Frydek (Frydek-Mistek): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
D T G (dyskusja | edycje)
m →‎Historia: drobne merytoryczne
D T G (dyskusja | edycje)
→‎Historia: drobne merytoryczne
Linia 48:
Zanim powstał Frydek w obrębie jego dzisiejszych granic leżała samodzielna osada ''Jamnica'', opisana jako miasteczko ''Jemnicz oppidis''<ref>I. Panic, 2010, s. 309</ref> w dyplomie lennym [[Kazimierz I cieszyński|Kazimierza I cieszyńskiego]] potwierdzonym przez [[Jan Luksemburski|Jana Luksemburskiego]] 23 lutego 1327 w [[Bytom]]iu. Obok widniał również dodatkowy zapis ''cum municionibus'' świadczący o istnięjącym obronnym grodzie i potwierdzający to, że osada ta musiała istnieć wcześniej. Być może zapis ''item in Janutha'' w dokumencie [[Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis]] datowanym na ok. 1305 rok odnosił się do Jamnicy<ref>{{cytuj książkę | inni = [[Idzi Panic]] (redakcja)| tytuł = Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528)| wydawca = Starostwo Powiatowe w Cieszynie| miejsce = Cieszyn| rok = 2010| strony = 291| isbn = 978-83-926929-3-5}}</ref>. Gród ten powstał najprawdopodobniej jeszcze zanim powstało [[Księstwo Cieszyńskie|księstwo cieszyńskie]] (1290) lub niewiele później<ref>I. Panic, 2010, s. 257</ref>. Po powstaniu księstwa cieszyńskiego granica na Ostrawicy została po raz kolejny uregulowana w 1297<ref>I. Panic, 2010, s. 272</ref>.
 
Miasto Frydek zostało założone na gruntach Jamnicy, niejako na jej przedłużeniu, aczkolwiek nie w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Proces lokacji na [[prawo magdeburskie|prawie niemieckim]] rozpoczął się pod koniec pierwszej połowy XIV wieku, na co wskazuje brak wzmianki o nim we wspomnianym dokumencie lennym z 1327 roku. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi dopiero z 1386, a następna z 1416 roku<ref>I. Panic, 2010, s. 258</ref>, w międzyczasie Jamnica i tamtejszy gród i kościół (którego funkcję parafialną jeszcze w XIV wieku przejął kościół we Frydku) powoli zanikły<ref>I. Panic, 2010, s. 274</ref>. W czasie kiedy lokowano miasto powstał również nowy zamek ściśle związany z miastem i z połączonymi umocnieniami i obwałowaniami grodowym (inaczej niż w Jamnicy). Zadaniem zamku było strzeżenie przejścia na szlaku handlowym z Moraw do Cieszyna. Na zamku tym miał swą siedzibę również książęcy urzędnik, mający pobierać i gromadzić w tej części księstwa cieszyńskiego daniny od poddanych. Założona w XIV wieku parafia św. Jana Chrzciciela<ref>I. Panic, 2010, s. 414</ref> w połowie XV wieku liczyła 450 osób<ref>I. Panic, 2010, s. 321</ref>. W XV wieku Kazimierz II cieszyński postanowił rozbudować zamek by mógł pełnić również rolę siedziby książęcej. Z 1523 pochodzi wzmianka o miejscowym szpitalu (przysiółku dla ubogich) powstałym prawdopodobnie w XV wieku<ref>I. Panic, 2010, s. 451</ref>. W 1423 książę Bolesław nadał miastu szereg przywilejów<ref>I. Panic, 2010, s. 155</ref>. W 14371434 księżna [[Eufemia mazowiecka (1395/1398-1447)|Ofka]], córkażona Bolesława I, sprzedała[[zastaw]]iła Frydek wraz z okolicznymi wioskami Arnoštowi z [[Tworków|Tworkowa]], co stworzyło podstawy dla utworzenia w przyszłości [[frydeckie państwo stanowe|frydeckiego państwa stanowego]]. Po śmierci Ofki w 1447 nastąpił Frydek z okolicznymi wsiami otrzymał [[Bolesław II cieszyński|Bolko II]], a po jego śmierci jako oprawę wdowią, jego żona księżna Anna. W następnych dekadach zastawnymi właścicielami klucza frydeckiego byli Mikołaj Kornic z Dębowca, Jan Burzej z Klvova, Janusz Labut z Křin i Jan Trnka z Raciborza<ref>{{cytuj książkę | inni = [[Idzi Panic]] (redakcja)| tytuł = Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528-1653)| wydawca = Starostwo Powiatowe w Cieszynie| miejsce = Cieszyn| rok = 2011| strony = 65| isbn = 978-83-926929-5-9}}</ref>. Pod koniec panowania Kazimierza II w zastaw zatrzymał te [[Jan z Pernsteinu]], a w 1554 formalnie odzyskał je [[Wacław III Adam]], który na jego terenie poszerzył wpływy [[luteranizm]]u, a z powodu nieustających kłopotów finansowych zastawiał dalej dobra frydeckie Jerzemu [[Czelowie|Czelo]] z Czechowic, Burianowi Barskiemu z Bastie i Janowi Puklerowi z Grodziska, z kolei w 1560 wydzielił z księstwa dla swego syna [[Fryderyk Kazimierz frysztacki|Fryderyka Kazimierza]] dział obejmujący początkowo Frydek, [[Frysztat]] i [[Skoczów]] z okolicznymi wsiami<ref>I. Panic, 2011, s. 62</ref>. Z powodu rosnących długów swego syna dobra frydeckie definitywnie sprzedał co w 1573 utworzyło [[frydeckie państwo stanowe]]. 14 lutego tego roku zakupili je za 36 000 złotych Jerzy i Maciej z Łagowa i Starej Wsi (''von Logau i Altendorf'') z dolnośląskiej rodziny szlacheckiej. Posiadali oni również położone po drugiej stronie Ostrawicy dobra misteckie. Na frydeckim zamku zasiadł Jerzy z Łagowa przebudowując go przy okazji w stylu [[renesans]]owym. 17 listopada 1581 Logauowie sprzedali zarówno dobra frydeckie jak i misteckie biskupowi ołomunieckiego [[Stanislav Pavlovský|Stanisławowi Pawłowskiemu]]. Z powodu protestów szlachty śląskiej w 1584 odsprzedał państwo frydeckie Bartłomiejowi Bruntalskiemu z Wierzbna (Vrbno), obaj przyczynili się do usunięcia ewangelickich pastorów i wpływów nowego wyznania we frydeckim państwie stanowym<ref>I. Panic, 2011, s. 268</ref>. W 1599 cieszyński książę [[Adam Wacław cieszyński|Adam Wacław]] zamierzał ponowić staranie o odzyskanie Frydka<ref>I. Panic, 2011, s. 310</ref>. W 1636 odkupił je Jerzy hrabia [[Oppersdorffowie|von Oppersdorff]], który frydecki zamek przebudował w stylu [[barok]]owym.
 
Za czasów frydeckiego państwa stanowego miasto rozwijało się jako jego ośrodek administracyjny. Już od czasów zastawu przez Jan z Pernsteinu zwiększało się znaczenie ludności częskojęzycznej obok niemieckiej<ref>I. Panic, 2010, s. 185</ref>. W 1580 swoje warsztaty prowadziło tu 63 sukienników (!), 16 szewców, 8 kowali, 7 rzeźników, 4 garncarzy<ref>I. Panic, 2010, s. 243</ref>, 24 mieszkańców posiadało większe gospodarstwa rolne w okolicy, np. 10 w Jamnicy, 41 posiadało zagrody na gruntach miejskich<ref>I. Panic, 2010, s. 247</ref>, w sumie mieszczanie mieli około 190 gospodarstw i zagród, co w zestawieniu z liczbą domostw miejskich (163) oznacza, że praktycznie każdy mieszczanin zajmował się rolnictwem<ref>I. Panic, 2010, s. 248</ref>. Znaczny rozwój nastąpił na przełomie XVIII i XIX wieku. Frydek stał się ośrodkiem przemysłu włókienniczego.