Męczennik chrześcijański: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Sodoma 003.jpg|thumb|200px|[[Święty Sebastian]] męczennik chrześcijański z III w. (obraz z 1525 r.)]]

 

 

=== Prześladowca ===

'''[[Męczennik]]'''- w [[chrześcijaństwo|chrześcijaństwie]] to osoba, która oddała swoje życie za wiarę. Do zaistnienia męczeństwa za Chrystusa konieczny jest prześladowca, który zadaje śmierć ze względu na nienawiść do wiary. Prześladowca działa bezpośrednio sam lub zleca tę czynność innej osobie.

 

 

Prześladowcą mogą być zatem systemy społeczno-polityczne wraz z wrogim religii ustawodawstwem, administracją i sądownictwem. Również terrorystyczna działalność niektórych organizacji wpisuje się w koncepcję zbiorowego prześladowcy (np. [[Świetlisty Szlak]] w [[Peru]]).

Od drugiej połowy II wieku osoby prześladowane za wiarę, które jednak pozostały przy życiu, zaczęto określać słowem ''świadkowie'', podczas gdy słowo ''męczennik'' dotyczyło wyłącznie osób zmarłych śmiercią męczeńską.

 

 

Jednocześnie zaczęto zakazywać wiernym umyślnego szukania okazji do męczeństwa, np. za pomocą publicznego wyznawania wiary, czy niszczenia posągów bogów, co było w [[Cesarstwo rzymskie|Cesarstwie rzymskim]] uznawane za zdradę państwa i karane śmiercią. Np. synod w Elvirze (306 r.) odmówił uznawania za męczenników osób, które skazano na śmierć za zniszczenie posągów pogańskich.

Szacuje się, że w tym okresie chrześcijanie przeżyli 129 lat prześladowań i około 120 lat relatywnej tolerancji ze strony władz.

 

 

Chrześcijanie byli skazywani na śmierć często na skutek donosu. Powodem skazania była odmowa złożenia ofiary bóstwu lub cesarzowi, potajemne przyjęcie chrześcijaństwa wbrew zakazowi władz lub bluźnierstwo przeciwko państwowej religii (np. zniszczenie posągów kultowych). Wielu chrześcijan ginęło też na skutek [[pogrom]]ów antychrześcijańskich.

 

 

Po 380 r., kiedy chrześcijaństwo stało się w Rzymie religią państwową, męczennikami za wiarę byli najczęściej przedstawiciele różnych nieortodoksyjnych grup religijnych oraz głosiciele poglądów sprzecznych z oficjalną doktryną Kościoła. Ginęli oni najczęściej z wyroku władz lub w pogromach.

Kiedy chrześcijaństwo zaczęło się rozszerzać na pogańskie kraje północnej i wschodniej Europy, męczennikami stawali się często [[misjonarz]]e, zamordowani przez tubylców, (np. [[Święty Wojciech|św. Wojciech]], [[Bruno z Kwerfurtu|św. Bruno z Kwerfurtu]]).

 

 

W epoce europejskiej ekspansji kolonialnej misjonarze wszystkich wyznań chrześcijańskich oraz nawróceni przez nich konwertyci nierzadko ginęli śmiercią męczeńską w odległych krajach, np. [[26 męczenników japońskich|męczennicy japońscy]].

 

== Kult męczenników<ref name="nevadvent"/> ==

 

Pierwsze wzmianki o specjalnych grobach męczenników pochodzą z III wieku. Z II wieku pochodzą pierwsze wzmianki o nabożeństwach odprawianych przy ich grobach w rocznice ich śmierci.

Kult męczenników istnieje do dzisiaj w katolicyzmie i [[prawosławie|prawosławiu]], a także w [[anglikanizm]]ie.

 

[[Anglikanizm]], jako jedyne wyznanie<ref> Kalendarz liturgiczny posiada również luteranizm, jednak pojęcie świętości używane jest w luteranizmie w szerokim znaczeniu, a nie w odniesieniu do poszczególnych osób.</ref> mające swój początek w reformacji, zachował tradycję upamiętniania specjalnych dni ku czci świętych, w tym także męczenników za wiarę. Część z nich jest także świętymi katolickimi, a ich święto jest obchodzone w tym samym dniu (np. [[święty Jerzy]] - patron [[Anglia|Anglii]]). Jednak anglikanizm czci też męczenników, których kult ustał w katolicyzmie oraz nowych męczenników, którzy zginęli za głoszenie poglądów, sprzecznych z doktryną katolicką (np. [[William Tyndale]], męczennicy z Oxfordu, [[Thomas Cranmer]], [[Nicholas Ridley]] i [[Hugh Latimer]]).

 

 

W katolicyzmie męczeństwo było początkowo jednocześnie traktowane jako chrzest z krwi, rozumiany na równi z chrztem z wody. [[Sobór watykański II|Sobór Watykański II]] określił męczeństwo jako szczególny dar i najwyższą próbę miłości do Jezusa: ''Do dania więc tego najwyższego świadectwa miłości wobec wszystkich, zwłaszcza wobec prześladowców, niektórzy chrześcijanie zostali powołani już od samego początku i zawsze będą powoływani''<ref>Sobór Watykanski II, ''Konstytucja dogmatyczna o Kosciele „Lumen gentium”'',

 

Początkowo uznanie danej osoby za męczennika następowało przez spontaniczne uznanie zasług i cnót przez wiernych oraz duchownych. Począwszy od V w. oficjalne uznanie danej osoby za męczennika następuje w wyniku [[proces kanonizacyjny|procesu kanonizacyjnego]]. W czasie procesu uwzględniane są wszystkie fakty i okoliczności, przesłuchiwani są świadkowie oraz zasięga się opinii biegłych.

 

 

Szczególną cechą procesów kanonizacyjnych męczenników jest brak obligacji zaistnienia [[Cud (religia)|cudu]]. Ostateczną decyzję o uznaniu męczeństwa podejmuje [[papież]]. [[Beatyfikacja]] męczennika ustanawia jego kult lokalny, a [[kanonizacja]] - jego kult powszechny.

W katolicyzmie czci się wizerunki, groby i relikwie męczenników. Ku ich czci odprawia się nabożeństwa w dni, określone w kalendarzu liturgicznym.

 

 

W prawosławiu czci się wyobrażenia malarskie męczenników ([[ikona|ikony]]) oraz ich groby i [[relikwie]].

 

=== Protestantyzm ===

 

Ogólnie protestantyzm uznaje, że męczennicy, tak jak wszyscy zmarli, oczekują na [[zmartwychwstanie]] i nie są w stanie zrobić niczego dla żyjących. Z tego względu męczennicy nie mogą być pośrednikami między wiernymi i Bogiem, ani nie mogą wstawiać się za wiernymi u Boga. Dlatego niekiedy protestantyzm określa kult męczenników jako [[bałwochwalstwo]] a nawet [[nekromancja|nekromancję]]. Jedynie [[anglikanizm]] i w mniejszym stopniu [[luteranizm]] zachowują najwięcej z dawnej tradycji katolickiej kultu męczenników<ref name="britanica"/>.

 

 

Luteranizm posiada własny [[kalendarz liturgiczny]], zawierający wykaz osób (różnych w każdym Kościele luterańskim), których pamięć czci się w określone dni. Są wśród nich niektórzy [[męczennicy wczesnochrześcijańscy]], są także nowi, protestanccy lub prereformacyjni męczennicy, jak np. [[Jan Hus]], [[Dietrich Bonhoeffer]] i [[Juliusz Bursche]]<ref name="elca"/>.