Stary Targ: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
ZéroBot (dyskusja | edycje)
m r2.7.1) (Robot dodał sv:Stary Targ
m dodanie nru SIMC i daty nadania polskiej nazwy + redakcyjne, techniczne
Linia 5:
|herb artykuł =
|dopełniacz wsi = Starego Targu
<!-- |przymiotnik = starotarski-->
|zdjęcie = ST-centrum.jpg
|opis zdjęcia =
Linia 10 ⟶ 11:
|powiat = [[Powiat sztumski|sztumski]]
|gmina = [[Gmina Stary Targ|Stary Targ]]
|sołectwo = Stary Targ
|wysokość =
|liczba ludności = 1000 (sołectwo 1162)
Linia 17 ⟶ 18:
|kod pocztowy = 82-410
|tablice rejestracyjne = GSZ
|SIMC = 0157486
|mapa wsi =
|stopniN = 53 |minutN = 55 |sekundN = 23
Linia 25 ⟶ 26:
|www = http://www.starytarg.com/
}}
'''Stary Targ''' ([[językJęzyk niemiecki|niem.]] ''Altmark''<ref name="MP">Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości ({{Monitor Polski | rok = 1946 | numer = 142 | pozycja = 262}}).</ref>) – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]], w [[województwoWojewództwo pomorskie|województwie pomorskim]], w [[powiatPowiat sztumski|powiecie sztumskim]], w [[gminaGmina Stary Targ|gminie Stary Targ]], przyktórej [[Droga wojewódzka nr 517|drodzejest wojewódzkiej]] nr {{AS-droga|W|517}}siedzibą. WieśMiejscowość jest także siedzibą [[sołectwoSołectwo|sołectwa]] '''Stary Targ''', w którego skład wchodzą również miejscowości [[Stary Dwór (powiat sztumski)|Stary Dwór]] i [[Waplewo-Osiedle]]. Stary Targ jest położony przy [[Droga wojewódzka nr 517|drodze wojewódzkiej nr 517]].
 
[[podziałPodział administracyjny Polski 1975-1998|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała administracyjnie do [[województwoWojewództwo elbląskie|województwa elbląskiego]].
Miejscowość jest siedzibą [[gmina Stary Targ|gminy Stary Targ]].
 
WeW wsimiejscowości znajdujeznajdują się m.in.: kościół [[Kościół łaciński|rzymskokatolicki]] pod wezwaniemśw. św. Apostołów [[Szymon Apostoł|Szymona]] i [[Juda Tadeusz Apostoł|Judy Tadeusza]] (główny kościół [[Parafia św. Szymona i św. Judy Tadeusza w Starym Targu|parafii]], obejmującej również kościoły w [[Nowy Targ (województwo pomorskie)|Nowym Targu]] i [[Tropy Sztumskie|Tropach Sztumskich]]), a także Zespół Szkół Publicznych ([[Szkoła Podstawowa im. Franciszka Jujki w Starym Targu|szkoła podstawowa]] oraz gimnazjum; obydwie placówki noszą imię [[Franciszek Jujka|Franciszka Jujki]]), Gminny Ośrodek Kultury (w skład jego budynku wchodzą m.in. biblioteka publiczna oraz apteka), [[Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej|Zakład Opieki Zdrowotnej]], placówka [[Ochotnicza Straż Pożarna|Ochotniczej Straży Pożarnej]], cmentarz, urząd pocztowy, bank, stadion oraz kilka sklepów. Przez wieśStary Targ przepływa [[Młynówka Malborska]] (Kanał Juranda).
[[podział administracyjny Polski 1975-1998|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo elbląskie|województwa elbląskiego]].
 
== Nazwa ==
We wsi znajduje się kościół [[Kościół łaciński|rzymskokatolicki]] pod wezwaniem św. Apostołów [[Szymon Apostoł|Szymona]] i [[Juda Tadeusz Apostoł|Judy Tadeusza]] (główny kościół [[Parafia św. Szymona i św. Judy Tadeusza w Starym Targu|parafii]] obejmującej również kościoły w [[Nowy Targ (województwo pomorskie)|Nowym Targu]] i [[Tropy Sztumskie|Tropach Sztumskich]]), a także Zespół Szkół Publicznych ([[Szkoła Podstawowa im. Franciszka Jujki w Starym Targu|szkoła podstawowa]] oraz gimnazjum; obydwie placówki noszą imię [[Franciszek Jujka|Franciszka Jujki]]), Gminny Ośrodek Kultury (w skład jego budynku wchodzą m.in. biblioteka publiczna oraz apteka), [[Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej|Zakład Opieki Zdrowotnej]], placówka [[Ochotnicza Straż Pożarna|Ochotniczej Straży Pożarnej]], cmentarz, urząd pocztowy, bank, stadion oraz kilka sklepów. Przez wieś przepływa [[Młynówka Malborska]] (Kanał Juranda).
Najstarszą znaną nazwą miejscowości jest Aldemork. W 1410 r. po raz pierwszy użyta została polska nazwa '''Stary Targ''' (została wymieniona w kronice [[Jan Długosz|Jana Długosza]]).
 
12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Stary Targ<ref name="MP" />.
 
== Historia ==
W 1323 wieśr. miejscowość została nazwana '''Aldemork''', gdyż była prawdopodobnie osadą [[targ]]ową. Obszar ten zasiedlali wówczas zachodniobałtyjscy [[Prusowie]]. Pruski [[biskup]] misyjny Chrystian założył tu w latach 1215–1216 [[parafiaParafia|parafię]] w latach 1215–1216. Prawdopodobnie w XIII w. osada została zniszczona, a następnie w latach 1271–1276 ponownie zasiedlona na [[prawoPrawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] w latach 1271–1276. Znalazła się wówczas w [[komturiaKomturia|komturii]] [[dzierzgoń]]skiej (w granicach państwa [[Zakon krzyżacki|krzyżackiego]]).
 
W 1325 r. został zbudowany [[gotyk|gotycki]] kościół parafialny pwśw. św. Apostołów [[Szymon Apostoł|Szymona]] i [[Juda Tadeusz Apostoł|Judy Tadeusza]].
 
[[Plik:Stary Targ kosciol tyl.jpg|left|thumb|260px|KościółStarotarski pw.kościół św. Apśw. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Starym Targu]]
W 1410 po raz pierwszy użyta została polska nazwa '''Stary Targ''' (została wymieniona w kronice [[Jan Długosz|Jana Długosza]]).
26 września 1629 wer. wsiw królStarym Targu królowie Polski [[Zygmunt III Waza]] oraz król [[Szwecja|Szwecji]] [[Gustaw II Adolf]] podpisali [[rozejm w Altmarku]] (używano wówczas niemieckiej nazwy '''Altmark'''), kończący wojnę pomiędzy tymi krajami. W latach 1655–1660 podczas [[II wojna północna|II wojny północnej]] żołnierze króla szwedzkiego [[Karol X Gustaw|Karola X Gustawa]] ograbili i zniszczyli wieśmiejscowość oraz kościół, który wkrótce odbudowano. Od 1772 r. Stary Targ znajdował się w ramach [[Królestwo Prus|Królestwa Pruskiego]].
 
W 1807 r. podczas [[wojny napoleońskie]]j, w wyniku wielkiego pożaru miejscowości, została zniszczona górna, drewniana część kościoła. W 1821 r. została ona naprawiona, a w 1869 r. wzniesiona nowa – drewniana. Od 1887 r. w miejscowości istniała poczta ze stacją telefoniczną, bank i dwuklasowa [[szkoła katolicka]], a główna ulica była [[bruk]]owana. 11 maja 1905 r. rozpoczęto budowę nowego, obecnego kościoła. 6 sierpnia 1906 r. odbyła się jego [[Poświęcenie kościoła|konsekracja]]. Na początku XX w. miejscowość zamieszkiwali głównie katolicy (wg [[Wyznanie|wyznania]]) i Polacy (wg [[Narodowość|narodowości]]). W [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscycie]] w lipcu 1920 r. większość mieszkańców głosowała za przynależnością do Polski (jednak w gminie było inaczej, toteż miejscowość pozostała w granicach [[Niemcy|Niemiec]]). W latach 1929–1930 zbudowano w Starym Targu kościół [[Ewangelicy|ewangelicki]], który istniał do 1945 roku. W 1929 r. otwarto w miejscowości [[Szkoła Podstawowa im. Franciszka Jujki w Starym Targu|polską szkołę]], której pierwszym kierownikiem był Antoni Sarnowski, a jego następcą [[Franciszek Jujka]] (aktualnie patron Zespołu Szkół, ojciec urodzonego w Starym Targu dziennikarza i satyryka [[Zbigniew Jujka|Zbigniewa Jujki]]). W [[Dwudziestolecie międzywojenne w Polsce|okresie międzywojennym]] istniały w Starym Targu 2 szkoły, a także 3 [[cmentarz]]e: katolicki, ewangelicki i [[Cmentarz żydowski w Starym Targu|żydowski]]. W miejscowości znajdowało się też m.in. kilka sklepów kolonialnych, 2 zajazdy, stacja benzynowa, dom kultury, dom opieki społecznej, 2 młyny, wiatrak i młyn o napędzie elektrycznym, 3 kuźnie, 2 piekarnie i 2 domy podcieniowe.
[[Plik:Stary Targ kosciol tyl.jpg|left|thumb|260px|Kościół pw. św. Ap. Szymona i Judy Tadeusza w Starym Targu]]
26 września 1629 we wsi król Polski [[Zygmunt III Waza]] oraz król [[Szwecja|Szwecji]] [[Gustaw II Adolf]] podpisali [[rozejm w Altmarku]] (używano wówczas niemieckiej nazwy '''Altmark'''), kończący wojnę pomiędzy tymi krajami. W latach 1655–1660 podczas [[II wojna północna|II wojny północnej]] żołnierze króla szwedzkiego [[Karol X Gustaw|Karola X Gustawa]] ograbili i zniszczyli wieś oraz kościół, który wkrótce odbudowano.
 
Od 1772 Stary Targ znajdował się w ramach [[Królestwo Prus|Królestwa Pruskiego]].
 
W 1807 podczas [[wojny napoleońskie]]j w wyniku wielkiego pożaru wsi została zniszczona górna, drewniana część kościoła. W 1821 została ona naprawiona, a w 1869 wzniesiona nowa – drewniana. 11 maja 1905 rozpoczęto budowę kościoła na nowo. 6 sierpnia 1906 odbyła się jego [[Konsekracja kościoła|konsekracja]]. W tej formie świątynia istnieje do dnia dzisiejszego.
 
Od 1887 we wsi istniała poczta ze stacją telefoniczną, bank i dwuklasowa [[szkoła katolicka]], a główna ulica była [[bruk]]owana. Na początku [[XX wiek]]u wieś zamieszkiwali głównie katolicy (wg [[wyznanie|wyznania]]) i Polacy (wg [[narodowość|narodowości]]), w [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscycie w lipcu 1920]] większość mieszkańców głosowała za przynależnością do Polski (jednak w gminie było inaczej, toteż wieś pozostała w granicach [[Niemcy|Niemiec]]).
 
W latach 1929–1930 zbudowano kościół [[Ewangelicy|ewangelicki]], który istniał do 1945.
 
[[Plik:Gmina ST.jpg|thumb|280px|Budynek Urzędu Gminy w Starym Targu]]
Od 1945 r. miejscowość przynależyznajduje dosię w PolskiPolsce. Początkowo wraz z całym powiatem sztumskim wchodziłwchodziła w skład warmińsko-mazurskiego okręgu administracyjnego, a od 7 lipca 1945 r. w skład [[województwoWojewództwo gdańskie (1945-1975)|województwa gdańskiego]]. Uchwałą z 4 grudnia 1972 r. powołana została [[gmina Stary Targ]], która po reformie administracyjnej w 1975 r. znalazła się w granicach [[województwoWojewództwo elbląskie|województwa elbląskiego]], a od 1999 r. wchodzi w skład [[województwoWojewództwo pomorskie|województwa pomorskiego]]. Od 2002 r. gmina należy do [[powiatPowiat sztumski|powiatu sztumskiego]] (po wydzieleniu go z [[powiatPowiat malborski|powiatu malborskiego]], istniejącego od 1999 roku).
W 1929 otwarto [[Szkoła Podstawowa im. Franciszka Jujki w Starym Targu|polską szkołę]], której pierwszym kierownikiem był Antoni Sarnowski, a jego następcą [[Franciszek Jujka]] (aktualnie patron Zespołu Szkół, ojciec urodzonego w Starym Targu dziennikarza i satyryka [[Zbigniew Jujka|Zbigniewa Jujki]]). W [[Dwudziestolecie międzywojenne w Polsce|okresie międzywojennym]] istniały tu dwie szkoły, a także trzy [[cmentarz]]e: katolicki, ewangelicki i [[Cmentarz żydowski w Starym Targu|żydowski]]. Znajdowało się tu również m.in. kilka sklepów kolonialnych, 2 zajazdy, stacja benzynowa, dom kultury, dom opieki społecznej, dwa młyny, wiatrak i młyn o napędzie elektrycznym, 3 kuźnie, 2 piekarnie i 2 domy podcieniowe.
 
Od 1945 miejscowość przynależy do Polski. Początkowo wraz z całym powiatem sztumskim wchodził w skład warmińsko-mazurskiego okręgu administracyjnego, a od 7 lipca 1945 w skład [[województwo gdańskie (1945-1975)|województwa gdańskiego]]. Uchwałą z 4 grudnia 1972 powołana została [[gmina Stary Targ]], która po reformie administracyjnej w 1975 znalazła się w granicach [[województwo elbląskie|województwa elbląskiego]], a od 1999 wchodzi w skład [[województwo pomorskie|województwa pomorskiego]]. Od 2002 gmina należy do [[powiat sztumski|powiatu sztumskiego]] (po wydzieleniu go z [[powiat malborski|powiatu malborskiego]], istniejącego od 1999).
 
== Sport ==
[[Plik:StadionST.jpg|thumb|220px|Stadion w Starym Targu]]
W miejscowości działa klub piłkarski GKS Powiśle Stary Targ, występujący w IV grupie gdańskiej [[Klasa A w piłce nożnej|A-klasy]]<ref>[{{Cytuj stronę | url = http://gkspowisle.futbolowo.pl/gkspowisle/ Nieoficjalna| stronatytuł klubu= GKS Powiśle Stary Targ] - Strona nieoficjalna | autor = seb116 | język = pl}}</ref>. Jego prezesem jest Zdzisław Barański. NaW obiekcieramach sportowymobiektu sportowego, oprócz płyty głównej stadionu, znajduje się również [[bieżnia]], a także – od 2009 roku – boisko wybudowane w ramach programu [[Orlik 2012]].
 
== Zobacz też ==
* [[Parafia św. Szymona i św. Judy Tadeusza w Starym Targu]]
* [[Szkoła Podstawowa im. Franciszka Jujki w Starym Targu]]
 
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==
* ''Gmina Stary Targ'',; wyd.Wydawnictwo VEGA Studio Adv. S.C., 2001,. ISBN 83-88404-07-5
* [http://www.starytarg.com/ Strona internetowa o Starym Targu]