Krzesło elektryczne: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Singchair.jpg|thumb|Krzesło z więzienia [[Sing Sing]] w [[Ossining (Nowy Jork)|Ossining]] (stan [[Nowy Jork (stan)|Nowy Jork]]), jedno z najsłynniejszych (stracono na nim największą liczbę osób)]]

'''Krzesło elektryczne''' – jedna z metod i [[urządzenie elektryczne|urządzeń elektrycznych]] do wykonywania [[Kara śmierci|egzekucji]]. Wynaleziona i stosowana obecnie wyłącznie w [[Stany Zjednoczone|USA]], przez pewien czas stosowana na [[Filipiny|Filipinach]]. Planowano również wprowadzenie go do użytku w [[Etiopia|Etiopii]] już w [[lata 90. XIX wieku|latach 90. XIX wieku]] (zobacz link na końcu), ale, po rozpakowaniu przesyłki, okazało się, że nie można ich używać, bowiem w owym czasie nie było w tym kraju żadnej [[elektrownia|elektrowni]].

Pomysłodawcą i wynalazcą krzesła elektrycznego jest [[Thomas Alva Edison]] (choć skonstruował je pewien dentysta, dr Albert Southwick). Zasada działania opiera się na wykorzystaniu zgubnego dla białek [[prąd zmienny|prądu zmiennego]]. Po raz pierwszy użyto tego narzędzia [[6 sierpnia]] [[1890]] roku w więzieniu stanowym w [[Auburn Correctional Facility|Auburn]] w [[Nowy Jork (stan)|Nowym Jorku]]. Pierwszą egzekucję za pomocą tego narzędzia wykonano na [[William Kemmler|Williamie Kemmlerze]].

Obecnie w większości stosujących dawniej ten rodzaj uśmiercania stanów krzesło elektryczne zostało zniesione (w Nebrasce, gdzie było jedyną metodą, zostało zniesione po tym jak sąd stanowy uznał tę metodę za niekonstytucyjną). W kilku stanach skazaniec ma do wyboru, czy chce zostać stracony na krześle elektrycznym, czy też w inny sposób (w [[Alabama|Alabamie]], [[Floryda|Florydzie]], [[Karolina Południowa|Karolinie Południowej]], [[Tennessee]] i [[Wirginia|Wirginii]]). Jeden z ostatnich, jak do tej pory, wyroków wykonano [[12 września]] [[2007]] roku w [[Tennessee]], kiedy [[Daryl Holton]] wybrał ten sposób śmierci. Poprzednio tak samo postąpili [[Earl Conrad Bramblett]] ([[2003]]) oraz [[Brandon Hedrick]] ([[2006]]) w Wirginii i [[James Neil Tucker]] w Karolinie Południowej w [[2004]]. Prawdopodobnie ostatnią osobą w historii, która, idąc na stracenie, nie miała żadnego prócz krzesła wyboru, była [[Lynda Lyon]] w Alabamie ([[10 maja]] [[2002]]).

[[Filipiny]] były jedynym krajem poza USA, gdzie stosowano tę metodę egzekucji. Krzesło elektryczne było używane w tym kraju w latach [[1924]]-[[1976]].

Obecnie jednak ta metoda egzekucji jest bardzo rzadko stosowana w USA. W [[2008]] roku wykonano tylko jeden wyrok za pomocą krzesła elektrycznego. Miało to miejsce [[20 czerwca]] w stanie [[Karolina Południowa]]. Skazany, [[James Earl Reed]] sam wybrał taką metodę -– bowiem prawodawstwo tego stanu dopuszcza również inne formy egzekucji<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.clarkprosecutor.org/html/death/US/reed1107.htm|tytuł=James Earl Reed, Executed June 20, 2008 11:27 p.m. by Electric Chair in South Carolina|data dostępu=[[15 lutego]] [[2009]]|autor=clarkprosecutor.org|język=en}}</ref>.

Skazanemu jeszcze w celi golono głowę, ponieważ [[włosywłos]]y są stosunkowo dobrym [[izolator elektrycznyDielektryk|izolatorem]]. Po wprowadzeniu do [[cela śmierci|celi śmierci]], skazaniec był sadzany na krześle, nogi i ręce były mocowane metalowymi obręczami do konstrukcji krzesła, korpus oraz głowę przypinano skórzanymi (później -– parcianymi) pasami. Do jednej z nóg podłączano metalowy pierścień -– [[elektroda|elektrodę]] (w niektórych rozwiązaniach połączone były wszystkie cztery pierścienie -– na rękach i nogach i one stanowiły "wielokrotną"„wielokrotną” elektrodę). Drugą elektrodę stanowił stalowy hełm (lub opaska) zakładany na głowę. Aby poprawić [[przewodnictwo elektryczne|przewodzenie prądu]], elektrody nie stykały się bezpośrednio z ciałem, ale od skóry oddzielała je namoczona (w słonej wodzie dla zwiększenia przewodnictwa prądu) gąbka. Do ust skazańca wkładano drewniany lub gumowy klocek przywiązywany sznurkiem z tyłu głowy, by oszczędzić świadkom egzekucji widoku przegryzionego języka.

Pierwsze kontrowersje związane z zagadnieniem, czy krzesło elektryczne jest "humanitarną"„humanitarną” metodą uśmiercania, pojawiły się już w czasie egzekucji Kemmlera.

Głośna w swoim czasie stała się sprawa [[Willie Francis|Williego Francisa]] (zob. ''[[Francis v. Resweber]]''), którego pierwsza egzekucja w roku [[1946]] w [[Luizjana|Luizjanie]] zakończyła się fiaskiem. Spowodowało to apelację, którą [[Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych|Sąd Najwyższy USA]] odrzucił. Ponowna próba egzekucji, w roku [[1947]], zakończyła się powodzeniem.

Po egzekucji w roku [[1997]] [[Pedro Medina|Pedro Mediny]] na Florydzie, kiedy skazaniec dosłownie zapalił się w czasie aplikowania prądu, stanowy [[rząd]] i [[gubernatorzy stanu Floryda|gubernator]] [[Lawton Chiles]] nie zgodzili się jednak na zniesienie krzesła. Poprzestano na wybudowaniu nowego. Dopiero po analogicznym incydencie z [[Allen Lee Davis|Allenem Lee Davisem]] w roku [[1999]] nowy gubernator [[Jeb Bush]] wprowadził nową metodę. Sprawa Davisa stała się głośna po opublikowaniu nazajutrz po egzekucji serii drastycznych zdjęć z jego egzekucji.

* [[William Kemmler]] ([[1890]], Nowy Jork) pierwsza osoba stracona na krześle elektrycznym

* [[Martha M. Place]] ([[1899]], Nowy Jork) pierwsza kobieta

* [[Leon CzołgoszCzolgosz]] ([[1901]], Nowy Jork) zabójca [[prezydentprezydenci Stanów USAZjednoczonych|prezydenta]] [[William McKinley|Williama McKinleya]]

* [[Chester GiletteGillette|Chester Gillette]] ([[1908]] Nowy Jork)

* [[Virginia Christian]] ([[1912]], [[Wirginia]]) -– 17-letnia dziewczyna, ostatnia niepełnoletnia stracona w USA

* [[Sacco i Vanzetti]] ([[1927]], [[Massachusetts]])

* [[Ruth Snyder]] ([[1928]], Nowy Jork)

* [[Giuseppe Zangara]] ([[1933]], Floryda) zamachowiec na życie prezydenta- elekta [[Franklin Delano Roosevelt|Franklina Delano Roosevelta]]

* [[Bruno Hauptmann]] ([[1936]], [[New Jersey]]) domniemany porywacz i zabójca dziecka [[Charles Lindbergh|Charlesa Lindbergha]]

* [[Albert Fish]] ([[1936]], Nowy Jork) seryjny morderca

* [[Operacja "Pastorius"|Agenci III Rzeszy]] ([[1942]], [[Waszyngton]] D.C.)

* [[Louis Buchalter|Louis Lepke]] ([[1944]], Nowy Jork) znany gangster

* [[George Junius Stinney]] ([[1944]], [[Karolina Południowa]]) najmłodsza osoba stracona na krześle elektrycznym (14 lat)

* [[George Sitts]] ([[1947]], [[Dakota Południowa]])

* [[Willie Francis]] ([[1947]], Luizjana)

* [[Sprawa Rosenbergów|Julius i Ethel Rosenberg]] ([[1953]], Nowy Jork) za [[szpiegostwo]] na rzecz [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]

* [[Charles Starkweather]] ([[1959]], [[Nebraska]])

* [[James French]] ([[1966]], [[Oklahoma]]) ostatnie użycie przed 1979

* [[John Spenkelink]] ([[1979]] Floryda) pierwsza osoba stracona na krześle po przywróceniu kary śmierci

* [[Ted Bundy]] ([[1989]], Floryda) [[seryjny morderca]]

* [[Gerald Stano]] ([[1998]], Floryda) seryjny morderca

* [[Allen Lee Davis]] ([[1999]], Floryda)

* [[Lynda Lyon]] ([[2002]], Alabama)

* ''[[Gruesome Gertie]]'' ([[Luizjana]])<br <BR/> (w powieści [[Stephen King|Stephena Kinga]] ''[[Zielona mila (powieść)|Zielona mila]]'' była nazywana ''starą iskrówą'' (Old Sparky))

* Na posiedzeniu rządu [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] w [[grudzień|grudniu]] roku [[1942]] [[premierzy Wielkiej Brytanii|premier]] [[Winston Churchill]] zaproponował, że jeżeli [[Adolf Hitler]] zostanie złapany, to powinien zostać stracony na wypożyczonym specjalnie z USA krześle elektrycznym. "Krzesło„Krzesło dla gangstera w ramach "„[[Lend-Lease Act|lend-lease]]""”” -– argumentował [[premier]].

* Więzień [[Charles Justice]] pomagał w zbudowaniu krzesła elektrycznego w [[Ohio]]. Potem został on zwolniony, lecz powrócił po 13 latach do więzienia i został stracony [[9 listopada]] [[1911]] roku na tym samym krześle, które kiedyś sam budował.

* [[Kara śmierci w USAStanach Zjednoczonych]]

{{przypisyPrzypisy}}