Pireneje: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m Popups: Ujednoznacznienie linku z Nawarra na Nawarra (prowincja), WP:SK
Wojtek 1956 (dyskusja | edycje)
drobne redakcyjne
Linia 53:
Pireneje powstały w [[trzeciorzęd]]zie, głównie w [[eocen]]ie, wraz z wypiętrzeniem [[Alpy|alpejsko]]-[[Himalaje|himalajskim]] ([[orogeneza]] [[orogeneza alpejska|alpejska]]).
 
W ich budowie wyróżnia się dwa kompleksy skalne. Starszy – składający się ze skał [[paleozoik|paleozoicznych]], [[fałd|sfałdowanych]] w czasie orogenezy [[orogeneza hercyńska|waryscyjskiej]], występuje w osiowej części Pirenejów. Kompleks młodszy – składający się ze [[skały osadowe|skał osadowych]] [[mezozoik|mezozoicznych]] i [[kenozoik|kenozoicznych]], sfałdowanych w czasie orogenezy alpejskiej, występuje w części północnej i południowej.

W strefie osiowej występują [[skały metamorficzne]]: [[gnejs]]y, [[Łupek łyszczykowy|łupki łyszczykowe]], [[fyllit]]y, [[ordowik|ordowickie]] [[łupek dachówkowy|łupki dachówkowe]], [[sylur]]skie czarne [[łupek graptolitowy|łupki graptolitowe]], [[dewon|dewońskie]] skały węglanowe oraz [[Karbon|dolnokarbońskie]] utwory [[kulm (skały)|kulmowe]] oraz [[skały magmowe]] – [[granit]]y, powstałe w czasie orogenezy waryscyjskiej. Miejscami występują osady [[węgiel kamienny|węglonośne]] [[Karbon|górnego karbonu]], sfałdowane po [[stefan (geologia)|stefanie]]. Na utworach waryscyjskich leżą czerwone [[zlepieniec|zlepieńce]] powstałe w [[perm]]ie.
 
Na południe i na północ od strefy osiowej występują sfałdowane lecz [[metamorfizm|niezmetamorfizowane]] skały mezozoiczne i [[trzeciorzęd]]owe. Są to [[trias]]owe [[skały okruchowe|skały detrytyczne]] z wkładkami [[ewaporat]]ów, [[jura]]jskie osady węglanowe, [[kreda (okres)|kredowe]] osady węglanowe, [[margiel|margliste]] oraz [[piaskowiec|piaskowcowe]], [[kreda górna|górnokredowe]] utwory [[flisz (geologia)|fliszowe]] i [[paleogen|paleogeńskie]] osady wapienne. Jeszcze dalej na zewnątrz występują osady [[molasa|molasowe]] – [[piaskowiec|piaskowce]] i [[mułowiec|mułowce]], leżące niezgodnie na sfałdowanym podłożu. Po stronie północnej molasa powstała w [[miocen]]ie i [[pliocen]]ie, a po stronie południowej – w [[eocen]]ie, [[oligocen]]ie i [[miocen]]ie.
 
Pierwsze ruchy tektoniczne orogenezy alpejskiej na obszarze Pirenejów nastąpiły w [[faza starokimeryjska|fazie starokimeryjskiej]], trwały pod koniec kredy, a główne ich nasilenie przypadło na środkowy i górny eocen. Fałdowanie nastąpiło równocześnie z obrotem [[Meseta|Mesety Iberyjskiej]] o około 35° w kierunku przeciwnym do wskazówek zegara i powstaniem [[Zatoka Biskajska|Zatoki Biskajskiej]] oraz zbliżeniem się Półwyspu Iberyjskiego do Afryki.
 
Wypiętrzenie Pirenejów jako łańcucha górskiego nastąpiło w [[neogen]]ie.