Jakucja: Różnice pomiędzy wersjami

{{RUS republika infobox|

| Nazwa_republiki=Republika Sacha|

| republiki=Jakucji|

| nazwa_rosyjska=Республика Саха (Якутия)|

| nazwa_lokalna=Саха Республиката|

godło | flaga=Image:Coat of ArmsFlag of Sakha (Yakutia).svg|

| mapa=grafika:Sakha_in_Russia_(crop).svg|

| stolica=[[Jakuck]]|

| prezydent=[[Wiaczesław Sztyrow]]|

| głowa_państwa=[[Prezydent]]|

| premier=[[Jegor Borisow]]|

| szef rządu=[[premier|Przewodniczący rządu]]|

| język=[[Język rosyjski|rosyjski]], [[Język jakucki|jakucki]]|

| powierzchnia=3 078 125,1|

| ludność=948 915|

| rok=2008|

| gęstość=0,3|

| strefa_nr=8|

| strefa=8, 9, 10 [[Rosja#Strefy czasowe|rosyjska strefa czasowa]]

Jakucja położona jest w strefie klimatu kontynentalnego wybitnie suchego, o długiej zimie, z ogromną roczną amplitudą temperatur, sięgającą 100 stopni Celsjusza. Latem temperatura potrafi osiągnąć blisko +40 °C, zimą spada nierzadko do -60 °C. Większość terytorium Jakucji, za wyjątkiem części południowo-zachodniej, pokryta jest [[wieczna zmarzlina|wieczną zmarzliną]], co pozwoliło na zachowanie w dobrym stanie ciał dawno wymarłych zwierząt, m.in. [[Mamut|mamutówmamut]]ów. Republika cechuje się bardzo gęstą siecią rzeczną. Głównymi rzekami są [[Lena (rzeka)|Lena]] (4400 km długości), [[Wiluj]] (2650 km), [[Oleniok]] (2292 km), [[Ałdan]] (2273 km), [[Kołyma]] (2129 km), [[Indygirka]] (1726 km) i [[Olokma]] (1726 km). Około 40% terytorium Sachy położone jest za [[Koło podbiegunowe|kołem podbiegunowym północnym]]. Głównym pasmem górskim w republice są [[Góry Wierchojańskie]].

[[Jakuci]] (49,9 %), [[Rosjanie]] (37,8 %) i [[Ukraińcy]] (2,2 %) stanowią główną część ludności republiki (według cenzusu z 2010 r.)<ref>http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm</ref>. [[Język jakucki]] jest używany przez około 25 % ludności

: '''Miejska''': 610 tys. (64.3 %)

: '''Wiejska''': 339 tys. (35.7 %)

'''Mężczyźni''': 464 tys. (48.9 %)

'''Kobiety''': 485 tys. (51.1 %)

Obszary nad główną rzeką Jakucji, [[Lena (rzeka)|Leną]], zamieszkane były już od czasów [[Prehistoria|prehistorycznych]]. W etnogenezie współczesnych Jakutów wzięli udział przede wszystkim przedstawiciele turkojęzycznych ludów pasterskich, którzy przybyli na obszary nad Leną znad [[Angara|Angary]] i terytoriów [[Bajkał|nadbajkalskich]]. Spotkali się oni z zamieszkałymi tu już wcześniej narodami, do których należeli przede wszystkim [[Tunguzi]] i [[Dołganie]]. Za datę włączenia Jakucji w skład państwa rosyjskiego uznaje się [[1632]], kiedy wyprawa wojskowego Piotra Biekietowa wzdłuż rzeki Leny doprowadziła do założenia tam rosyjskich stanowisk wojskowych i obłożenia Jakutów obowiązkowymi dostawami na rzecz caratu, w których skład wchodziły zwłaszcza mające ogromną wartość skóry zwierząt futerkowych. Już w [[1638]] powstał jakucki ''ujezd'', przemianowany w [[1775]] na prowincję jakucką, a potem obwód jakucki w składzie guberni irkuckiej. Od drugiej połowy XVII wieku następowało osiedlanie się tutaj wprowadzających swe tradycje rolnicze Rosjan, którzy przedsiębrali także próby chrystianizacji autochtonicznych narodów. W [[XVII wiek|XVII]] i [[XVIII wiek]]u Jakucja staje się obszarem zsyłek. Trafiali tu również polscy powstańcy. [[Władza radziecka]] została w Jakucji wprowadzona ostatecznie w [[1922]]. [[27 kwietnia]] [[1922]] [[Wszechrosyjski Centralny Komitet Wykonawczy]] zadecydował o powstaniu [[Jakucka Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka|Jakuckiej ASRR]] w składzie [[Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka|Rosyjskiej FSRR]]. Pod koniec lat 20. zaczyna się rozwój [[przemysł]]u, zwłaszcza górnictwa [[Węgle kopalne|węgla]]. Jego dynamika jest jednak raczej niewielka, a produkcja przeznaczona na potrzeby regionu. W późniejszych czasach Jakucja ze względu na wielką ilość różnych bogactw naturalnych odegrała ogromną rolę w rozwoju radzieckiej gospodarki. Po [[II wojna światowa|drugiej wojnie światowej]] władze radzieckie zajęły się zwłaszcza wydobyciem [[diament]]ów, dla którego potrzeb zbudowano rozległą infrastrukturę w postaci fabryk, dróg, portów lotniczych, elektrowni. Powstały wtedy górnicze miasta [[Mirny (Jakucja)|Mirny]], [[Udacznyj]], [[Ajchał]]. Od [[1974]] zaczęto stosować technologię odkrywania pokładów rud diamentowych za pomocą podziemnych wybuchów atomowych. To one właśnie są przyczyną zwiększonego poziomu radiacji w niektórych obszarach republiki i włączenia jej w [[1996]] w rosyjski rządowy program likwidacji skutków promieniowania atomowego.

{{Commonscommonscat|Category:Sakha}}