Eksploracja procesów: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Linki zewnętrzne: poprawiona literówka |
Przeredagowanie |
||
Linia 1:
'''Eksploracja procesów''' ([[Język angielski|ang.]] ''process mining'')
== Ogólna charakterystyka ==
Przyczyną rozwoju metod eksploracji procesów jest upowszechnienie narzędzi ukierunkowanych na doskonalenie i wspomaganie [[
▲Przyczyną rozwoju metod eksploracji procesów jest upowszechnienie narzędzi ukierunkowanych na doskonalenie i wspomaganie [[Proces_biznesowy|procesów biznesowych]] oraz gwałtowny wzrost ilości danych generowanych przez te systemy. Do takich systemów zaliczyć można m.in. systemy [[Workflow|zarządzania przepływem prac]] (ang. workflow management systems, WfMS), systemy [[Modelowanie_procesów_biznesowych|modelowania procesów biznesowych]] (BPM), systemy [[Planowanie_zasobów_przedsiębiorstwa|ERP]], systemy [[Zarządzanie_relacjami_z_klientami|CRM]]. Eksploracja procesów pozwala na odkrywanie wiedzy ze [[Log_(informatyka)|zdarzeń]] ([[Język angielski|ang.]] ''event logs''), które powszechnie występują w tych systemach informatycznych. Generowane przez systemy zbiory takich zdarzeń nazywa się ''dziennikami zdarzeń''. Zdarzenia mogą być różnego rodzaju, od pobrania pieniędzy z bankomatu, czy skonfigurowania maszyny rentgenowskiej, do złożenia wniosku o wydanie prawa jazdy, złożenia zeznania podatkowego, czy potwierdzenia zakupu e-biletu.
Eksploracja procesów bazuje na faktycznych danych wygenerowanych podczas realizacji procesu. Dzięki temu pozwala na uzyskanie wglądu w faktyczny sposób realizacji procesu i porównanie go z modelem procesu utworzonym przez projektanta procesu biznesowego. Eksploracja procesów pozwala uzyskać faktyczny, a nie zamierzony obraz funkcjonowania organizacji. Przykładowe zastosowania metod eksploracji procesów to identyfikacja wąskich gardeł, antycypowanie przyszłych problemów, rejestrowanie naruszenia przepisów prawa lub polityki bezpieczeństwa w systemie informatycznym, rekomendowanie działań zaradczych i usprawniających.
Eksploracja procesów jest relatywnie młodą dziedziną badań, z pogranicza nauk: inteligencji obliczeniowej, [[
== Wykorzystanie w cyklu życia procesu ==
Tradycyjne metody zarządzania procami biznesowymi zakładają cztery etapy w cyklu wykonania procesu biznesowego<ref>Wil M.P. van der Aalst
# projektowanie procesu – polegające na utworzeniu nowego lub zmianie istniejącego modelu procesu,
# utworzenia instancji procesu, jej konfigurację i wykonanie,
# monitorowanie wykonania instancji procesu,
# analizę wykonania procesu pod kątem ulepszenia.
Cykl życia procesu powinien być wykonywany w organizacji iteracyjnie, tzn. wykonanie wszystkich faz cyklu powoduje przejście do jego początku. Modele procesu odgrywają kluczową rolę w fazie projektowania procesu i jego uruchomienia. W fazie monitorowania i analizy kluczową rolę odgrywają dane generowane podczas wykonania instancji procesu. W większości organizacji fazy monitorowania i analizy procesów nie są realizowane systematycznie. Natomiast przeprojektowanie modeli procesów lub zmiany w wykonywanych instancjach procesów, wykonywane są zazwyczaj w wyniku pojawienia się czynników zewnętrznych lub wystąpienia poważnych problemów. Same dane związane z rzeczywistym wykonaniem instancji procesów nie są brane pod uwagę w fazie przeprojektowywania procesów.▼
▲Tradycyjne metody zarządzania procami biznesowymi zakładają cztery etapy w cyklu wykonania procesu biznesowego<ref>Wil M.P. van der Aalst, "Process Mining: Discovery, Conformance, Enhancement of Business Processes", Springer 2011</ref>: (1) projektowanie procesu polegające na utworzeniu nowego lub zmianie istniejącego modelu procesu,(2) utworzenia instancji procesu, jej konfigurację i wykonanie, (3) monitorowanie wykonania instancji procesu, (4) analizę wykonania procesu pod kątem ulepszenia.
▲Cykl życia procesu powinien być wykonywany w organizacji iteracyjnie tzn. wykonanie wszystkich faz cyklu powoduje przejście do jego początku. Modele procesu odgrywają kluczową rolę w fazie projektowania procesu i jego uruchomienia. W fazie monitorowania i analizy kluczową rolę odgrywają dane generowane podczas wykonania instancji procesu. W większości organizacji fazy monitorowania i analizy procesów nie są realizowane systematycznie. Natomiast przeprojektowanie modeli procesów lub zmiany w wykonywanych instancjach procesów, wykonywane są zazwyczaj w wyniku pojawienia się czynników zewnętrznych lub wystąpienia poważnych problemów. Same dane związane z rzeczywistym wykonaniem instancji procesów nie są brane pod uwagę w fazie przeprojektowywania procesów.
Eksploracja procesów biznesowych powala na efektywne zamknięcie cyklu wykonania procesów przez dostarczenie metod pozwalających na automatyczną lub półautomatyczną analizę danych generowanych podczas wykonywania instancji procesów i w ten sposób sformułowania przesłanek do zmiany modeli wykonania procesów. Niektóre metody eksploracji procesów zapewniają także wsparcie na etapie projektowania modelu procesu oraz na etapie konfigurowania i wykonania instancji procesu.
== Dzienniki zdarzeń ==
Punktem wyjścia do eksploracji procesów jest dziennik zdarzeń. Wszystkie metody eksploracji procesów zakładają, że możliwy jest sekwencyjny zapis zdarzeń generowanych przez systemy informatyczne w taki sposób, żeby każde zdarzenie odpowiadało wykonanej w procesie czynności i było powiązane z konkretną instancją procesu.
Poza nazwą czynności jakiej odpowiada każde zdarzenie, dzienniki zdarzeń mogą zawierać także inne informacje o zdarzeniach, tzw. dane kontekstowe, jak zasoby (ludzie lub urządzenia) wykorzystywane podczas wykonania instancji procesu, informacje o wykonywaniu lub inicjowaniu czynności, znacznik czasu lub inne dane zapisywane wraz ze zdarzeniem, np. wielkość zamówienia.
Zdarzenia większości systemów informatycznych generowane są w nieustrukturyzowanej formie. Ponadto
== Klasyfikacja metod eksploracji procesów ==
Wyróżnia trzy podstawowe grupy metod eksploracji procesów
=== Metody budowy modelu procesu ===
▲Wyróżnia trzy podstawowe grupy metod eksploracji procesów <ref>Manifest Eksploracji Procesów, IEEE Task Force on Process Mining, 2012</ref>.
=== Metody weryfikacji modelu procesu ===
▲'''Metody budowy modelu procesu.''' Metody budowy modelu procesu przekształcają dane wejściowe pochodzące z dzienników zdarzeń w model procesu, gdzie przekształcenie następuje bez wykorzystania informacji ''a priori'' tj. jakichkolwiek informacji dotyczących tego jak w zamierzeniu proces powinien wyglądać. Zbudowany model zazwyczaj ma postać grafu (np. [[Sieć_Petriego|sieć Petriego]], [[Business_Process_Modeling_Notation|BPMN]], EPC lub diagram aktywności [[Unified_Modeling_Language|UML]]) <ref>W.M.P. van der Aalst , A.J.M.M. Weijter , L. Maruster, Workflow Mining: Discovering process models from event logs, IEEE Transactions on Knowledge and Data Engineering, vol. 16, 2003</ref><ref>W.M.P. van der Aalst, V. Rubin, B.F. van Dongen, E. Kindler, and C.W. Günther. Process Mining: A Two-Step Approach to Balance Between Underfitting and Overfitting. Software and Systems Modeling, 2009</ref>.
=== Metody rozbudowy modelu procesu ===
▲'''Metody weryfikacji modelu procesu.''' Metody weryfikacji modelu procesu polegają na porównaniu istniejącego modelu procesu z zapisami z dziennika zdarzeń dotyczącymi rzeczywistego procesu. Weryfikacja modelu może być wykorzystana do sprawdzenia, czy wykonane czynności instancji procesu zapisane w dzienniku zdarzeń są zgodne z modelem i na odwrót <ref>A. Rozinat and W.M.P. vander Aalst, "Conformance Checking of Processes Based on Monitoring Real Behavior,” Information Systems, vol. 33, no. 1, 2008, pp. 64-95</ref>.
▲'''Metody rozbudowy modelu procesu.''' Metody rozbudowy modelu procesu polegają na rozszerzeniu i udoskonaleniu istniejącego modelu procesu przez wykorzystanie informacji kontekstowych o rzeczywistych procesach zapisanych w dzienniku zdarzeń. Podczas gdy, weryfikacja modelu procesu dokonuje oceny zgodności modelu z danymi rzeczywistymi o przebiegu procesu, rozbudowa modelu procesu ma na celu zmianę lub rozszerzenie modelu istniejącego.
== Konteksty eksploracji procesów ==
Eksploracja procesów nie
=== Kontekst przepływu sterowania ===
▲Eksploracja procesów nie ograniczaja się jedynie do analizy struktury modelu procesu i przepływu sterowania w ramach instancji procesu. Na podstawie danych kontekstowych gromadzonych w dziennikach zdarzeń możliwe są także inne analizy np. [[Sieć_społeczna|sieci społecznej]], [[Struktura_organizacyjna|struktury organizacyjnej]]. Możliwość analizy danego aspektu działania organizacji zależy od zbioru danych kontekstowych. Wyróżnia się cztery <ref>Manifest Eksploracji Procesów, IEEE Task Force on Process Mining, 2012</ref> konteksty eksploracji procesów ortogonalne do wyróżnionych trzech grup metod.
=== Kontekst organizacyjny ===
▲'''Kontekst przepływu sterowania.''' Celem eksploracji procesów w tym kontekście, jest analiza kolejności, w jakiej czynności są wykonywane i znalezienie odpowiedniego zapisu wszystkich możliwych ścieżek przebiegu procesu.
=== Kontekst przypadku procesu ===
▲'''Kontekst organizacyjny.''' Celem eksploracji procesów w tym kontekście, jest analiza informacji o zasobach zgromadzonych w danych o zdarzeniach, tj. informacji o tym kto jest zaangażowany w proces (osoby, systemy, role, działy), jaka jest ich rola i wzajemne powiązania. Wynikiem analizy jest odkrycie struktury organizacyjnej przez grupowanie osób według kryterium roli i jednostki organizacyjnej albo ukazanie sieci społecznej w organizacji.
=== Kontekst czasu ===
▲'''Kontekst przypadku procesu.''' Celem eksploracji procesów w tym kontekście jest analiza właściwości konkretnej instancji procesu. Oczywiście, instancja procesu może być scharakteryzowana przez ścieżkę procesu lub aktorów procesu. Jednakże, instancje procesu mogą być charakteryzowane także przez wartości danych o zdarzeniach. Np. jeśli przypadek procesu reprezentuje uzupełnienie zapasów, warto wiedzieć, kto jest dostawcą lub jaka jest ilość zamówionego produktu.
▲'''Kontekst czasu.''' Celem eksploracji procesów w tym kontekście jest analiza rozkładu wykonania czynności w czasie i częstotliwości występowania zdarzeń. Gdy zdarzenia mają znaczniki czasu, wówczas możliwe jest np. odkrywanie wąskich gardeł, przewidywanie czasu zakończenia wykonywanego procesu.
== Wspomaganie operacyjne ==
Większość metod eksploracji procesów zajmuje się zagadnienie analizy danych historycznych i analizie informacji na podstawie wykonania przyszłych instancji procesu. Można jednak wskazać trzy grupy metod
=== Rozpoznanie ===
▲Większość metod eksploracji procesów zajmuje się zagadnienie analizy danych historycznych i analizie informacji na podstawie wykonania przyszłych instancji procesu. Można jednak wskazać trzy grupy metod <ref>Manifest Eksploracji Procesów, IEEE Task Force on Process Mining, 2012</ref>, które analizują dane z aktualnie wykonywanych instancji procesu na potrzeby efektywnej realizacji tych samych instancji. Metody te oferują wsparcie operacyjne przy wykonaniu instancji procesów.
=== Predykcja ===
▲'''Rozpoznanie.''' Metody rozpoznania weryfikują zgodność wykonania instancji procesu z modelem tego procesu. Weryfikacja ta polega na zidentyfikowaniu momentu, w którym przebieg procesu odbiega od jego modelu.
=== Rekomendacja ===
▲'''Predykcja.''' Metody predykcji wykorzystują dane z dziennika zdarzeń do budowy modeli predykcyjnych. Model te są wykorzystywane do sterowania uruchomionymi instancjami procesów. Np. możliwa jest predykcja czasu pozostałego do wykonania procesu dla danego przypadku <ref>W.M.P. van der Aalst, M.H. Schonenberg, and M. Song, "Time Prediction Based on Process Mining", BPM Center report BPM-09-04, BPMcenter.org, 2009</ref>.
▲'''Rekomendacja.''' Metody rekomendacji pozwalają na zbudowanie systemu rekomendacji opartego na mechanizmie predykcji, który zaproponuje określone działania w celu podniesienia efektywności wykonania procesu np. zredukowania kosztów lub skrócenia czasu przepływu <ref>W.M.P. van der Aalst, M. Pesic, and M. Song, "Beyond Process Mining: From the Past to Present and Future", tech. report BPM-09-18, BPMcenter.org, 2009</ref><ref>Paszkiewicz, Z., and W. Cellary, Computer Supported Collaborative Processes in Virtual Organizations , in: Advances in Global Management Development. Challenges and opportunities of global business in the new millennium: contemporary issues and future trends, ed. Kaynak, E., and T. Harcar , The 20th Annual World Business Congress, July 3-7, 2011, Poznań, Poland, IMDA Press, 2011, pp. 85-94, ISBN 1-888624-10-8</ref>.
== Oprogramowanie ==
W chwili obecnie istnieją aplikacje oferujące pewne funkcje związane z eksploracją procesów. Najbardziej rozwiniętym narzędziem pod tym względem jest aplikacja [http://www.promtools.org/ ProM] rozwijana w środowisku akademickim
▲W chwili obecnie istnieją aplikacje oferujące pewne funkcje związane z eksploracją procesów. Najbardziej rozwiniętym narzędziem pod tym względem jest aplikacja [http://www.promtools.org/ ProM] rozwijana w środowisku akademickim <ref>Dongen, B. van, Medeiros, A., Verbeek, H., Weijters, A., & Aalst, W. van der (2005). The ProM framework: A New Era in Process Mining Tool Support. In G. Ciardo & P. Darondeau (Eds.), Application and Theory of Petri Nets 2005 (Vol. 3536, pp. 444–454). Springer-Verlag, Berlin</ref>.
▲'''Metody eksploracji procesów'''
* [http://www.promtools.org/ ProM]
* [http://soc.cse.unsw.edu.au/ ServiceMoisaic],
Linia 79 ⟶ 85:
* [http://www.qpr.com QPR Process Analyzer]
* [http://www.processmining.org/promimport/start/ ProM Import]
* [http://www.processmining.org/xesame/start, XESame]
* [http://fluxicon.com/nitro/ Nitro, Fluxicon]
{{Przypisy|2}}▼
== Bibliografia ==
* Wil M.P. van der Aalst
* Dumas, M., Aalst, W. van der, & Hofstede, A. ter (2005)
* Grigori, D., Casati, F., Castellanos, M., Dayal, U., Sayal, M., & Shan, M. (2004)
* W.M.P. van der Aalst et al.
== Linki zewnętrzne ==
Linia 96 ⟶ 102:
* [http://www.processmining.org/ Process mining reserach at Eindhoven University of Technology, the Netherlands] {{lang|en}}
* [http://processmining.ugent.be/research.php Process mining reserach at at Ghent University, Belgium] {{lang|en}}
* [http://www.promtools.org/ ProM
* [http://www.win.tue.nl/ieeetfpm/doku.php IEEE Task Force on Process Mining] {{lang|en}}
▲{{Przypisy}}
[[Kategoria:Zarządzanie wiedzą]]
[[Kategoria:Sztuczna inteligencja]]
[[el:Εξόρυξη διεργασιών]]▼
[[en:Process mining]]
▲[[el:Εξόρυξη διεργασιών]]
[[es:Minería de procesos]]
[[it:Process mining]]
|