Paweł Ksawery Brzostowski: Różnice pomiędzy wersjami

|tytuł =

|1. funkcja - okres = [[1755]] – [[1773]]

|data święceń =

|data nominacji =

|data sakry =

'''Paweł Ksawery Brzostowski''' [[Strzemię (herb szlachecki)|herbu Strzemię]], pseudps. i krypt.: ''Jeden domowy przyjaciel; P. X. B. R. W. X. L. K. O. P.'', (ur. [[30 marca]] [[1739]] w [[Mosarz]]u<ref>{{SgKP|VI|691|Masarz}}</ref> w [[Powiat dziśnieński|powiecie dzisieńskim]], zm. [[17 listopada]] [[1827]] w [[Rukojnie (gmina)|Rukojniach]]) – polski ksiądz rzymskokatolicki,[[pisarz wielki litewski]] w [[1762]] roku, duchowny [[referendarz wielki litewski]] w latach [[1774]]-[[1787]], [[kanonik]] [[Wilno|wileński]] w latach [[1755]]-[[1773]]<ref>Urzędnicy centralni i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku. Spisy"Spisy”. Oprac. Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba. Kórnik 1994, s. 202.</ref>, publicysta i tłumacz.

Syn [[Józef Brzostowski|Józefa]], pisarza wielkiego litewskiego, i Ludwiki z Sadowskich. Brat Roberta, kasztelana płockiego oraz [[Stanisław Brzostowski|Stanisława]], [[Województwo inflanckie|wojewody inflanckiego]]. Wyświęcony na księdza, w roku 1755 otrzymał kanonię wileńską. Przez 4 lata (1758-1762) studiował teologię w [[Rzym]]ie<ref>{{cytuj książkę |nazwisko r = | imię r = | autor link = | rozdział = T. 4: Oświecenie | tytuł = Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | rok = 1966 | strony = 331| isbn = }}</ref>. Powrócił do Polski i wkrótce potem (1762) został mianowany pisarzem wielkim litewskim, a jednocześnie z wyboru kapituły został deputatem do trybunału litewskiego.

W [[1764]] roku był członkiem [[Wojna domowa w Rzeczypospolitej 1764|konfederacji Wielkiego Księstwa Litewskiego]].<ref>Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 60.</ref>.

Na zakupionych (1767) przez siebie dobrach Merecz w okolicy [[Turgiele|Turgiel]] pod Wilnem, założył na ich obszarze (nazwanym przez niego później [[Pawłowo (Litwa)|Pawłowem]]) państwo włościańskie – [[Rzeczpospolita Pawłowska|Rzeczpospolitą Pawłowską]]. W tym samym roku został kawalerem [[Order Świętego Stanisława|Orderu Świętego Stanisława]]<ref>Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, [[Warszawa]] [[2006]], s. 179.</ref>. W swej ''rzeczpospolitejrzeczypospolitej włościańskiej'' nadał chłopom wolność, a władzę przekazał w ręce tamtejszej gminy. Sejm akt ten zatwierdził w roku 1791.

W latach 1760-1780 był hojnym mecenasem literatury i wydawnictw wileńskich (subsydiował m.in.: ''Logikę'' K. Narbutta i tłumaczenie historii Polski pióra P. J. Solignaca). W roku 1774 otrzymał referendarstwo wielkie litewskie. W okresie [[Konfederacja targowicka|Konfederacji targowickiej]] i [[Insurekcja kościuszkowska|Insurekcji kościuszkowskiej]] przebywał (1792-1794) poza granicami Polski. Po [[III rozbiór Polski|III rozbiorze Polski]] (1795) sprzedał wszystkie swe posiadłości i opuścił kraj. Wojny toczące się wówczas we Włoszech skłoniły go jednak do powrotu. Początkowo osiadł w [[Turgiele|Turgielach]] w pobliżu Pawłowa, a następnie w [[Rukojnie (gmina)|Rukojniach]] pod Wilnem, na tamtejszym probostwie. Działał wówczas jako mecenas, filantrop, fundator kościołów, zajmując się jednocześnie wydawaniem swych pism. Tam też zmarł 17 listopada roku 1827, dożywszy lat 88. Jego grób Rosjanie sprofanowali i zniszczyli.

Obecnie w Turgielach istnieje polskojęzyczna szkoła średnia imienia Pawła Ksawerego Brzostowskiego, przy której działa muzeum poświęcone postaci Brzostowskiego, twórcy RzeczpospolitejRzeczypospolitej Pawłowskiej.

* ''List... pisany do JW Imć Pana S. Brzostowskiego... w roku 1767, 12 dnia miesiąca października z Wilna'', brak miejsca i roku wydania, (przekł. łaciński: ''Epistola ad fratrem suum S. Brzostowski...'', Wilno 1767)

* ''Ustawy stosujące się do dobrego porządku i powinności osiadłych ludzi w dobrach Pawłowie, czyli Mereczu, przepisane roku 1769'', Wilno 1771; wyd. następne: Wilno 1791; przedr. S. Kutrzeba, A. Mańkowski: "Polskie„Polskie ustawy wiejskie XV-XVIII w."”, Kraków 1938, ''Archiwum Komisji Prawniczej'', t. 11; przedr. S. Inglot: ''Próby reform włościańskich w Polsce XVIII w. Wybór źródeł'', Wrocław 1952, s. 245-269

* ''Obrona plebana, czyli roztrząśnienie i zbicie zarzutu mu uczynionego z okazji pisma odeń wydanego o rolnictwie. Przełożona z włoskiego'', powst. Pawłów, 26 lipca 1775; brak miejsca i roku wydania, (por. Przekłady)

* ''Wiadomość genealogiczna o domie Brzostowskich od wejścia z Polski do Litwy'', brak miejsca wydania 1776; wyd. następne: Wilno 1818, (także w jęz. łacińskim pt. ''Domus Brzostowski'', Rzym 1796; także w jęz. francuskim pt. ''Généalogie de la maison Brzostowski'', Rzym 1797)

* ''Wieśniaczka'', Warszawa 1786, (wyd. bez nazwiska autora; utwór wywołany powieścią M. Krajewskiego ''Podolanka wychowana w stanie natury'' i polemizującym z nią ''Listem Sandomierzanki do Podolanki'')

* ''Listy anonima opisujące komisją wolnych włościan z dziedzicem swoim J. W. księdzem Brzostowskim... Adresowane do Grebla bibliopoli krakowskiego, z powodu wyszłej w drukarni jego książki w 1788 r. 1788, "O„O poddanych polskich"polskich”'', powst. 1788 lub 1789, brak miejsca wydania (1790); przedr. S. Inglot: ''Próby reform włościańskich w Polsce XVIII w. Wybór źródeł'', Wrocław 1952, s. 270-280; ''Materiały do dziejów Sejmu Czteroletniego'', t. 1, Wrocław 1955, (autorstwo sporne; S. Inglot wysunął hipotezę o autorstwie J. Wybickiego)

* ''Pawłów od r. 1767-1795 od jednego przyjaciela domowego opisany'', Wilno 1811, (część zamierzonego przez autora wydania zbiorowego)

* ''Rozmyślanie na wsi w Turgielach'', Wilno 1811, (część zamierzonego przez autora wydania zbiorowego)

* ''Kościoły, malowania znaczniejsze w Rzymie, w niektórych miastach włoskich, niemieckich, francuskich, polskich, podług opisania innych ode mnie uważane'', Wilno 1811, (część zamierzonego przez autora wydania zbiorowego)

* Wspomnienia Brzostowskiego ogłoszone m.in. w artykule: "Wspomnienia„Wspomnienia dawnych Polaków"Polaków”, ''Pielgrzym z Tęczyna'' (dod. ''Muzy Nadwiślańskiej'') 1823, t. 1.

* J. Ciapiński: ''Oda na szczęśliwą koronacją Najjaśniejszego Pana Stanisława Augusta napisana w łacińskim języku... na polski język przełożona 1764 r. 1764 w Wilnie'', brak miejsca i roku wydania

* {{cytuj książkę | tytuł = [[Polski Słownik Biograficzny]] | tom = 3 | wydawca = [[Polska Akademia Umiejętności]] – Skład Główny w Księgarniach [[Gebethner i Wolff|Gebethnera i Wolffa]] | miejsce = [[Kraków]] | rok = 1937 | tytuł tomu = Brożek Jan – Chwalczewski Franciszek | rozdział = Brzostowski Paweł Ksawery | autor r = Tadeusz Turkowski | strony = 55–56}} Reprint: [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich]], Kraków 1989, ISBN 8304032910.

* {{cytuj książkę |nazwisko r = | imię r = | autor link = | rozdział = T. 4: Oświecenie | tytuł = Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | rok = 1966 | strony = 331-332| isbn = }}