiedy wróci…”''
13 kwietnia 1742 roku w New Music Hall w [[Dublin|Dublinie]] ma miejsce premiera oratorium ''[[Mesjasz (oratorium)|Messiah]]''. 9 września 1742 roku [[Georg Friedrich Händel|Händel]] wraca do [[Londyn|Londynu]], gdzie w październiku wykończa partyturę oratorium ''Samson, HWV 57'', skomponowanego rok wcześniej.<ref>[[Georg Friedrich Händel|Händel]] skomponował oratorium ''Samson, HWV 57'' w ciągu miesiąca od 29 września do 29 października 1741, 12 października 1742 roku wykończył partyturę, naszkicowanego rok wcześniej oratorium. [[Christopher Hogwood]] – ''Händel'', Astraia, Kraków 2009, s. 358-359.</ref>
Początek 1743 roku przyniósł wykonanie ''Samsona, HWV 57'', a w 23 marca miała miejsce londyńska premiera oratorium ''[[Mesjasz (oratorium)|Messiah]], HWV 56'' jako ''A Sacred Oratorio''. Z końcem kwietnia 1743 roku zdrowie [[Georg Friedrich Händel|Händla]] pogorszyło się. 29 kwietnia Charles Jennens napisał do Edwarda Holdswortha:<ref>Donald Burrows – ''Handel'', Oxford University Press, 1994, s. 271-272; [[Christopher Hogwood]] – ''Händel'', Astraia, Kraków 2009, s. 223; Stephen Pettitt – ''Haendel'', PWN, Oficyna Wydawnicza Atena, Warszawa-Poznań, 1995, s.80.</ref>
''„Słyszę, że Handel ma nawrót swojego paraliżu, który dotyka jego Głowy i Mowy. Mówi o spędzeniu roku za granicą, toteż nie możemy się w przyszłym roku spodziewać muzyki…”''
Z kolei 4 maja [[Horace Walpole]] w liście do Horace Manna napisał:<ref>Donald Burrows – ''Handel'', Oxford University Press, 1994, s. 272; [[Christopher Hogwood]] – ''Händel'', Astraia, Kraków 2009, s. 223.</ref>
''„Prawdopodobnie na szczęście nie będziemy mieli żadnej opery w przyszłym roku. Handel miał porażenie i nie może komponować.”''
[[Image:George II at Dettingen.jpg|thumb|180px|right|[[Jerzy II Hanowerski|Król Jerzy II]], obok syn [[Wilhelm August Hanowerski, 1. książę Cumberland|Wilhelm August, książę Cumberland]] oraz [[Robert Darcy, 4. hrabia Holderness]] podczas [[Bitwa pod Dettingen|bitwy pod Dettingen]] 27 czerwca 1743 roku, na obrazie [[John Wootton|Johna Woottona]].]]
[[Georg Friedrich Händel|Händel]] odzyskuje jednak siły i w ciagu miesiąca<ref>[[Georg Friedrich Händel|Händel]] skomponował oratorium ''Semele, HWV 58'' od 3 czerwca do 4 lipca 1743 roku.</ref> komponuje oratorium ''Semele, HWV 58''. Wkrótce potem przychodzi wiadomość o wielkim zwycięstwie połączonych wojsk brytyjskich, hanowerskich, heskich i austriackich nad wojskami frncuskimi w [[Bitwa pod Dettingen|bitwie pod Dettingen]]<ref>Obecnie [[Karlstein am Main|Karlstein nad Menem]] w [[Bawaria|Bawarii]].</ref> 27 czerwca 1743 roku, stoczonej podczas [[Wojna o sukcesję austriacką|wojny o sukcesję austriacką]]<ref>[[Wojna o sukcesję austriacką|Wojnę o sukcesję austriacką]] zakończył [[Pokój w Akwizgranie (1748)]]. Z tej okazji [[Georg Friedrich Händel|Händel]] skomponował suitę ''Music for the Royal Fireworks, HWV 351''.</ref>. Król [[Jerzy II Hanowerski|Jerzy II]] osobiście dowodził armią.<ref>[[Christopher Hogwood]] – ''Händel'', Astraia, Kraków 2009, s. 224.</ref> Z okazji zwyciestwa ogłoszono święto narodowe<ref>[[Christopher Hogwood]] – ''Händel'', Astraia, Kraków 2009, s. 224.</ref> a [[Georg Friedrich Händel|Händel]] zaczął komponować uroczyste ''[[Te Deum]]'' oraz anthem ''The King shall rejoice''. Obydwa utwory znane są dzisiaj jako ''Dettingen Te Deum, HWV 283'' oraz ''Dettingen Anthem, HWV 265''.
Aktywność [[Georg Friedrich Händel|Händla]] w [[1743]] roku:
* '''5 lutego''' – kończy komponować ''Koncert organowy A-dur Op.7 Nr 2, HWV 307''
* '''18 lutego''' - premiera oratorium ''Samson, HWV 57'', premiera ''Koncertu organowego A-dur Op.7 Nr 2, HWV 307''
* '''18 marca''' - wznowienie oratorium ''L'Allegro, il Penseroso, ed il Moderato, HWV 55'' razem z ''Ode for St. Cecilia's Day (Oda na dzień Św. Cecylii), HWV 76''
* '''23 marca''' - londyńska premiera oratorium ''[[Mesjasz (oratorium)|Messiah (Mesjasz)]], HWV 56'' jako ''A Sacred Oratorio''
* '''3 czerwca''' – '''4 lipca''' komponuje oratorium ''Semele, HWV 58''
* '''17 lipca''' – '''koniec (29?) lipca''' komponuje ''Dettingen Te Deum, HWV 283''
* '''30 lipca''' - '''3 sierpnia''' komponuje ''Dettingen Anthem, HWV 265''
* '''26 sierpnia''' – '''12 września''' komponuje oratorium ''Joseph and his Brethren (Józef i jego bracia), HWV 59''
* '''27 listopada''' - wykonanie ''Dettingen Te Deum, HWV 283'' oraz ''Dettingen Anthem, HWV 265''
Próby utworu miały miejsce w Banqueting House, Whitehall. Nie ma wątpliwości, że ''Dettingen Te Deum'', podobnie jak ''[[Utrecht Te Deum]]'', miało być wykonane w [[Katedra św. Pawła w Londynie|Katedrze św. Pawła]].<ref> Donald Burrows – ''Handel'', Oxford University Press, 1994, s. 326.</ref> Utwór został wykonany dopiero 27 listopada 1743 roku Kaplicy królewskiej (Chapel Royal) w Pałacu św. Jakuba ([[St. James's Palace]]) w obecności króla podczas nabożeństwa nie z okazji wspaniałego zwycięstwa a ''za szczęśliwy powrót króla do Anglii''.
==Zapożyczenia==
Podczas komponowania swojego ''[[Te Deum]]'' [[Georg Friedrich Händel|Händel]] wykorzystał<ref>[[Georg Friedrich Händel|Händel]] wykorzystał fragmenty ''[[Te Deum]]'' Francesco Antonio Urio również podczas komponowania oratoriów: ''Saul, HWV 53'' oraz ''Israel in Egypt, HWV 54'';The New Grove Dictionary of Music and Musicians, tom.12, s.466; Händel-Händbuch, Band 2, VEB Deutscher Verlag fur Musik Leipzig, 1984, s.151, 164.</ref> ''[[Te Deum]]'' Francesco Antonio Urio. [[Georg Friedrich Händel|Händel]] posiadał rękopis utworu Urio.<ref>Donald Burrows – ''Handel and the English Chapel Royal'', Oxford University Press, 2008, s. 393.</ref> Dwie pozostałe kopie umiejscawiają ''[[Te Deum]]'' Urio pomiedzy rokiem 1660 a 1682, jednak styl kompozycji sugeruje, że obydwie daty są zbyt wczesne.<ref>Donald Burrows – ''Handel and the English Chapel Royal'', Oxford University Press, 2008, s. 393.</ref> [[Georg Friedrich Händel|Händel]] mógł pozyskać kopię utworu Urio podczas swojego pobytu w Rzymie u kardynała [[Pietro Ottoboni|Ottoboniego]], któremu Urio dedykował zbiór motetów w 1690 roku, jednak ponad trzydziestoletnia przerwa w wykorzystaniu materiału muzycznego nie jest charakterystyczna dla [[Georg Friedrich Händel|Händla]].<ref>Donald Burrows – ''Handel and the English Chapel Royal'', Oxford University Press, 2008, s. 393.</ref>
'''Zapożyczenia'''<ref>Händel-Händbuch, Band 2, VEB Deutscher Verlag fur Musik Leipzig, 1984, s.768</ref>
{| class="wikitable"
|-
! Handel ''Dettingen Te Deum'' !! Urio ''Te Deum''
|-
| 1. We praise thee || Laudamus te
|-
| 2. All the earth || Te eternum
|-
| 3. To thee all angels cry || Te gloriosus Apostolorum
|-
| 4. To thee Cherubim || Tibi Cherubim
|-
| 5. The glorious company/also the holy ghost || Te per orbem terrarum
|-
| 8. When thou hadst overcome || Tu devicto mortis aculeo
|-
| 9. Thou sittest at the right hand || Tu ad dexteram Dei sedes
|-
| 11. We there fore pray thee || Tu ergo quaesumus tuis famulis subveni
|-
| 13. Day by day we magnify thee|| Dignare, Domine
|-
| (13.) and we wroship thy name || Per singulos dies benedicimus
|-
|}
'''Struktura dzieła'''<ref>Händel-Händbuch, Band 2, VEB Deutscher Verlag fur Musik Leipzig, 1984, s.763-767</ref><ref>Donald Burrows – ''Handel and the English Chapel Royal'', Oxford University Press, 2008, s. 390-391.</ref>
{| class="wikitable"
|-
! Nr !! Wers !! Tonacja !! Oznaczenie tempa !! Głosy !! Instrumenty
|-
| 1 || 1. We praise thee, O God, we acknowledge thee to be the Lord. || D-dur || ''Allegro'' || ssatb, A || orkiestra
|-
| 2 || 2. All the earth doth worship thee, the Father Everlasting. || D-dur || ''Allegro'' || A, ssatb || orkiestra
|-
| 3 || 3. To thee all Angels cry aloud, the Heav'ns and all the Powers therein. || h-moll, A-dur || ''Larghetto a piano'' || stb || fagot, smyczki
|-
| 4 || 4. To thee Cherubim and Seraphim continually do cry,<br />5. Holy, Holy, Holy,Lord God of Sabaoth.<br />6. Heaven and earth are full of the Majesty of thy glory. || D-dur || ''Andante'' || ssatb || orkiestra
|-
| 5 || 7. The glorious company of the apostles praise thee.<br />8. The goodly fellowship of the prophets praise thee.<br />9. The noble army of martyrs praise thee.<br />10. The holy Church throughout all the world doth acknowledge thee,<br />11. The Father of an infinite Majesty,<br />12. thine honourable, true and only Son,<br />13. also the Holy Ghost the Comforter. ||G-dur<br /><br /><br />G-dur, h-moll<br />h-moll ||''Andante non presto''<br />''Grave'' (11. the Father...)|| b, sa (7.)<br />b, at (8.)<br />b, st (9.)<br />satb (10.)<br />ssatb (11.) || smyczki (oboje i fagoty dublują głosy)
|-
| 6 || 14. Thou art the King of Glory, O Christ.<br />15. Thou art the everlasting Son of the Father. || D-dur || ''brak oznaczenia tempa'' || B, ssatb || trąbki, orkiestra
|-
| 7 || 16. When thou tookest upon thee to deliver man,<br />thou didst not abhor the Virgin's womb. || A-dur || ''Larghetto e piano un poco'' || B || smyczki
|-
| 8 || 17. When thou hadst overcome the sharpness of death<br />thou didst open the Kingdom of Heaven to all believers.
|| g-moll, d-moll<br />D-dur || ''Grave''<br />''Allegro'' || ssatb<br />ssatb || smyczki<br />orkiestra
|-
| 9 || 18. Thou sittest at the right hand of God in the glory of the Father.<br />19. We believe that thou shalt come to be our Judge. || B-dur<br />B-dur, g-moll || ''Andante''<br />''Adagio'' || atb<ref>D. Burrows podaje, że ta część nie jest dla solistów, lecz być może była dla nich przeznaczona. Donald Burrows – ''Handel and the English Chapel Royal'', Oxford University Press, 2008, s. 391. W II tomie ''Händel-Händbuch'' część ta oznaczona jest jako Nr 9. Trio na Alt, Tenor, Bas, co potwierdza przypuszczenie D. Burrowsa. Händel-Händbuch, Band 2, VEB Deutscher Verlag fur Musik Leipzig, 1984, s.765</ref> || oboje, smyczki<br />basso continuo, trąbki
|-
| 10 || (Symphony.) || D-dur || ''Adagio'' || - || trąbka I, II
|-
| 11 || 20. We therefore pray thee, help thy servants,<br />whom thou hast redeemed with thy precious blood. || g-moll || ''Largo'' || ssatb,<br />ss || basso continuo<br />bez akompaniamentu
|-
| 12 ||21. Make them to be numbered with thy Saints in glory everlasting.<br />22. O Lord, save thy people and bless thine heritage.<br />23. Govern them and lift them up for ever. || B-dur, g-moll || ''Largo'' || ssatb || oboje, fagoty, smyczki
|-
| 13 || 24.Day by day we magnify thee.<br />25. And we worship thy Name ever world without end. || D-dur || ''Allegro, non presto'' || ssatb || trąbki, orkiestra<br />orkiestra
|-
| 14 || 26. Vouchsafe, O Lord : to keep us this day without sin.<br />27. O Lord, have mercy upon us have mercy upon us.<br />28. O Lord, let thy mercy lighten upon us as our trust is in thee. || h-moll<br />e-moll<br />h-moll || ''Largo e piano'' || B || smyczki
|-
| 15 || 29. O Lord, in thee have I trusted let me never be confounded. || D-dur || ''Andante'' || A, ssatb || orkiestra
|}
Objaśnienia:<br>
Soliści: A – alt, T – tenor, B – bas,<br>
Chór: s – sopran, a – alt, t – tenor, b – bas,<br>
Orkiestra – obój (I, II), fagot, trąbka (I, II, III), kotły, skrzypce (I, II, III), altówka, wiolonczela, kontrabas, organy, basso continuo.
==Opracowania==
Na przełomie lat 1828/29 Carl Friedrich Zelter, propagator dzieł [[Georg Friedrich Händel|Georga Friedricha Händla]], poprosił [[Felix Mendelssohn-Bartholdy|Felixa Mendelssohna]] o przygotowanie opracowania<ref>[[Felix Mendelssohn-Bartholdy|Mendelssohn]] opracował również inne utwory [[Georg Friedrich Händel|Händla]], m.in.: oratorium ''Israel in Egypt, HWV 54'' oraz maskę ''Acis and Galatea'' HWV 49, jak również ustępy organowe w oratorium ''Solomon, HWV 67'' i chóry w oratorium ''Messiah, HWV 56''; The New Grove Dictionary of Music and Musicians, tom.12, s.156; Händel-Händbuch, Band 2, VEB .</ref> (w niemieckim tłumaczeniu Zeltera) ''Dettingen Te Deum''.<ref>Dorothea Schröder – tekst w książeczce Georg Friedrich Händel – ''Dettinger Te Deum (version by Mednelssohn Bartholdy)'', 2009, Carus, 83.358, s.7.</ref> [[Felix Mendelssohn-Bartholdy|Mendelssohn]] dodał w swojej instrumentacji flet, klarnet i róg<ref> [[Georg Friedrich Händel|Händel]] znał oczywiście te instrumenty i często stosował w innych utworach; skomponował m.in. ''Uwerturę D-dur na dwa klarnety i róg, HWV 424'' (1740/41); dwa flety i flet picolo wykorzystał w masce ''Acis and Galatea'' HWV 49a (1718), cztery rogi występują w składzie orkiestry opery ''Giulio Cesare in Egitto, HWV 17'' (1724).</ref> dla wzmocnienia i nadania większego kolorytu dźwiękowego charakterystycznego dla okresu wczesnoromantycznego.<ref>Dorothea Schröder – tekst w książeczce Georg Friedrich Händel – ''Dettinger Te Deum (version by Mednelssohn Bartholdy)'', 2009, Carus, 83.358, s.7.</ref> W związku z przełożeniem wykonania ''Te Deum'' na styczeń 1831 roku, [[Felix Mendelssohn-Bartholdy|Mendelssohn]] nie usłyszał go, gdyż był w tym czasie w Rzymie. [[Felix Mendelssohn-Bartholdy|Mendelssohn]] włączył ''Dettingen Te Deum'' na stałe do swoich koncertów, wykonując je m.in. 25 czerwca 1840 z okazji czterechsetnej rocznicy sztuki drukarskiej<ref>Uznaje się, że w [[1440]] roku w [[Strasburg|Strasburgu]] [[Johannes Gutenberg]] odkrył i udoskonalił sekrety drukarstwa; w [[1450]] roku zaczyna działać prasa drukarska - często ten rok jest uznawany za datę wynalezienia druku.</ref> i zarazem rocznicy [[Wyznanie augsburskie|wyznania ausburskiego]] (1530)<ref>Wyznanie augsburskie zostało ogłoszone na sejmie Rzeszy w [[Augsburg|Augsburgu]] 25 czerwca 1530 roku.</ref>, które były razem obchodzone w [[Lipsk|Lipsku]].<ref>Dorothea Schröder – tekst w książeczce Georg Friedrich Händel – ''Dettinger Te Deum (version by Mednelssohn Bartholdy)'', 2009, Carus, 83.358, s.7.</ref>
==Pisownia==
W języku polskim nazwę kompozycji przyjęło się podawać jako ''Dettingen Te Deum'', zostawiając wersję angielską pisowni. Niemiecka wersja przymiotnikowa ''Dettinger Te Deum (Dettingenckie Te Deum)'', nie jest używana w Polsce, w przeciwieństwie do Te Deum skomponowanego przez [[Georg Friedrich Händel|Händla]] z okazji pokoju w Utrechcie, gdzie spotykamy zarówno formę rzeczownikową ''Utrecht Te Deum'' jak i przymiotnikową ''Utrechckie Te Deum''.
==Nagrania==
# ''Handel – Dettingen Te Deum, Dettingen Anthem'' – Christopher Tipping – alt, Harry Christophers – tenor, Michael Pearce – bas, Stephen Varcoe – bas, Choir of Westmintser Abbey, The English Concert (Trevor Pinnock), Simon Preston, dyr., ARCHIV, 1984, CD, DDD, 410 647-2
# ''Handel – Dettingen Te Deum, Dixit Dominus'' – Lena Lootens – sopran, Roberta Invernizzi – sopran, Gloria Banditelli – alt, Marco Beasley – tenor, Antonio Abete – bas, Coro della Radio Svizzera, Ensemble Vanitas – Diego Fasolis, dyr., nagranie live, Arts Music, 2007, CD, DDD, 47560-2
# ''Handel – Dettingen Te Deum, Zadok the Priest, Organ Concerto No 14'' – Christopher Lowrey – kontratenor, robin Firth – tenor, Neal Davies – bas, The Choir of Trinity College, Cambridge, Academy of Ancient Music, Richard Marlow – organy, Stephen Layton, dyr., Hyperion Records, 2008, CD, DDD, CDA67678
# ''Handel – Dettingen Te Deum, Te Deum in A major'' – Dorothee Mields – sopran, Ulrike Andersen – alt, Mark Wilde – tenor, Chris Dixon – bas, Alsfelder Vokalensemble, Concerto Polacco, Wolfgang Helbich, dyr. NAXOS, 2001, CD, DDD, 8.554753
# ''Georg Friedrich Händel – Dettinger Te Deum (version by Mednelssohn Bartholdy), Luigi Cherubini - Chant sur la mort de Joseph Haydn'', Carus, 2009, CD, DDD, 83.358
== Zobacz też ==
*''[[Utrecht Te Deum]]'' D-dur, HWV 278
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
# Donald Burrows – ''Handel'', Oxford University Press, 1994.
# Winton Dean, John Merrill Knapp - ''Handel’s Operas 1704-1726'', Clarendon Press, Oxford 1995.
# Ellen T. Harris – ''Handel as Orpheus. Voice and Desire in the Chamber Cantatas'', Harvard University Press, 2001
# [[Christopher Hogwood]] – ''Händel'', Astraia, Kraków 2009, ISBN 978-83-60569-48-1
# Jonathan Keates - ''Handel.The Man & His Music'', Pimlico, London, 2009.
# Stephen Pettitt – ''Haendel'', PWN, Oficyna Wydawnicza Atena, Warszawa-Poznań, 1995.
# Romain Rolland – ''Haendel'', PWM, Kraków, 1971.
# Christopher Hogwood, "Händel", Kraków 2010 r. ISBN 978-83-60569-48-1
== Linki zewnętrzne ==
* {{IMSLP2|id=Te Deum in D major, HWV 283 (Handel, George Frideric)|cname=Te Deum HWV 283}}
* Partytura Dettingen Te Deum D-dur, HWV283 – Edycja Friedricha Chrysnadra z 1865 roku w Munchener Digitalisierungs Zentrum, tom 25, http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00016763/images/index.html?fip=193.174.98.30&seite=1&pdfseitex=
* Partytura Te Deum Francesco Antonio Urio – suplement do edcyji Friedricha Chrysnadra z 1902 roku w Munchener Digitalisierungs Zentrum, suplement 2 - http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/0001/bsb00016941/images/index.html
[[Kategoria:Dzieła Georga Friedricha Händla]]
[[Kategoria:Opracowania Te Deum]]
[[Kategoria:Dzieła muzyki chóralnej]]
[[de:Dettinger Te Deum]]
| |||