Wikipedia

Kościół Świętej Trójcy w Żórawinie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
dr.
+
Linia 83:
 
==Architektura i wystrój wnętrza==
Kościół Świętej Trójcy w Żurawinie jest świątynią orientowaną, jednonawową z wyodrębnionym, dwuprzęsłowym prezbiterium. Do trójprzęsłowej nawy od strony zachodniej przylega kwadratowa wieża. Od strony południowej do nawy przylega prostokątna kruchta, od północnej zaś trzy prostokątne aneksy o różnorodnej wielkości; do wieży przylega aneks z klatką schodową, do nawy kruchta, do prezbiterium dwukondygnacyjny aneks mieszczący zakrystię oraz powyżej dwuprzęsłową emporę-lożę konsystorską. Wokół kościoła w obrębie wysepki znajdował się cmentarz, otoczony umocnieniami ziemnymi zaprojektowanymi prawdopodobnie przez Albrechta von Sabischa z Wrocławia z I poł. XVII w. Ma plan zbliżony do prostokąta z zaakcentowanymi narożami przypominające nowożytne bastiony. Obecnie wał ten jest częściowo zniszczony a narożnik północno-zachodni całkowicie zniwelowany. ▼
 
▲Kościół Świętej Trójcy w Żurawinie jest świątynią orientowaną, jednonawową z wyodrębnionym, dwuprzęsłowym prezbiterium. Do trójprzęsłowej nawy od strony zachodniej przylega kwadratowa wieża. Od strony południowej do nawy przylega prostokątna kruchta, od północnej zaś trzy prostokątne aneksy o różnorodnej wielkości; do wieży przylega aneks z klatką schodową, do nawy kruchta, do prezbiterium dwukondygnacyjny aneks mieszczący zakrystię oraz powyżej dwuprzęsłową emporę-lożę konsystorską. Wokół kościoła w obrębie wysepki znajdował się cmentarz, otoczony umocnieniami ziemnymi zaprojektowanymi prawdopodobnie przez Albrechta von Sabischa z Wrocławia z I poł.połowy XVII w. Ma plan zbliżony do prostokąta z zaakcentowanymi narożami przypominające nowożytne bastiony. Obecnie wał ten jest częściowo zniszczony a narożnik północno-zachodni całkowicie zniwelowany.
Przebudowa na początku XVII wieku uczyniła żórawińską świątynię kompleksowym dziełem sztuki, zarówno pod względem artystycznym, stylowym, ideowym jak funkcjonalnym. Świątynia ta oprócz funkcji kultowych, jest swego rodzaju pomnikiem i miejscem pamięci a ponadto ma charakter reprezentacyjny. Upamiętnia ona spoczywającego na tym terenie fundatora z małżonką, ich zasługi względem gminy a także szlachecki majestat; mnogość dzieł wykonanych przez artystów reprezentujących ówczesną elitę cesarską podnosi prestiż Hanniwaldów. ▼
 
▲PrzebudowaPrzypisywana wrocławskiemu architektowi Hansowi Schneiderowi przebudowa na początku XVII wieku uczyniła żórawińską świątynię kompleksowym dziełem sztuki, zarówno pod względem artystycznym, stylowym, ideowym jak funkcjonalnym. Świątynia ta oprócz funkcji kultowych, jest swego rodzaju pomnikiem i miejscem pamięci a ponadto ma charakter reprezentacyjny. Upamiętnia ona spoczywającego na tym terenie fundatora z małżonką, ich zasługi względem gminy a także szlachecki majestat; mnogość dzieł wykonanych przez artystów reprezentujących ówczesną elitę cesarską podnosi prestiż protestanckich Hanniwaldów. Wyeksponowanie ołtarza, ambony i chrzcielnicy oraz dobór scen opartych wyłącznie na Piśmie Świętym nadają świątyni luterański charakter, jednakże splendor i przepych wystroju był sprzeczny doktrynie, ze względu na ostentację majestatu Hanniwaldów i jego elity. Różnica wyznaniowa nie przeszkadzała utrzymywania silnej więzi z katolicką elitą cesarską i biskupem wrocławskim, co zaowocowało wysoką klasą artystyczną dzieł tworzących wystrój żórawińskiego kościoła.
===Kościół zewnątrz===
Na zewnątrz architektura kościoła charakteryzuje się malowniczością wynikającą z asymetrycznego dopasowania aneksów do rdzenia kościoła, który stanowi wieża oraz nawa z prezbiterium. Każdy z aneksów jest autonomiczną bryłą, zwłaszcza w układzie przestrzennym. Kamienne i ceglane ściany są w większości pokryte tynkiem, za wyjątkiem aneksu mieszczącego klatkę schodową, który jest całości ceglany. Naroża prezbiterium, aneksu z zakrystią i lożą konsystorską oraz obramienia niektórych okien są boniowane. Na ścianach zachowały się fragmenty [[Sgraffito|sgraffita]]. Zarówno na zewnątrz i wewnątrz zachowały się niewielkie fragmenty gotyckiego kościoła - ostrołukowe okna prezbiterium oraz przypory wspierające ściany prezbiterium. Dwie skośnie ustawione masywne przypory przylegają od strony zachodniej do naroży wieży. Ściany elewacji wschodniej prezbiterium, frontowych elewacji aneksów, bocznych krucht a ponadto nadbudówek poddaszy wieńczą kilkukondygnacyjne szczyty o formach typowych dla niderlandzkiego manieryzmu. Niektóre z nich są wzbogacone prostokątnymi okienkami (w większości zamurowanymi). Prezbiterium i nawę nakrywa wysoki dwuspadowy dach. Przylegające do niego niższe dachy poprzeczne nakrywają dwa dodatkowe pomieszczenia na poddaszu usytuowane naprzeciwlegle powyżej zachodniej części nawy. Dachy poprzeczne, dwuspadowe nakrywają także aneksy, przy czym południowa kruchta nakryta jest dachem wielospadowym.
====Portale====
Do wnętrza kościoła prowadzą dwa wejścia, zachodnie przez kruchtę mieszczącą się w przyziemiu wieży oraz południowe przez odrębną dobudowaną na początku XVII wieku kruchtę. Dwa wejścia mieszczą się także od strony północnej, jedno prowadzi na klatkę schodową wiodącą na emporę nawy i chór muzyczny, drugie (naprzeciwlegle kruchty południowej) prowadzi do aneksu z zakrystią. Aneks ten dostępny jest także od prezbiterium. Najstarszy jest portal wejścia zachodniego, który ma kształt ostrego łuku obramionego dekoracją liściastą. Portal klatki schodowej ma cechy renesansowe, jest w formie prostokąta z wpisaną półkoliście zamkniętą arkadą. Zdobi go boniowanie oraz belkowanie i gzyms wieńczący. Pozostałe trzy są manierystyczne, przypisywane Gerhardowi Hendrikowi z Amsterdamu, który prowadził we Wrocławiu warsztat rzeźbiarski. Portal południowej kruchty składa się z trzech części (wyodrębnione za pomocą gzymsów); półkolistej arkady, belkowania i zwieńczenia. Arkadę flankują dwie kolumny o porządku korynckim wspartych na masywnych kwadratowych cokołach ozdobionych reliefowym ornamentem. Na wysokości belkowania płycina z łacińską inskrypcją, powyżej na gzymsie dwie rzeźbione lwie głowy. Zwieńczenie tworzy podtrzymywany przez dwa płaskorzeźbione anioły kolisty kartusz z herbem Hanniwaldtów. Portal wejścia do zakrystii od zewnątrz jest także trzyczęściowy. Ma formę półkolistej arkady (której łuk wspierają pilastry) z zaakcentowanym zwornikiemkluczem (ozdobionym płaskorzeźbionym maszkaronem) i klińcami (z główkami lwów), flankowana jest dwoma wysuniętymi przed lico wspartymi na wysokich cokołach kolumnami korynckimi, przyo czym trzony mają formętrzonach spiralnąspiralnych. Belkowanie zdobi płycina z inskrypcją rytą gotycką czcionką. Powyżej wydatny gzyms i zwieńczenie nieszczącemieszczące kartusz obramiony płaskorzeźbionymi główkami, wolutami i małym obeliskiem pośrodku. Portal ten "podtrzymują" dwa duże, niemal pełnoplastyczne, wspięte lwy. Motyw ten będący jedną z cech stylistycznych Gerharda Hendrika był częstokroć naśladowany na Śląsku. Zbliżoną formę posiada portal wejścia do zakrystii od strony prezbiterium. Półkolistą arkadę wejścia zdobią [[kliniec|klińce]] wzbogacone płaskorzeźbionymi ornamentami, natomiast zwornik zdobi głowa koronowanego cierniem Chrystusa. Arkadę "podtrzymują" po bokach dwa płaskorzeźbione anioły. Powyżej gzymsu (brak tu belkowania) zwieńczenie z kartuszem pośrodku i obeliskami po bokach.
===Kościół wewnątrz===
Wnętrze nawy i prezbiterium nakryte jest sklepieniami kolebkowymi z lunetami. Masywna, półkolista arkada tęczowa wyodrębnia obie części, po stronie południowej przylega do arkady ambona. Do ścian nawy dobudowano drewniane empory, zachodnia część mieści chór muzyczny.
====Wystrój wnętrza====
Na sklepieniach zachowała się częściowo manierystyczna polichromia datowana na lata 1600-1615, przypisywana nieznanym artystom, wykształconym najprawdopodobniej we Wrocławiu. W prezbiterium znajduje się przedstawienie Trójcy Świętej w asyście Czterech Ewangelistów. Na sklepienia nawy głównej przedstawienie m.in. zmartwychwstania umarłych, Sądu Ostatecznego oraz wizerunki pięciu[[Panny panienMądre mądrychi Panny Głupie|Panien Mądrych i pięciuGłupich]]. Dopełnieniem dla scen i postaci jest bogata dekoracja ornamentalna wypełniająca sklepienia i głupichściany. ▼
▲Na sklepieniach zachowała się częściowo manierystyczna polichromia datowana na lata 1600-1615. W prezbiterium znajduje się przedstawienie Trójcy Świętej w asyście Czterech Ewangelistów. Na sklepienia nawy głównej przedstawienie m.in. zmartwychwstania umarłych, Sądu Ostatecznego oraz wizerunki pięciu panien mądrych i pięciu głupich.
 
Ołtarz główny, manierystyczny jestdatowany przypisywanyna amsterdamskiemulata artyście1604-1605 –jest przypisywany Gerhardowi Hendrikowi. Składa się z dwóch części. Na zachowanej ''in situ'' piaskowcowej mensie, stała drewniana nastawa (obecnie w zbiorach Muzeum Narodowym we Wrocławiu). Po jej bokach umieszczono dwiedwa sylwetkipłaskorzeźbione orłóworły, a wewnątrz przedstawiono Trójcę Świętą. W zwieńczeniu ołtarza w dekoracyjnej oprawie wznosiłwznosi się Archanioł Michał oraz anioły trzymające ''[[arma Christi]]'', które symbolizują Mękę Pańską. Natomiast orły i Archanioł Michał symbolizują triumf Chrystusa.
 
Z początku XVII wieku pochodzi empora mieszcząca lożę konsystorską, która podczas nabożeństw była zarezerwowana dla właścicieli Żórawiny, co świadczą znajdujące się na polichromii herby rodziny Hanniwaldtów oraz von Schweidingerów. Ważną rolę odgrywały także empory nawy głównej, mieściła się tam loża szlachecka, na której zasiadali goście Adama von Hanniwaldta, fundatorzy zm.in. przedstawieniemGottfried cykluUtthamann i Daniel Rindfleisch. Na balustradzie empor cykl obrazów olejnych umieszczonychpoświęconych naPasji balustradzieChrystusa. Dopełnienie dekoracji malarskiej stanowią liczne herby patrycjuszy i emporyszlachciców, któregoktóre wątkiemmieszczą jestsię Pasjaprzed Chrystusasiedziskami zarezerwowanych przez nich.
 
Kolejnymi pamiątkami po Hanniwaldtach są dwa manierystyczne epitafia. Pierwsze z nich upamiętnia rodziców Adama von Hanniwladta – Simona i Ewę. We wrocławskim Muzeum Narodowym prezentowany jest główny element epitafium, obraz pędzla Bartholomaeusa Sprangera, niderlandzkiego malarza, działającego na dworze cesarskim we Wiedniu i Pradze. Na tym obrazie znajduje się scena Chrztu Chrystusa w Jordanie. Drugie epitafium dedykowane jest Adamowi von Hanniwaldtowi i jego żonie Catherinie. Nagrobek flankują dwie postacie – figura Dawida oraz Mojżesza. Pośrodku zaś w niszy umieszczono koryncką kolumnę przy której pierwotnie ustawiona była brązowa figura Chrystusa biczowanego. dłuta [[Adriaen de Vries|Adriaena de Vries]] (obecnie prezentowana jest w warszawskim Muzeum Narodowym). Gerhard Hendrik wykonał pozostałą dekorację rzeźbiarską.
Linia 114:
*[http://dolny-slask.org.pl/entity.action?view=&id=518668 Ikonografia żórawińskiego kościoła i galeria zdjęć]
*[http://zieba.wroclaw.pl/zorawina/zorawina.html Opis świątyni ze zdjęciem panoramicznym wnętrza]
*[http://wroclaw.gazeta.pl/wroclaw/1,35771,8198893,Wstyd_tego_nie_znac__kosciol_w_Zorawinie.html Artykuł o kościele świętejŚwiętej Trójcy w Żórawinie]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Kościół_Świętej_Trójcy_w_Żórawinie”