Jan XIV Kalekas: Różnice pomiędzy wersjami

'''Jan XIV Kalekas''' lub '''Aprenos''' ([[język grecki|gr.]]: Ίωάννης ΙΔ' Καλέκας, ''Jōannēs XIV Kalekas'', ur. w 1282, zm. 29 grudnia 1347) – patriarcha [[Konstantynopol]]a od lutego 1334 do 2 lutego 1347 <ref name="Ven">Venance Grumel, ''Traité d'études byzantines'', s. 437</ref>.

Jan urodził sie w Apros w 1282 roku<ref>Stąd jego przydomek "Aprenos". {{Cytuj książkę |tytuł= Encyklopedia katolicka |wydawca= Towarzystwo Naukowe KUL |miejsce=Lublin |rok=1997 |tom=7 |strony=868 |rozdział=Jan XIII Glykys |nazwisko r=Modzelewska|imię r=Bożena |autor link= }}</ref>. Wychował się w skromnym środowisku. Był żonaty miał syna i córkę<ref name="Nic211">{{Cytuj książkę | nazwisko= Nicol |imię=Donald M. |autor link= |tytuł=Les derniers siècles de Byzance |strony=211 }}</ref>. Został kapelanem [[Domestyk|megadomestyka]] [[Jan VI Kantakuzen|Jana VI Kantakuzena]].<ref name="Enc868"/> i dzięki jego poparciu, mimo sprzeciwu synodu prowincjonalnego został wybrany najpierw arcybiskupem [[Saloniki|Tesaloniki]], a następnie w lutym 1334 roku patriarchą Konstantynopola<ref name="Nic211"/><ref name="Ven"/>.

Na okres jego patriarchatu przypadł początek sporów [[Hezychazm|palamickich]]. Pod wpływem [[Grzegorz Synaita|Grzegorza Synaity]], ascety i mistyka wędrującego w latach 30. XIV wieku po ziemiach Cesarstwa, w klasztorach bizantyńskich, a zwłaszcza na [[Athos|Atosie]] rozpowszechniła się doktryna ascetyczna, której celem było ujrzenie światłości boskiej, do czego miała doprowadzić specjalna praktyka. Przebywający w odosobnieniu mnisi mieli powtarzać tzw. [[Modlitwa Jezusowa|Modlitwę Jezusową]] (''Panie Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną grzesznikiem''), wstrzymując za każdym razem, podczas odmawiania formuły, oddech. Przeciwko możliwości ujrzenia światłości boskiej prze człowieka wystąpił [[Barlaam z Kalabrii]], w obronie mnichów [[Grzegorz Palamas]]<ref name="Ost474">{{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrogorski |imię=G. |autor link= Georg Ostrogorski |tytuł= Dzieje Bizancjum |strony=474 }}</ref>.

W celu zakończenia sporu cesarz zwołał do Konstantynopola synod. 10 czerwca 1341 roku Jan XIV podpisał tomos [[synod]]u, na którym w obecności [[Cesarze bizantyńscy|cesarza]] [[Andronik III Paleolog|Andronika III Paleologa]] uznano prawowierność [[Grzegorz Palamas|Grzegorza Palamasa]] i wyklęto polemizującego z nim [[Barlaam z Kalabrii|Barlaama z Kalabrii]] ([[Patrologia Graeca|PG]], 152, 1241)<ref name="Enc868">{{Cytuj książkę |tytuł= Encyklopedia katolicka |wydawca= Towarzystwo Naukowe KUL |miejsce=Lublin |rok=1997 |tom=7 |strony=868 |rozdział=Jan XIIIXIV GlykysKalekas |nazwisko r=Modzelewska|imię r=Bożena |autor link= }}</ref>. Sześć dni później cesarz umarł i sytuacja uległa zmianie. Do władzy w stolicy doszło stronnictwo cesarzowej Anny, Jan XIV, zdeklarowany przeciwnik Palamasa, zdecydowanie wystąpił przeciw niemu. Palamas znalazł się w więzieniu, a jego obrońca [[Domestyk|megadomestyk]] [[Jan VI Kantakuzen|Jan Kantakuzen]] został wypędzony z Konstantynopola<ref name="Ost475">{{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrogorski |imię=G. |autor link= Georg Ostrogorski |tytuł= Dzieje Bizancjum |strony=475 }}</ref>. W kwestii dotyczącej palamityzmu Jan wydał encyklikę i list do mnichów z góry [[Athos|Atos]] oraz urzędowy komentarz do tomosu z 1341 roku (encyklika: PG 150, 891-894; list: PG 152, 1269-1273; komentarz: PG 150, 900-903)<ref name="Enc868"/>. Po wyjeździe z Konstantynopola Barlaama, na głównego przeciwnika hezychazmu wyrósł [[Grzegorz Akyndyn]]. Patriarcha popierał go, a w 1344 roku wyświęcił go na diakona<ref name="Enc285">{{Cytuj książkę |nazwisko= |imię= autor link= |tytuł= Encyklopedia katolicka |tom=1 |strony=285 |rozdział=Akindinos Gregorios }}</ref>. Kolejna zmiana w sytuacji politycznej cesarstwa doprowadziła antyhezychastów do utraty poparcia cesarzowej w 1346 roku. 2 lutego 1347 roku Jan Kalekas został złożony ze stolicy patriarszej, a Grzgorz Palamas wypuszczony z więzienia. W maju 1347 roku Jan Kantakuzen koronował się w Konstantynopolu na cesarza. Synod zwołany w tym samym 1347 roku zatwierdził fakt złożenia z urzędu Jana XIV i ponownie potępił Barlaama<ref name="Ost481">{{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrogorski |imię=G. |autor link= Georg Ostrogorski |tytuł= Dzieje Bizancjum |strony=481–482 }}</ref><ref name="Enc868"/>. Jan zmarł w 1347 roku w klasztorze Pera<ref name="Jur288">{{Cytuj książkę |nazwisko= Jurewicz |imię=O.|autor link=Oktawiusz Jurewicz |tytuł= Historia literatury bizantyńskiej |strony=288 }}</ref>

* {{Cytuj książkę |tytuł= Encyklopedia katolicka |wydawca= Towarzystwo Naukowe KUL |miejsce=Lublin |rok=1997 |tom=7 |strony=868 |rozdział=Jan XIIIXIV GlykysKalekas |nazwisko r=Modzelewska|imię r=Bożena |autor link= }}