Sobótka (ognisko): Różnice pomiędzy wersjami

'''Sobótka''' (l. mn. ''sobótki''), niem. ''Feuerbrauchtum'', -na polskadawn. nazwaRusi [[Ognisko|ognisk]] palonych w święto [[Noc''żywahń, Kupały|Kupalnocki]]carahn''<ref>"nieNa tylkoRusi zsobotki Podlasiazowią isię Lubelskiegożywahń, alecarahn tezto zjest Sieradzkiegoczaru ogień; i Kaliskiegokąpią się, zmyją postaciamisię kupalonecka,w kopernacka,caricy kopernocka"wodicy w: Słownik[[Joachim etymologicznyLelewel]]. językaCześć polskiego:bałwochwalcza z.Sławian 1,i 1969;Polski.</ref> "kupały, '''kupalnocki''',- kopernocki,polska odpowiadającejnazwa naszejdużych sobótce[[Ognisko|ognisk]]<ref>"wielki świętojańskiejstos drzewa, zapożyczonyktóry odza Rusidanym naznakiem, wschodniejze połaciwszech (mówiąstron isłomą ''napodpalono". Kupaiła'',w: tjOskar Kolberg. ''naDzieła Św.wszystkie: Kieleckie; Jan'')."W w:Sobótce AleksanderSeweryna Brückner.Goszczyńskiego Słownikwielkie etymologicznyognisko językaskładało polskiego.się 1985z str.dwunastu 224</ref>pni obchodzonejdrzewnych (Podhale), w nocSobótce [[PrzesilenieJana letnie|letniegoKochanowskiego przesilenia]]występuje [[Słońce|Słońca]]dwanaście zpanien." 21w: na [[22Etnografia czerwca]]Polska. t.5, astr. następnie58</ref> palonych w późniejszą noc świętojańską<ref>"Najpowszechniejszą postacią sobótek świętojańskich jest ognisko, tj. stos utworzony z drzewa poza wsią, na wygonie lub na wzgórzu." w: Maria Biernacka, Maria Frankowska, Wanda Paprocka. Etnografia Polski: przemiany kultury ludowej: tom 2 1981;"sobótka ognisko palone w wigilie św. Jana, przy którym odbywały się obrzędy i zabawy związane z odejściem wiosny i nadejściem lata, kontynuacja pogańskiego zwyczaju ludowego. " w: Marian Kucała. Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego. 1994 s. 560 ;"Na Pomorzu zapisano wierzenie, że Ognie świętojańskie palone są dla czarownic, które niewidoczne tańczą przy ogniskach." w: Jerzy Bartmiński. Kosmos: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie. 1996</ref>, czylirównież święto ludowe "ludorum ritum " obchodzone w noc [[Przesilenie letnie|letniego przesilenia]] [[Słońce|Słońca]], z 23 na [[24 czerwca]] w [[Wigilia św. Jana|wigilię dnia św. Jana Chrzciciela]] (fr. ''feu de la Saint-Jean'', wł. ''fuochi di San Giovanni'' dawn. ''sabatina'') przypadającą na [[23 czerwca]], jak również w wigilię św. Piotra i Pawła oraz w okresie [[Zielone Świątki|Zielonych Świątek]]<ref>"1845, taki daje opis Sobótki: Rzecz szczególna, że gdy w innych stronach Polski obrzęd ten od wieków odbywa się w wilią Św. Jana, w Krakowskiem palą Sobótki w dniach Zielonych Świątek. Wieczorem od Ojcowa do Lanckorony, od wzgórz Chełmskich (nad Przemszą) aż po za mogiłę Wandy, cały widnokrąg goreje tysięcem ognisk." [http://books.google.pl/books?id=TO3YAAAAMAAJ&pg=PA294&dq=w+dniach+Zielonych+%C5%9Awi%C4%85tek.+Wieczorem+od+Ojcowa+do+Lanckorony,&hl=pl&sa=X&ei=oWfoT7G0EMTKsgbSkZ3rAQ&ved=0CDQQuwUwAA#v=onepage&q=w%20dniach%20Zielonych%20%C5%9Awi%C4%85tek.%20Wieczorem%20od%20Ojcowa%20do%20Lanckorony%2C&f=false Oskar Kolberg]</ref> oraz [[Wielka Sobota|Wielką Sobotę]] (''Peaskefjoer, Påskbrasa, niem. Osterfeuer'').

Święto i zwyczaj o podobnym charakterze istniały na terytorium [[Cesarstwo rzymskie|imperium rzymskiego]] oraz historycznych [[Włochy|Włoch]] gdzie nazywane było ''sobatiną''<ref>sobatina (1822) w: Literatura ludowa , t.8, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze., 1964 str. 31</ref>,<ref>"we Francji jako le feu de la Saint-Jean, w Niemczech jako Johannisfeuer, we Włoszech jako ''fuochi di San Giovanni'' (z Włoch znany jest też termin ''sabatina'' na oznaczenie tłustej wieczerzy spożywanej w sobotę po godzinie dwunastej w nocy) itd." str. 71 w: Tadeusz Ulewicz. Świadomość słowiańska Jana Kochanowskiego. 1948; " Święto pasterzy na cześć bogini Pales. Włosi obchodzą też dotąd swoją sobótkę, zwaną sabatina. Tradycyjne igrzyska świętojańskie odbywały się w Rzymie na placu św. Jana, oraz Santa Croce in Grerusalemme." w: Leonard Lepszy. Lud wesołków w dawnej Polsce. 1898</ref>, <ref>"Włochy mają Sobótki pod imieniem Sabatina; znane są i w Niemczech." w: [[Oskar Kolberg]]. Dzieła wszystkie: Mazowsze.; [[Samuel Bogumił Linde]]. Słownik języka polskiego R-T sobótka, ital. sabatina, cat. coena sabbathina); "Как в Литве, России и Малороссии, так и в Польше празднуется Ивановская ночь почти с одинаковыми обрядами, а у валахов и итальянцев под именем Sabatina (у поляков Sobotki)". w: [http://books.google.pl/books?id=71TDaZqxZaMC&pg=PT163&dq=sob%C3%B3tk%C4%99+sabatina&hl=pl&sa=X&ei=gL_qT4-NH8nCtAaJmbj8BQ&ved=0CGgQuwUwCTgK#v=onepage&q=sob%C3%B3tk%C4%99%20sabatina&f=false Праздники, обычаи и обряды на Руси]</ref> ([[Parilia]]) na cześć bogini [[Pales]] i rocznicy założenia [[Rzym]]u, w Panonii ''palilią''<ref>"Według Warrona i Owidiusza skakano przez płonące snopki siana w święto Palilia, ku czci bogini [[Pales]] obchodzone przez Rzymian na pamiątkę założenia Rzymu [[20 kwietnia]]. Papież [[Sergiusz III]] na soborze konstantynopolskim zakazał tego obrzędu. Podobnie syn cesarza Leopolda, [[Józef I Habsburg|Józef I.]], zabronił go w roku [[1711]]." w: Literatura ludowa: Tom 11, 1967; "Na jej cześć [[21 kwietnia]] obchodzono święto Parilia (lub Palilia). Składano wówczas w ofierze miód i mleko, przystrajano żłoby oraz rozpalano wielkie ogniska, między którymi przeprowadzano stada dla ich oczyszczenia, a pasterze przez te ogniska skakali" w: Zbigniew Pasek. Bogowie, demony, herosi: leksykon. 1996; "wyraz "palilia", jak zwano w [[Panonia|Panonii]], za czasów rzymskich, ogniska, rozpalane na polu przez pasterzy, około których pląsali oni i skakali przez ogień" w: Przegląd historyczny: t. 6, 1908</ref>. W kręgu kultury celtyckiej święta Beltane ("powrót słońca") i związanego z nim rytuału składania ofiar z [[Wickerman|Wierzbina]]<ref>[http://www.uniwlud.pl/?p=263 Wierzbin]</ref>, również zapożyczonej we wschodniej Polsce z Rusi [[Noc Kupały|Nocy Kupały]]<ref>"Sobótka na Rusi zowie się Kupałą, a liczne ślady tego obrzędu z Wołynia, Ukrainy, Litwy i Białejrusi opisali nasi zbieracze rzeczy ludowych: Marcinkowski, Stecki, Eust. Tyszkiewicz i wielu innych" w: [[Zygmunt Gloger]]. Encyklopedja staropolska ilustrowana: t.4. "nie tylko z Podlasia i Lubelskiego, ale tez z Sieradzkiego i Kaliskiego, z postaciami kupalonecka, kopernacka, kopernocka" w: Słownik etymologiczny języka polskiego: z. 1, 1969; "kupały, '''kupalnocki''', kopernocki, odpowiadającej naszej sobótce świętojańskiej, zapożyczony od Rusi na wschodniej połaci (mówią i ''na Kupaiła'', tj. ''na Św. Jan'')." w: [[Aleksander Brückner]]. Słownik etymologiczny języka polskiego. 1985 str. 224</ref>; <ref>"Nasze sobótki nazwano od sobót przed Zielonymi Świętami (bo używano i liczby mnogiej, sąboty zamiast sąbota albo sobota), na Rusi zowią się Kupałą, że od Kupały, tj. od dnia Jana Chrzciciela, co Pana krzcił i tym samym wody uświęcił. w: Aleksander Brückner, Stanisław Urbańczyk. Mitologia słowiańska i polska. 1985</ref>, w niektórych częściach Rosji na cześć [[Jaryło|Jaryła]] (Ярило) oraz Żywii (por. [[Siwa (bogini słowiańska)|Siwa]]).