Wikipedia

Województwo poznańskie (I Rzeczpospolita): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
KamikazeBot (dyskusja | edycje)
550 479 edycji
→‎Bibliografia: standaryzacja tytułów sekcji bibliografii
JDavid (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
41 890 edycji
tekst szczegółowy w art. ziemia wschowska, WP:SK, przered. definicji, powierzchnia wg Adolfa Pawińskiego
Linia 3:
| nazwa_województwa = Województwo poznańskie
| woj_dopełniacz = województwa poznańskiego
| herb_woj = grafikaPlik:POL_województwo_poznańskie_IRP_COAPOL województwo poznańskie IRP COA.svg
| mapa_woj = GrafikaPlik:PoznańskieIRP.JPG
| nazwa łacińska = Palatinatus posnaniensis
| istniało = XIV wiek
| istniało2 = 1793
| prowincja = [[Wielkopolska (prowincja Korony Polskiej)wielkopolska|Wielkopolskawielkopolska]]
| stolica_woj = Poznań
| sejmik = Środa Wielkopolska
Linia 19:
| gęstość_woj =
}}
'''Województwo poznańskie''' – [[podział terytorialny Rzeczypospolitej Obojga Narodów|jednostka terytorialna]] [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]], tworząca [[prowincja wielkopolska|prowincję wielkopolską]], obejmująca powierzchnię {{fakt|15 015 km²|data=2012-05}}, posiadająca 4 powiaty. Siedzibą wojewody był [[Poznań]], a sejmiki ziemskie odbywały się w [[Środa Wielkopolska|Środzie Wielkopolskiej]]. Województwo poznańskie wspólnie z [[województwo kaliskie (I Rzeczpospolita)|woj. kaliskim]] obierały starostę generalnego Wielkopolski.
 
'''Województwo poznańskie''' ({{fakt|Wielkopolska Zachodnia|data=2012-05}}) wraz z [[Województwowojewództwo kaliskie (I Rzeczpospolita)|województwem kaliskim]] {{fakt|(Wielkopolska Wschodnia)|data=2012-05}} i Kujawami stanowiło pierwotną ziemię [[Polanie|Polan]]. [[Ziemia poznańska]] miewała oddzielnych [[wojewoda|wojewodów]] za czasów [[Bolesław I Chrobry|Bolesława Chrobrego]]. Po założeniu biskupstwa poznańskiego, w [[968]] r., [[Poznań]] stał się siedzibą biskupów Polski.
 
== Województwo poznańskie za Piastów ==
W czasie [[Polska w okresie rozbicia dzielnicowego|rozbicia dzielnicowego]] dzielnica poznańska stanowiła księstwo poznańskie. [[Przemysł II]] wskrzesił tytuł królów polskich, w roku [[1295]]. [[Władysław I Łokietek|Władysław Łokietek]] w [[1314]] włączył dzielnicę poznańską do składu Korony, w której stała się województwem.
 
== Województwo poznańskie za Jagiellonów ==
Król układem w Namysłowie rokuw [[1346]] r. odzyskał na książętach śląskich [[ziemia wschowska|ziemię wschowską]], która od książąt głogowskich miała nadane prawo bicia własnej monety, i przyłączył ją do województwa. [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]], potwierdzając prawo bicia monety, zastrzegł, aby była bita pod znakiem królewskim, (orłem), mającym obok siebie znak miejski, czyli herb miasta i ziemi, którym był podwójny krzyż.
 
== Województwo poznańskie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów ==
Województwo poznańskie stanowiło zachodnią część [[Wielkopolska|Wielkopolski]]. Rozciagało się na 294 mile², posiadało 4 [[powiat]]y: poznański (162 mil²), kościański (92 mil²), wałecki za [[Noteć|Notecią]] (30 mil²) i ziemię wschowską (9 mil²). W 1791 r. zniesiono powiat wałecki i utworzono jednocześnie powiat międzyrzecki<ref>Volumina Legum T. IX, s. 334</ref>.
 
{| class="wikitable sortable" style="text-align:right; font-size: 90%; "
Miało 9 [[Senat (I Rzeczpospolita)|senator]]ów, w tym 3 krzesłowych (większych), (których krzesła stały w senacie podług zawarowanego uchwałami [[urzędy sentorskie|porządku i miejsca]]). Byli to: [[biskup]], [[wojewoda]] i [[kasztelan]] poznańscy. Mniejszych, potocznie nazywanych drążkowymi, było 6, a mianowicie kasztelanowie: międzyrzecki, rogoziński, śremski, przemęcki, krzywiński i santocki. ▼
|+ Powiaty województwa poznańskiego wg Adolfa Pawińskiego<ref name="Pawiński">{{cytuj książkę|nazwisko=Pawiński|imię=Adolf|tytuł=Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym|wydawca=Gebethner i Wolff|miejsce=Warszawa|data=1883|strony=50|tom=1|tytuł tomu=Wielkopolska|url=http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=1810&from=FBC}}</ref>
! Powiat
! Powierzchnia w mil²
! Powierzchnia w km²
|-
| style="text-align:left" | powiat kościański
| 92,27
| 5080,93
|-
| style="text-align:left" | powiat poznański
| 162,35
| 8939,83
|-
| style="text-align:left" | powiat wałecki
| 30,08
| 1656,41
|-
| style="text-align:left" | powiat wschowski ([[ziemia wschowska]])
| 8,91
| 489,62
|- style="background-color:BlanchedAlmond"
| '''Razem''' (województwo) Σ
| 293,61
| 16166,72
|}
 
▲Miało 9 [[Senat (I Rzeczpospolita)|senatorsenatorów]]ów, w tym 3 krzesłowych (większych), (których krzesła stały w senacie podług zawarowanego uchwałami [[urzędy sentorskie|porządku i miejsca]]). Byli to: [[biskup]], [[wojewoda]] i [[kasztelan]] poznańscy. Mniejszych, potocznie nazywanych drążkowymi, było 6, a mianowicie kasztelanowie: międzyrzecki, rogoziński, śremski, przemęcki, krzywiński i santocki.
 
Województwo miało dwa komplety urzędników ziemskich: poznańskich i wschowskich. Ze względu na istnienie starosty generalnego Wielkopolski obejmującego swoją kompetencją obydwa wielkopolskie województwa, powiaty, z wyjątkiem później przyłączonej do województwa ziemi wschowskiej, nie miały starostów grodowych.
 
[[Sejmiki ziemskie]] województwo poznańskie odbywało razem z [[województwo kaliskie|województwem kaliskim]] w [[Środa Wielkopolska|Środzie]], gdzie oba województwa obierały 12 posłów na sejm obojga narodów i 4 deputatów na [[Trybunał Koronny|Trybunał]], po połowie z każdego województwa. [[Sejm konwokacyjny (1764)|Sejm konwokacyjny]] z [[1764]] r. postanowił, że Trybunał Koronny prowincji [[Wielkopolska (prowincja Koronywielkopolska|prowincji Polskiej)|Wielkopolskiwielkopolskiej]], zasiadający w [[Piotrków Trybunalski|Piotrkowie]], będzie zjeżdżał na jedną kadencję do Poznania. Popisy [[pospolite ruszenie|pospolitego ruszenia]] odbywała szlachta województwa pod Poznaniem.
 
Herbem województwa był orzeł biały bez korony w czerwonym polu, czyli pierwotny herb [[Piastowie|Piastów]]. Gdy na [[Sejm 1776|sejmie 1776]] uchwalono dla posłów [[mundur wojewódzki|mundury wojewódzkie]], poznańskie wybrało sobie jasnoszafirowy [[kontusz]] z wyłogami szkarłatnymi i biały [[żupan (ubranie)|żupan]].
Linia 41 ⟶ 69:
== Zobacz też ==
* [[podział terytorialny Rzeczypospolitej Obojga Narodów]]
 
=== Bibliografia ===▼
* [http://univ.gda.pl/~literat/glogre/0017.htm Zygmunt Gloger, Geografia historyczna ziem dawnej Polski]▼
 
{{Przypisy}}
 
▲=== Bibliografia ===
▲* [http://univ.gda.pl/~literat/glogre/0017.htm Zygmunt Gloger, Geografia historyczna ziem dawnej Polski]
 
{{Podział I RP}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Województwo_poznańskie_(I_Rzeczpospolita)”