Związek Syndykalistów Polskich: Różnice pomiędzy wersjami

'''Związek Syndykalistów Polskich''' (ZSP) – polska cywilno-wojskowa organizacja konspiracyjna o charakterze [[syndykalizm|syndykalistycznym]], działająca od kwietnia [[1941]] r. do [[1945]] r.

21 października [[1939]] r. powstał w [[Warszawa|Warszawie]] [[Związek "Wolność i Lud"]], bazujący na członkach przedwojennych organizacji o charakterze lewicowo-patriotycznym i syndykalistycznym, jak: [[Związek Patriotyczny]], [[Związek Związków Zawodowych]], [[Polski Związek Zachodni]], [[Światowy Związek Polaków z Zagranicy]], [[Związek Polskiej Młodzieży Demokratycznej]], [[Robotniczy Instytut Oświaty i Kultury imienia S. Żeromskiego]] oraz kilku mniejszych [[lewica|lewicowych]] i syndykalistycznych grup. Wśród założycieli byli m.in. prof. [[Kazimierz Zakrzewski]], [[Jerzy Szurig]], [[Stanisław Bukowiecki]], S. Szwedowski, L. Bigosiński, [[Stefan Kapuściński]]. Organizacja składała się z pionu cywilnego z Komitetem Centralnym na czele oraz wojskowego. Na czele ZSP stał Komendant Główny, którym byli kolejno: S. Kapuściński, [[Roman Galicz]] i por. [[Jerzy Złotowski]] ps. "Poręba". Główne założenia programowe zostały przedstawione w deklaracji "Kujmy broń"<ref>Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 427</ref>.

W grudniu 1939 r. utworzono własne oddziały bojowe pod nazwą Polskie Oddziały Syndykalistyczne "Wolność i Lud" (od 2 stycznia [[1940]] r. Oddziały Sabotażowo-Szturmowe), których komendantem został S. Kapuściński. Podlegały one bezpośrednio Komendantowi Głównemu. Ich zadaniem było prowadzenie bieżącej walki w formie głównie działań sabotażowo-dywersyjnych. Składały się one z głęboko zakonspirowanych "trójek" i "piątek" dywersyjnych. Ich członkom nie wolno było brać udziału w żadnych innych wojskowych i cywilnych komórkach ZSP i wykonywać innych prac organizacyjnych. Pion wojskowy ZSP współpracował blisko ze [[Związek Walki Zbrojnej|Związkiem Walki Zbrojnej]], prowadząc także początkowo akcje [[mały sabotaż|małego sabotażu]] w ramach grupy [[Wawer (organizacja)|"Wawer"]]. ZSP należał do organizacji, które w nomenklaturze ZWZ określano jako scalone II stopnia, czyli podporządkowane jedynie na szczeblu dowodzenia. Rozmowy w sprawie wojskowej współpracy prowadzili S. Szwedowski z ramienia KC ZSP i [[Franciszek Niepokólczycki]], szef [[Związek Odwetu|Związku Odwetu]], jako przedstawiciel ZWZ. Współdziałanie to było określane było w [[1941]] r. przez KG ZWZ jako lojalne.

W kwietniu 1941 r. Związek "Wolność i Lud" został przemianowany na Związek Syndykalistów Polskich. Latem [[1942]] r. doszło do rozłamu w Oddziałach Sabotażowo-Szturmowych, kiedy paru oficerów silnie związanych z [[Armia Krajowa|AK]] doprowadziło do przejścia prawie całej "dywersji" ZSP do AK. W rezultacie pion wojskowy trzeba było organizować niemal od początku. 12 października 1942 r. odbudowane Oddziały Sabotażowo-Szturmowe przekształcono w Oddziały Szturmowe "Zew", nastawione już wyraźnie na walkę zbrojną i wkrótce podporządkowane KG AK. Na czele Komendy Oddziałów Szturmowych stali R. Galicz, a następnie por. J. Złotowski. Według koncepcji kierownictwa ZSP Oddziały Szturmowe miały wykonywać zadania o charakterze wywiadowczym, dywersyjnym i likwidacyjnym. Składały się one z brygad szturmowych, które z kolei dzieliły się na 3 "trójki": wywiadowczą, dywersyjną i likwidacyjną<ref>Tomasz Strzembosz, Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944, Warszawa 1983, s. 58-61, 315-317, 421-422</ref>.

W listopadzie 1942 r. ZSP współtworzył [[Patriotyczny Front Lewicy Polskiej]]. W [[1943]] r. powstał "Program ZSP", którego główne tezy były następujące:

* powojenny ustrój polityczny Polski Ludowej będzie się opierał na związku samodzielnych, wolnych gmin,

* państwo będzie stanowiło federację korporacji gospodarczych, kulturalnych i terytorialnych, realizującą władzę społeczeństwa, a nie władzę nad społeczeństwem,

* administrację państwową zastąpią delegaci wybrani przez samorządy pracownicze,

* zniszczenie [[kapitalizm|kapitalizmu]]u doprowadzi do powstania wolnościowego [[socjalizm|socjalizmu]]u, gwarantującego dobrobyt całemu społeczeństwu,

W lutym [[1944]] r. ZSP współtworzyło [[Centralizacja Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych|Centralizację Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych]]. Z inicjatywy ZSP zaczęły powstawać wówczas (głównie w Warszawie i na Kielecczyźnie) liczne komitety fabryczne, będące konspiracyjną namiastką związków zawodowych. We wrześniu 1944 r. ZSP uznał [[Krajowa Rada Narodowa|Krajową Radę Narodową]] i [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego]]. W zamian komuniści podpisali wspólną deklarację (nie zrealizowaną), która miała oddawać po zakończeniu wojny zarządzanie przemysłem w ręce związków zawodowych, a z Krajowej Rady Związków Zawodowych uczynić najwyższy organ polityki gospodarczej w państwie. ZSP oficjalnie nigdy nie została rozwiązana, jednak po [[1945]] r. nie podjęła dalszej działalności. Niektóre z osób z dawnego ZSP po wyzwoleniu włączyły się w odbudowę ruchu spółdzielczego<ref>Jarosław Tomasiewicz, Między faszyzmem a anarchizmem: nowe idee dla Nowej Ery, Pyskowice 2000, s. 38</ref>.

[[Kategoria:Polskie organizacje podziemne II wojny światowej]][[Kategoria:Anarchistyczne i syndykalistyczne organizacje podziemne na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej]]