Metal progresywny: Różnice pomiędzy wersjami

'''Metal progresywny''' – podgatunek [[heavy metal]]u, który ma wiele cech [[rock progresywny|rocka progresywnego]], w tym złożone struktury kompozycyjne, niestandardowe i zmienne [[metrum (muzyka)|metrum]], zawiłe partie instrumentalne{{fakt|data=2010-03}}. Wysoki poziom artystyczny kompozycji często łączony jest z obszernymi tekstami w formie opowieści epickich, co w rezultacie daje długie utwory (nawet 15-20 minut) i [[album koncepcyjny|albumy koncepcyjne]]{{fakt|data=2010-03}}.

Początków metalu progresywnego należy szukać w muzyce zespołów z nurtu rocka progresywnego z lat 60. i 70., takich jak [[Yes (grupa muzyczna)|Yes]], [[Pink Floyd]], [[Jethro Tull]], [[King Crimson]], [[Genesis (grupa muzyczna)|Genesis]] czy [[Rush]]{{fakt|data=2010-03}}. Jednak metal progresywny nie był niezależnym gatunkiem muzycznym aż do połowy [[lata 80. XX wieku|lat 80.]] I chociaż takie grupy, jak na przykład [[Rainbow]], grały muzykę mającą wiele cech metalu progresywnego i eksperymentowały z różnymi stylami, m.in. [[muzyka poważna|muzyką poważną]]; zespoły z tego okresu, dążące do uniezależnienia gatunku, zaliczane są zwykle do formacji heavymetalowych. Grupy takie, jak [[Fates Warning]], [[Queensrÿche]] oraz [[Dream Theater]] połączyły w swojej muzyce elementy rocka progresywnego – głównie struktury kompozycyjne i sposoby aranżacji – z charakterystyką heavy metalu, przypisywaną zespołom takim, jak [[Metallica]], [[Deep Purple]], [[Black Sabbath]], [[Death]], [[Megadeth]], [[Voivod]] czy [[Iron Maiden]]{{fakt|data=2010-03}}. Pomimo, że zaczynały jako formacje heavymetalowe opierające się na [[blues]]ie, wykreowane przez nie elementy progresywnego metalu przetrwały lata i były później wykorzystywane przez inne zespoły{{fakt|data=2010-03}}. Grupie [[Judas Priest]], która nie gra zresztą muzyki progresywnej, przypisuje się nagranie piosenki "Victim Of Changes" uznawanej za pierwszy przykład metalu progresywnego{{fakt|data=2010-03}}.

Gatunek po raz pierwszy zyskał rozgłos w mediach na początku [[lata 90. XX wieku|lat 90.]], kiedy utwór "Silent Lucidity" grupy Queensrÿche stał się hitem w [[MTV]] i stacjach radiowych{{fakt|data=2010-03}}. Nie była to, co prawda, typowo progresywno-metalowa piosenka, jednak zjednała ona muzyce tego zespołu rzeszę fanów, co odbiło się na popularności innych formacji z tego czasu grających metal progresywny{{fakt|data=2010-03}}. W roku 1993, utwór grupy Dream Theater "Pull Me Under" (z płyty ''[[Images and Words]]'') stał się popularny w radiu i MTV{{fakt|data=2010-03}}. Ma on więcej cech gatunku niż "Silent Lucidity", jednak częściej był zaliczany do "czystego" heavy metalu{{fakt|data=2010-03}}.

Zespoły, które pojawiły się w latach 90., np. [[Pain of Salvation]], [[Opeth]], [[Ayreon]], [[Tool]] i [[Symphony X]], wykreowały, każdy z osobna, swój własny styl, odchodząc od klasycznych brzmień Dream Theater i Fates Warning{{fakt|data=2010-03}}. Pain of Salvation i Opeth zaczerpnęły z mniej znanych zespołów progresywno-rockowych z [[lata 70. XX wieku|lat 70.]], Tool przejął elementy od King Crimson, łącząc je z wpływami [[rock alternatywny|alternatywnego rocka]]{{fakt|data=2010-03}}. Ayreon został przy tradycyjnych tematach metalu progresywnego, ulegając jednak wpływom [[opera rockowa|opery rockowej]]{{fakt|data=2010-03}}, zaś Symphony X stworzyła połączenie [[power metal]]u z elementami progresywnymi, likwidując lukę pomiędzy tymi podgatunkami{{fakt|data=2010-03}}.

Również ważne dla rozwoju gatunku było położenie większego nacisku na aspekty techniczne, zapoczątkowane w latach 80. Na czele stały zespoły takie, jak [[Watchtower]], [[Atheist]] i [[Cynic]], które pokazały w swoich piosenkach dużą złożoność kompozycji i wirtuozerię w części instrumentalnej{{fakt|data=2010-03}}. Jednak, grupy te nie były określane jako progresywno-metalowe. Atheist i Cynic, mimo stosowania w swojej muzyce elementów [[jazz]]u, zaliczano głównie do [[death metal]]u ze względu na używanie [[growl]]u{{fakt|data=2010-03}}.

Metal progresywny można podzielić na niezliczoną ilość podgatunków, które zawierają wpływy przeróżnych stylów muzycznych. Na przykład style grup [[King's X]] i [[Opeth]], powszechnie uważanych za progresywno-metalowe, są zupełnym przeciwieństwem{{fakt|data=2010-03}}. King's X czerpie głównie z lżejszych odmian rocka{{fakt|data=2010-03}}. Zespół ten przy okazji przyczynił się do rozwoju formacji inspirujących się [[grunge]]m, jak [[Pearl Jam]], którego basista Jeff Ament stwierdził: "King's X wynalazł grunge"{{fakt|data=2010-03}}. Natomiast Opeth jest często określany jako zespół deathmetalowy, głównie dzięki ciężkim gitarom i growlowi, choć [[Mikael Åkerfeldt]] jako główną inspirację dla ich muzyki wskazuje grupy [[Yes (grupa muzyczna)|Yes]] i [[Camel]]{{fakt|data=2010-03}}.

Muzyka poważna (symfoniczna) również wywarła duży wpływ na metal progresywny, czego przykładem są grupy: [[Symphony X]], [[Shadow Gallery]] czy [[Devin Townsend]], które łączą tradycyjne cechy gatunku ze złożonością i majestatem kompozycji muzyki poważnej{{fakt|data=2010-03}}. Natomiast niektóre zespoły, jak [[Liquid Tension Experiment]] czy [[Planet X]] wykorzystują elementy jazzowe{{fakt|data=2010-03}}. Jeszcze innym przykładem mogą być formacje [[Cynic]] i [[Pestilence]], które zmieszały [[jazz fusion]] z death metalem{{fakt|data=2010-03}}. Devin Townsend zawiera nawet w swojej twórczości elementy stylu [[ambient]]{{fakt|data=2010-03}}. Metal progresywny często łączy się również z power metalem (festiwal ProgPower) lub z [[thrash metal]]em (album ''[[Time Does Not Heal]]'' zespołu [[Dark Angel]]){{fakt|data=2010-03}}.