Jeńcy sowieccy w niewoli polskiej (1919–1921): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m WP:SK, drobne techniczne
m drobne techniczne; szablon
Linia 21:
Wraz z ustaniem walk obie strony podjęły pertraktacje w sprawie jeńców wojennych. Umowę w tej kwestii Pol­ska i bolszewicka Rosja zawarły w Berlinie 6 wrze­śnia 1920 r., podpisaną przez przedstawicieli polskiego i rosyjskiego Czerwonego Krzyża. Ze strony rosyjskiej podpisy złożył [[Stefan Brodowski-Brat­man]], a w imieniu Polski umowę sygnował E. Zalewski. Umo­wa ta przedłużała realizację porozumienia zawar­tego przez [[Julian Marchlewski|Juliana Marchlewskiego]] w Mikarzewicach 2 i 9 listopada 1919 r., o zwolnieniu przez stronę bolszewicką zakładników polskich oraz o wymia­nie jeńców cywilnych. Porozumienie berlińskie miało stanowić podstawę do rozpoczę­cia także wymiany jeńców wojennych między obiema stronami konfliktu. Już dnia 2 listopa­da 1920 r. delegacja Rosyjskiego Czerwonego Krzyża pod przewodnictwem [[Stefania Sempołowska|Stefani Sempołowskiej]] otrzymała wojskowe pozwole­nie na wstęp do obozów jenieckich<ref>[http://www.mysl.pl/?m=10&art_id=1474&more=more Paweł Janicki "Między prawdą a "Pravdą" portal Myśl.pl, numer 14, lato 2009]</ref>.
 
Kwestię wymiany jeńców poruszał także Artykuł IX<ref>[http://www.irekw.internetdsl.pl/traktatryski.html Pełny tekst traktatu ryskiego]</ref><ref>Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z {{Dziennik Ustaw|rok= 1921, Nr|numer= 49, poz. |pozycja=300 pełen tekst w formacie PDF [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19210490300]}}</ref> porozumienia zawieszającego działania wojenne tzw. [[Traktat ryski (1921)|traktatu ryskiego]], podpisanego 12 października 1920 r. w [[Ryga|Rydze]]. Utrzymywał on w mocy wcześniejszy [[Układ o repatriacji]] – "1.Układ o repatriacji, zawarty między Polską a Rosją i Ukrainą w wykonaniu artykułu VII Umowy o przedwstępnych warunkach pokoju z dnia 12 października 1920 r., podpisany w Rydze dnia 24 lutego 1921 r., pozostaje w mocy". W wyniku tych umów międzynarodowych strony zostały zobowiązane do utworzenia wspólnych tzw. Komisji Miesza­nych, mających na celu opiekę i niesienie pomo­cy jeńcom wojennym. Na tej podstawie powstały Komisje ds. Wymia­ny Jeńców, Uchodźców, Zakładników i Wygnań­ców zajmujących się sprawami zarówno ludności cywilnej, która zbiegła bądź została przesiedlona w wyniku działań wojennych jak i jeńców wojennych, którzy znaleźli się w wyniku walk w niewoli. Dnia 30 grudnia strona rosyjska i polska wspólnie nowelizowała treść tzw. Układu o Repatriacji, który ustalał [[harmonogram]] wymiany. Określono w nim liczbę wy­mienianych osób na nie więcej niż 4 tys. tygodniowo. W pierwszej kolejności mieli to być cywile, internowani oraz zakładnicy. W każdym tygodniu strony zobowiązały się także do zwolnienia 1500 jeńców wojennych. Ustalanie limitów wymiany spowodowane były [[logistyka|logistycznymi]] ograniczeniami moż­liwości obsługi takiej wielkiej liczby repatriantów po obu stronach.
 
Do maja 1921 r. wysłano z Polski ponad 24 tys. jeńców sowieckich, jednak sabotująca postanowienia traktatu strona rosyjska wydała jedynie 12,5 tys. jeńców polskich. Dopiero całkowite zawieszenie przez Polskę zwalniania rosyjskich jeńców spowodowało, że Rosja przestała utrudniać ewakuację polskich żołnierzy<ref name="blogpress">[http://www.blogpress.pl/node/2740 Traktat ryski - sukces czy porażka? (2)]</ref>. Większość sowieckich jeńców trafiła z powrotem do [[RFSRR|Rosji Sowieckiej]] jesienią [[1921]] r. W ramach wymiany do RFSRR wyjechało ponad 65 tys. jeńców, a do Polski wróciło ponad 26 tys. Wymiana jeńców odbywała się na punktach granicz­nych w [[Stołpce|Stołpcach]] i [[Dzierżyńsk (Białoruś)|Kojdanowie]], przy linii kolejo­wej [[Mińsk]] – [[Baranowicze]] oraz na stacji [[Zdołuno­wo]] na linii [[Równe]] – [[Szepetówka|Szepietówka]]. Doprowadzenie do wymiany jeńców było w dużym stopniu zasługą rosyjskiej działaczki na rzecz praw człowieka oraz przewodniczącej organizacji "Pompolit" (ros. ''Помощь политическим заключенным, Помполит'') – [[Jekatierina Pieszkowa|Jekatieriny Pieszkowej]] (żony [[Maksim Gorki|Maksyma Gorkiego]]), nagrodzonej później za to przez [[Polski Czerwony Krzyż]]<ref>[http://www.rg-rb.de/2005/24/mir.shtml Jarosław Leontjew, 2005. ''Dorogaja Jekatierina Pawłowna'', Russkaja Giermanija, nr 24]</ref>.