Sandr: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Wycofano ostatnią zmianę treści (zrobioną przez 46.134.51.132) i przywrócono wersję 29694589 autorstwa RedBot
m drobne redakcyjne
Linia 1:
[[Plik:Skeiðarársandur, Iceland.jpg|thumb|Sandr Skeiðarársandur przed lodowcem [[Svínafellsjökull]] na [[Islandia|Islandii]]|250px]]
'''Sandr''' – rozległy, bardzo płaski [[stożek napływowy]] zbudowany ze [[żwir]]ów i [[piasek|piasków]] osadzonych i wypłukanych przez wody pochodzące z topnienia [[lądolód|lądolodu]]. Powstaje podczas [[Regresja lodowca|regresji]] lub postoju lądolodu na jego [[przedpole lądolodu|przedpolu]].
 
Sandry zbudowane są z materiału [[piasek|piaszczystego]] i [[żwir]]owego ułożonego warstwami, jedna nad drugą (podobnie jak rzeczne ławice piaszczyste). Stanowią zwykle pokrywy o znacznej powierzchni (do kilku tysięcy km2)<ref name="AF">Marcinkiewicz Andrzej red. Atlas form i typów rzeźby terenu Polski. Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego. Warszawa 1960.</ref>.
 
=== Cechy szczególne i występowanie na obszarze Polski ===
Powierzchnia młodego sandru jest zwykle bardzo płaska, lekko nachylona w kierunku odpływu dawnych wód lodowcowych. Z rzadka spotkać można na niej płytkie zagłębienia bezodpływowe, czasem z [[Jezioro polodowcowe|jeziorkami]] i podmokłościami. Spotyka się na niej również [[Rynna polodowcowa|rynny jeziorne]]. Powierzchnię sandru przecinają też niekiedy wcięte w nią [[Dolina rzeczna|doliny rzek]], będące częściowo dziełem cieków, płynących niegdyś od czoła topniejącego lodowca<ref name="AF"/>.
 
Na bezpośrednim przedpolu młodszej strefy [[Morena czołowa|czołowo-morenowej]] powierzchnia sandru bywa często silnie urozmaicona, tak że krajobrazowo wręcz niewiele różni się od tej strefy. Dzieje się tak dlatego, że wody roztopowe lodowca niesiony przez siebie materiał piaszczysty i żwirowy składały tu w obniżeniach na [[Lód martwy|martwym lodzie]] lub pomiędzy bryłami i płatami martwego lodu, które przez pewien czas utrzymywały się jeszcze przed czołem lodowca po jego cofnięciu się. Po stopieniu martwego lodu, w jego miejscach utworzyły się obniżenia (często z jeziorami), a żwiry i piaski w rezultacie tworzą dziś [[kem (geomorfologia)|kemy]] - pagórki o wysokości do kilkunastu i więcej metrów<ref name="AF"/>.
 
Powierzchnie starszych sandrów są zwykle rozczłonkowane przez [[Erozja wodna|erozję wodną]] i wygładzone tak, że zagłębienia bezodpływowe i [[Rynna polodowcowa|rynny]] uległy na nich zatarciu. Natomiast występują na nich często [[Wydma paraboliczna|wydmy paraboliczne]]<ref name="AF"/>.
 
Ze względu na jałową, piaszczystą glebę - sandry porasta zwykle [[bór sosnowy]].
Przykłady dużych pól sandrowych w Polsce można zobaczyć w rejonie np. [[Bory Dolnośląskie|Borów Dolnośląskich]], [[Bory Tucholskie|Borów Tucholskich]], czy [[Bełchatów|Bełchatowa]]. Mniejsze obszary sandrowe spotkać można w wielu miejscach na całym obszarze Polski północnej i środkowej<ref name="AF"/>.