Maciej Szukiewicz: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m WP:SK, poprawa linków, drobne redakcyjne |
formatowanie, redakcja |
||
Linia 1:
'''Maciej Feliks Cyprian Odrowąż Szukiewicz''' (ur. [[13 maja]] [[1870]] w [[Sztokholm]]ie, zm. [[28 września]] [[1943]] w [[Kraków|Krakowie]]) – polski poeta, prozaik, dramaturg, krytyk teatralny, tłumacz, historyk sztuki, kustosz Muzeum Narodowego i [[Dom Jana Matejki w Krakowie|Domu Jana Matejki]] w Krakowie.
== Biografia ==
{{dopracować|cytaty wymagają opatrzenia przypisami}}
[[Plik:Grób Macieja Szukiewicza.jpg|thumb|150px|Grób Macieja Szukiewicza na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie]]
Urodził się w [[Szwecja|Szwecji]], w Sztokholmie, jako najmłodszy z trojga dzieci Oktawiana Feliksa i Bronisławy (z domu Malinowska), herbu [[Odrowąż (herb szlachecki)|Odrowąż]]. Brat [[Wojciech Szukiewicz|Wojciecha Szukiewicza]] (ur. 26 stycznia 1867
Poślubił [[Zofia Wąsowicz|Zofię Antoninę Wąsowicz]] (ur. 7 kwietnia 1868 w [[Gręboszów|Gręboszowie]], zm. 16 września 1947
Szukiewicz jak sam wspomina (w ''W sprawie nauczania języka macierzystego i jego gramatyki''
:
:
:
:
:
:
:
:
W 1872 r. rodzina Szukiewiczów powróciła do kraju, a z nimi "
W 1883 r. rozpoczął naukę w [[I Liceum Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie|nowodworskim Gimnazjum św. Anny]], prowadzonym przez Leona Kulczyńskiego. W 1890 r. uzyskał świadectwo dojrzałości oraz zadebiutował poetycko na łamach "Przyszłości". Jesienią Maciej i Wojciech wyjechali do Pragi, gdzie przez trzy lata Maciej studiował chemię technologiczną w niemieckiej szkole technicznej. Tam też zapoznał się z literaturą czeską.
Po powrocie z Pragi podjął studia na Wydziale Filozoficznym [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytetu Jagiellońskiego]], na kierunku historii sztuki. W tym okresie związał się z [[Cyganeria|cyganerią]], która kładła podwaliny pod nadchodzącą Młodą Polskę. ''Był czas, lata 1895, 1896, kiedy to on, w następstwie po [[Tadeusz Miciński|Tadeuszu Micińskim]], skupiał na sobie nadzieje krakowskiej młodzieży uniwersyteckiej – w nim widziano wodza artystycznego "Filozofii". Jemu też na ogólnoakademiskim wiecu powierzono w imieniu młodzieży przemówić publicznie na odsłonięciu pomnika [[Adam Mickiewicz|Mickiewicza]] na Rynku krakowskim'' (cyt. Grzymała-Siedlecki).
Wiosną 1896 r. Maciej Szukiewicz rozpoczął korespondencję ze [[Stanisław Przybyszewski|Stanisławem Przybyszewskim]] (listy przekazał Bibliotece Jagiellońskiej 29 listopada 1927). Przetłumaczył dramat ''Das grosse Glück'' Przybyszewskiego na język polski – ''Dla szczęścia'' (rękopis ''Dla szczęścia'' w tłum. Szukiewicza znajduje się w IS PAN). Po zakończeniu niefortunnej znajomości z Przybyszewskim, Szukiewicz zajął się tworzeniem własnej literatury i studiami historii sztuki. W latach 1893-1894 pod pseudonimem Cyprian pisywał artykuły dla "Tygodnia", następnie dla "Dziennika Krakowskiego" (1896-1897) i dla studenckiego czasopisma "Młodość" (1898-1900). Jego artykuły pojawiały się w "Czasie", "Bluszczu", "Gazecie Lwowskiej", "Głosie Rzeszowskim", "Kronice Rodzinnej", "Krytyce", a od 1897 r. w "Życiu".
W 1899 r. na krótko przed ukończeniem studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim, Szukiewicz podjął pracę w Muzeum Narodowym w Krakowie, a od 1900 r. w Domu Jana Matejki.
U progu XX stulecia jego sytuacja się ustabilizowała – razem z żoną Zofią Antoniną zamieszkał w kamienicy przy ul. Floriańskiej. W 1901 r. opublikował tomik ''Poezji'', w których znalazł się wybór młodzieńczych wierszy oraz jednoaktówka ''Śnieg''. Okładkę zaprojektował [[Jacek Malczewski]]. W 1902 r. ukazała się drukiem (50 egz.) czteroaktowa baśń ''Arf'' i jednoaktówka ''Dwa światy'', następnie w 1903 r. chłopski dramat ''Na wymowie'' oraz 1904 r. historyczna tragedia ''Glejt''. W roku 1897 napisał aż siedem dramatów. Jego dramaty były wystawiane w Krakowie, we Lwowie, w Poznaniu, w Wilnie, w Gdańsku, w Petersburgu, w Warszawie, w Nowym Sączu, w Katowicach,w Sosnowcu, w Kaliszu, w Bydgoszczy, Toruniu i Grudziądzu. W 1902 r. wydał dwutomową powieść [[Julius Zeyer|Juliusza Zeyera]] ''Jan Maria Plojhar'', a w 1929 r. poemat [[Svatopluk Čech|Svatopluka Čecha]] (21 lutego 1846-23 lutego 1908): ''Pieśni niewolnika'' (''Písně otroka'').
W latach 1911-1918 wykładał historię sztuki na [[Wyższe Kursy dla Kobiet|Wyższych Kursach Naukowych dla Kobiet im. Baranieckiego]], a następnie historię teatru i stylów dla słuchaczy Dwuletniego Kursu Dramatycznego. W latach 1907-1909 kilkakrotnie jeździł z odczytami po terenach Zagłębia i Śląska Cieszyńskiego. W listopadzie i grudniu 1908 r. wygłosił cykl prelekcji w Wilnie i Mińsku, jak również w Pradze, Petersburgu, Kijowie i Żytomierzu.
W 1910 r. Krakowskie Muzeum Narodowe obchodziło 25-lecie swojego istnienia. Z tej okazji [[Tadeusz Boy-Żeleński]] (''Słówka'': ''Zielony Balonik – Muzeum Narodowemu'') skomentował opiekuna [[Dom Jana Matejki w Krakowie|Domu Jana Matejki]]:
: ''Ten pokój pan opustosz:''
: ''Tu będzie kustosz;''
: ''Tam w sieni będzie stało''
: ''Dwóch woźnych z pałą;''
: ''Słowian się sprosi,''
: ''Potem Szukiewicz Maciej''
: ''Odczyt wygłosi.''
W latach 1909-1910 nadsyłał korespondencję do "Kuriera Litewskiego" (red. naczelny [[Wojciech Baranowski]]). Od sezonu 1926/1927 zaczął współpracować z "Głosem Narodowym", gdzie publikował recenzje ''Z teatru im. Słowackiego, Teatr popularny'', felietony ''Na marginesie referatu teatralnego''. W latach 1928-1929 nadsyłał artykuły dla "Teatru" (m.in. o [[Tadeusz Pawlikowski (reżyser)|Tadeuszu Pawlikowskim]], dyr. Teatru im. J. Słowackiego).
Maciej Szukiewicz również korespondował z [[Wandalin Szukiewicz|Wandalinem Szukiewicz]] (1857-1919), stryjecznym bratem, znanym archeologiem mieszkającym na Litwie, który w latach 1911-1914 wielokrotnie podtrzymywał na duchu kuzyna<ref>Listy, BJ, rkps 8817 III.</ref>.
Ukoronowaniem kilkudziesięcioletniego okresu twórczości poetyckiej Macieja Szukiewicza były ''Rymy i rytmy'' (1936). Tytuł nawiązuje do dzieła [[Giosuè Carducci]]ego ''Rime e ritmi'' (1898). W ''Rymach i rytmach'' znajduje się wiersz (str. 55) ''Pamięci Orląt Lwowa'' inaczej: ''Pamięci Jurka Bitschana''. Szukiewicz był jednym z pierwszych, który podał poetycką wersję ostatnich godzin chłopca, który poległ na [[Cmentarz Łyczakowski|Cmentarzu Łyczkowskim]] 21 listopada 1918 roku.
Część dorobku pisarskiego powstawała z myślą o młodszym pokoleniu odbiorców. I tak Szukiewicz napisał dramatyczną trylogię ''Na swojską nutę'', osnutą na motywach utworów [[Aleksander Fredro|Aleksandra Fredry]], [[Władysław Syrokomla|Władysława Syrokomli]] i [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]]. Następnie baśń sceniczną ''Noc św. Mikołaja'' i powieść ''Niezwykłe przygody dwóch malców'' (1930).
Szukiewicz był także i wydawcą. Opublikował ''Listy Matejki do żony Teodory Matejkowej z l. 1863-1881'' oraz ''Pamiętnik Wojciecha K. Stattlera. Studia malarskie w Krakowie i Rzymie przed 100 laty''.
Na kilka miesięcy przed śmiercią artysta złożył w [[Biblioteka Jagiellońska|Bibliotece Jagiellońskiej]] zbiór spisywanych w 1943 r. ''Wspomnień'', które uzupełniają humorystyczne ''Fraszki'' i ''Bibeloty'' (dołączone do spuścizny pisarza przez jego rodzinę). ''Wspomnienia'' zostały dopiero po raz pierwszy wydane w 2007 r., opracowane przez prof. [[Tadeusz Linkner|Tadeusza Linknera]].
Część dzieł Macieja Szukiewicza do tej pory nie została opublikowana. Wiele materiałów przechowuje Archiwum Artystyczne i Biblioteka Teatru im. J. Słowackiego oraz Oddział Rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej, gdzie znajduje się kilkadziesiąt woluminów zawierających artystyczny dorobek autora. Archiwaliami dysponuje również Biblioteka [[Muzeum Historyczne Miasta Krakowa|Muzeum Historycznego Miasta Krakowa]]. Egzemplarzami dramatów dysponują: Muzeum Teatralne w Warszawie i Biblioteka Ossolineum we Wrocławiu. Korespondencja i inne dokumenty, głównie pozascenicznej działalności Szukiewicza, materiały znajdują się m.in. w zasobach Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy, Biblioteki Narodowej w Warszawie, Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Do tej pory nie zostały przebadane dokumenty w archiwach bibliotek we Lwowie i Pradze<ref>Anna Podstawka, ''Dramaturgia Macieja Szukiewicza'', Lublin 2006.</ref>.
== Twórczość ==
=== Sceniczne utwory Macieja Szukiewicza ===
'''W przypadku sztuk niedrukowanych podana jest sygnatura ze zbiorów rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie'''.
* ''Śnieg. Baśń ludowa w 1 akcie, 3 obrazach''
* ''Ułuda (Odkupienie). Fragment dramatyczny w 3 aktach''
* ''Kwiat pleśni. Nokturn starego zamczyska w 1 akcie''
* ''Arf. Baśń w 4 aktach'', Kraków 1902
* ''Dwa światy (Spotkanie). Prolog w 1 akcie''
* ''Glejt (Podrzutek). Dramat w 4 aktach''
* ''Na wymowie (Na wycugu, Maryna). Dramat z życia ludu w 4 aktach''
* ''Po szarym dniu... słońce (Przedwiośnie). Sztuka w 4 aktach''
* ''Na swojską nutę. Trylogia osnuta na motywach Fredry, Syrokomli i Mickiewicza'':
** cz. 1: ''Wolnoć Tomku w swokim domku. Stylizowana fraszka w 1 akcie'', "Głos Narodu" 1916
** cz. 2: ''Kradzione nie tuczy. Sztuka teatralna w 1 akcie osnuta na gawędzie W. Syrokomli''
** cz. 3: ''Pani Twardowska. Ballada''
* ''Zawód. Sztuka w 3 aktach''
* ''Odyss w gościnie. Sztuka w 3 aktach''
* ''Noc św. Mikołaja. Baśń w 3 aktach a 5 odsłonach''
* ''Popieluch. Baśń sceniczna w 5 aktach z prologiem''
* ''Na przełomie. Sztuka w 4 aktach''
* ''Barabbasz. Sztuka historyczno-obyczajowa w 4 aktach'', Kraków 1933
* ''Maja. Sztuka w 4 aktach'', Kraków 1934
* ''Seans. Dramat w 1 akcie'', BJ, sygn. 8799 III.
* ''Swawole Kupidyna. Krotochwila w 3 aktach'', BJ, sygn. 8801 III.
=== Wybrane publikacje i materiały rękopiśmienne Macieja Szukiewicza ===
* ''Dzieje, rozwój i przyszłość Muzeum Narodowego w Krakowie'', Kraków 1909
* ''Fraszki'', BJ, sygn. 8787 III (maszynopis datowany: 1943
* ''Humor i satyra Matejki, studjum''
* ''Jakim powinien być grób i pogrzeb Słowackiego?'', Kraków 1909
* ''Jan Matejko i muzeum jego imienia w Krakowie'', Kraków 1933
* ''Jan Matejko, monografje ilustrowane'', Tow. Artystyczno-Wydawnicze "Gryf", Warszawa 1915
* ''Jan Matejko. Polens främste Historiemalare''. Przekład z polskiego w książce zbiorowej:
* ''Korespondencja Macieja Szukiewicza z lat 1889-1940''. t. I-VI, BJ, sygn. 8813-8818 III.
* ''Kraków i jego pamiątki. Artystyczna przechadzka po Krakowie'', cz. 1
* ''Pogadanka o Krakowie'', Warszawa 1929
* ''Pogadanka o Lwowie'', Warszawa 1929
* ''Król Duch powraca na ojczyzny łono'', Kraków 1927
* ''Marjacka polichromja Matejki''. Odczyt w rękopisie.
* ''Motylim lotem. Bibeloty. Wspomnienia. Fraszki'', BJ, sygn. 8784 III.
* ''Muzeum Teatralne im. S. Wyspiańskiego. Projekt
* ''Na głębiach. Poemat'', Warszawa 1913
* ''Narodowy obowiązek. List otwarty do braci w Melpomenie''.Felietony, 1919 r., BJ, sygn. 79853 II.
* ''Nieznany projekt Matejki pomnika Mickiewicza'', "[[Kurier Literacko-Naukowy]]", Kraków 1931
* ''Niezwykłe przygody dwóch malców
* ''Poezje'', Kraków 1901
* ''Recenzje teatralne. Teka wycinków prasowych Macieja Szukiewicza'', BJ, sygn. 8812 IV.
* ''Rymy i rytmy'', Kraków 1936
* ''Szkice i rozprawy Macieja Szukiewicza o Janie Matejce'', BJ, sygn. 8803 III.
* ''Teatr krakowski''
* ''U źródeł twórczości Matejki''. Odczyt w rękopisie.
* ''W sprawie nauczania języka macierzystego i jego gramatyki'', Kraków 1933
* ''Wskrześmy Misterium Maryjskie w Kalwarii Zebrzydowskiej''. (Projekt widowiska religijnego), Poznań 1937
* ''Wspomnienia'', (Kraków 1943
* ''Z ziemi fiordów i fieldów. Luźne kartki z podróży'', Warszawa 1900
=== Książki przetłumaczone przez Macieja Szukiewicza ===
* [[Svatopluk Čech]]
* [[Alojzy Jirasek]]
* [[Jarosław Vrchlický]]:
* [[Stanisław Przybyszewski]]:
=== Książki wydane przez Macieja Szukiewicza ===
* ''Listy Jana Matejki do żony Teodory 1863-1881'', Kraków 1927
* ''Pamiętnik Wojciecha K. Stattlera. Studya malarskie w Krakowie i Rzymie przed 100 laty''. Kraków 1916
=== Wydania pośmiertne Macieja Szukiewicza ===
* ''Wspomnienia'', Gdańsk 2007, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, ISBN
== Sesje naukowe poświęcone M. Szukiewiczowi ==
* ''Dramat XX wieku. Dwie sylwetki: Maxwell Anderson i Maciej Szukiewicz'' – Lublin, KUL, 15
* ''Krótkie formy dramatyczne w okresie Młodej Polski'', Toruń, UMK. Instytut Literatury Polskiej, 17-19
* ''Od Szukiewicza do Karpowicza. Z problematyki badań nad dramatem i teatrem XX wieku'' – Lublin, KUL, 11
== Ikonografia ==
*
*
*
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* Anna Podstawka, ''Maciej Szukiewicz i jego wizja teatru'', "Roczniki Humanistyczne KUL" 2004, tom 52, zeszyt 1, s. 77-112, ISSN 0035-7707.
* Anna Podstawka, ''Dramaturgia Macieja Szukiewicza'', Lublin 2006, Towarzystwo Naukowe KUL, ISBN 83-7306-318-8.
* Anna Podstawka ''Jednoaktowe sztuki Macieja Szukiewicza na tle dramatyczno-teatralnych tendencji przełomu XIX i XX wieku'' [w:] red. Hanna Ratuszna, Radosław Sioma, ''Krótkie formy dramatyczne'', Toruń 2007, Wyd.UMK, ISBN 978-83-231-2144-2.
* Rajmund Bergel, ''Starsze krakowskie pokolenie dramaturgów'', "Kurier Poznański" 1928, nr 450.
* Maria Bobrownicka, ''Wiadomości i uwagi o listach Polaków do Franciszka Adolfa Šuberta'', "Slavia Occidentalis" 23 (1963).
* [[Tadeusz Boy-Żeleński]], ''Zielony Balonik – Muzeum Narodowemu'' [w:] tenże, ''Słówka'', wstęp i wybór tekstów T. Weiss, Wrocław 1988.
* [[Adam Grzymała-Siedlecki]], ''Nie pożegnani'', Kraków 1972.
* Adam Grzymała-Siedlecki, ''Don Kichot w kontuszu'', "Ilustrowany Kurier Polski" 1950, nr 3555.
* Bożena Gzik, ''Dramaturgia Macieja Szukiewicza na tle Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego'', praca magisterska, Instytut Filologii Polskiej KUL, Lublin 2002.
* Karol Ludwik Koniński, ''Mit poetycki M. Szukiewicza'' [wstęp do:] M. Szukiewicz, ''Rymy i rytmy'', Kraków 1936.
* J.S. Koryński, ''Kraków literacki'', "Polska Zachodnia" 1928, nr 278.
* Edward Kozikowski, ''Maciej Szukiewicz'' [w:] tenże, ''Od Prusa do Gojawiczyńskiej'', Kraków 1969.
* Tadeusz Linkner, ''Z wędrówek Macieja Szukiewicza po młodopolskim Krakowie'' [wstęp do:] M. Szukiewicz, ''Wspomnienia'', Gdańsk 2007.
* [[Józef Magnuszewski]], ''Stosunki literackie polsko-czeskie w końcu XIX i na początku XX wieku'', Wrocław 1951.
* Moassi (M. Kanfer), ''Pretensje p. Szukiewicza do teatru polskiego'', "Nowy Dziennik" 1937, nr 126.
* Alicja Okońska, ''Maciej Szukiewicz'' [w:] ''Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku'', seria V: ''Literatura okresu Młodej Polski'', t. II, Warszawa 1967.
* Mariusz Olbromski, ''Przyśniła się dzieciom Polska – O Lwowskich Orlętach w poezji'', "Lwowskie Spotkania" nr 5-6/2005, s. 13 (numer specjalny, poświęcony [[Lwowskie Orlęta|Lwowski Orlętom]]).
* Kazimierz Olszewski, ''Wojaże literackie M. Szukiewicza'', "Zwrot" 1972, nr 8.
* Leokadia Pośpiechowa, ''Kontakty Macieja Szukiewicza z pisarzami czeskimi. Z polsko-czeskiej współpracy kulturalnej'', "Kwartalnik Opolski" 1977, nr 1.
* Leokadia Pośpiechowa, ''Polskie Oberammergau czyli próba wskrzeszenia misterium w Kalwarii Zebrzydowskiej przez Macieja Szukiewicza'', "Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Filologia polska", z. XVI, Opole 1978.
* [[Stanisław Przybyszewski]], ''Moi współcześni. Wśród swoich'', Warszawa 1930.
* Eugeniusz Schummer, ''Twórczość Macieja Szukiewicza'', "Rodzina Polska" 1933, nr 2.
* Roman Taborski, ''Maciej Szukiewicz – dramatopisarz modernistyczny'', "Przegląd Humanistyczny" 1964, nr 3.
* Roman Taborski, ''Ministrant Młodej Polski'' [w:] tenże, ''Trzech dramatopisarzy modernistycznych. Przybyszewski – Kisielewski – Szukiewicz'', Warszawa 1965.
* Zofia Wąsowicz, ''Pierwszy projektodawca stworzenia Muzeum Teatralnego w Krakowie'', "Teatr" 1969, nr 12.
* Agnieszka Wirchanowicz, ''Wspomnienia Macieja Szukiewicza. Rekonstrukcja edytorska'' (maszynopis), Gdańsk 1996.
* Henryk Zbierzchowski, ''Maciej Szukiewicz'', "Gazeta Poranna" 1930, nr 9164.
* Witold Zechenter, ''Krakowscy poeci zapomniani'', "Życie Literackie" 1968, nr 25
* Stanisław Zieliński, ''Mały słownik pionierów polskich kolonjalnych i morskich'', Warszawa 1932.
* [[Biblioteka Jagiellońska]] w Krakowie. Katalog Podstawowy (tzw. Stary) druków wydanych od czasów Gutenberga do 1949 roku włącznie.
== Linki zewnętrzne ==
|