Węgrzy: Różnice pomiędzy wersjami

Między V a IX wiekiem n.e. większość pra-Węgrów wywędrowała z dotychczasowej siedziby na stepach poduralskich na południowy zachód. Pierwsza faza tej wędrówki zakończyła się osiedleniem na stepach na północnym wybrzeżu [[Morze Czarne|Morza Czarnego]] u granic [[Kaganat Chazarski|państwa chazarskiego]] - gdzieś między dolnym [[Don]]em a dolnym [[Dunaj]]em. Ich obecność tam jest poświadczona dla lat 30. IX wieku przez (dość niepewne czasowo) wzmianki w [[itinerarium]] ''[[Kitāb al-A'lāk an-Nafīsa]]'' [[Persowie|perskiego]] podróżnika [[Ahmad ibn Rusta|Ahmada ibn Rusty]] i w bizantyjskiej kronice ''[[Georgius monachus continuatus]]''. Brak wiadomości co do trasy tej wędrówki: możliwe, że pra-Węgrzy przybyli tu od razu spod Uralu, równie możliwe jednak, że po drodze - dopiero w tym okresie - koczowali na stepach przedkaukaskich miedzy Kubaniem a Donem. Traktat bizantyjskiego cesarza [[Konstantyn VII Porfirogeneta|Konstantyna VII Porfirogenety]] ''[[De administrando imperio]]'' z połowy [[X wiek|X wieku]] powiada, że pra-Węgrzy mieszkali w krainie zwanej od imienia jednego z ich wodzów [[Levédia]], leżącej nad nie zidentyfikowaną rzeką "Chidmas" bądź "Chingilus", skąd zostali wyparci przez [[Pieczyngowie|Pieczyngów]] do krainy zwanej "Atelkuz(u)", co prawdopodobnie odpowiada węgierskiemu ''[[Etelköz]]'' ("międzyrzecze"). Wzajemny stosunek tych dwóch krain jest niepewny: mogły się pokrywać, Levédia mogła również stanowić tylko część Etelköz podległą jednemu z wodzów. Wybitny węgierski mediewista [[Gyula Kristó]] zidentyfikował "Chidmas" jako [[Kodyma (rzeka)|KodymaKodymę]], "Chingilus" jako [[Inguł]] - dopływy dolnego biegu [[Boh]]u i na tej podstawie umieścił Levédię między Dunajem a Prutem, względnie między Prutem a Dniestrem. [[Geograf Bawarski]] w [[845]] zna Węgrów pod łacińską nazwą ''Ungare''.

W odróżnieniu od Protobułgarów po podboju Bułgarii Węgrzy nie roztopili się bez śladu w masie ludności słowiańskiej, lecz w ciągu następnych stuleci narzucili jej swój język i - częściowo - kulturę<ref>Wojna 1983, s.180-182</ref>. Ludność i kultura czysto słowiańska ostała się tylko na peryferyjnych, głównie górskich terenach Królestwa Węgier. Asymilacji uległy również ludy osiedlające się na Węgrzech w następnych wiekach: tureccy [[Kumanowie]] (węg. ''Kun'') i irańscy [[Jasowie]] (węg. ''Jász''). Madziaryzacji ulegli także liczni osadnicy sprowadzani na Węgry przez kolejnych władców z Włoch, Niemiec i Francji. Przez kolejne stulecia wraz z rozwojem gospodarczym Węgier do Kotliny Panońskiej napływali również osadnicy z krajów sąsiednich - Słowacy, Rusini, Chorwaci, Wołosi, Serbowie. Ta kolonizacja pozwoliła na ponowny rozwój kraju spustoszonego przez dwustuletnią ((1526-1699) okupację turecką; niektóre tereny stały się wówczas bezludne i wymagały zasiedlenia na nowo. Naród węgierski przetrwał [[germanizacja|germanizacyjne]] zakusy [[Habsburgowie|habsburskich]] władców w XVIII wieku, a w XIX wieku urósł do potęgi politycznej.

Narodową tragedią stał się dla Węgrów [[Traktat wersalski|ład wersalski]], ustanowiony wobec Węgier [[Traktat w Trianon|traktatem w Trianon]] z [[1922]]. Z jego mocy terytorium zamieszkane przez Węgrów zostało okrojone - w sprzeczności z oficjalnie głoszoną zasadą etniczną i zasadą samostanowienia narodów. Jedna trzecia Węgrów została odcięta od etnicznych Węgier granicami nowo uformowanych państw, w większości wrogich Węgrom - [[Austria|Austrii]], [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]], [[Rumunia|Rumunii]] i [[Jugosławia|Jugosławii]]. [[Autochton]]iczni przecież Węgrzy byli w nich traktowani w najlepszym przypadku obojętnie, z reguły nieżyczliwie (przymusowa [[slawizacja]] w Czechosłowacji i Słowacji), a w skrajnych przypadkach poddawani represjom (reżim [[Nicolae Ceauşescu]] w Rumunii, sowieckie wywózki z Rusi Zakarpackiej)<ref>[http://www.psz.pl/tekst-5252/Maciej-Jarecki-Wegrzy-na-Slowacji-i-w-krajach-sasiednich Jarecki]</ref>. Z tym stanem rzeczy Węgrzy nie pogodzili się do dzisiaj - hasła zjednoczenia Węgrów, poprzez połączenie obszarów przez nich zamieszkanych, są wciąż żywe i popierane przez władze<ref>Guz-Vetter 2003</ref>. Kolejną traumą narodową Węgrów był okres komunizmu - [[Stalinizm|stalinowski]] reżim [[Mátyás Rákosi|Rákosiego]] był o wiele brutalniejszy, niż w Polsce, a stłumienie [[Powstanie węgierskie 1956|powstania 1956 roku]] i następująca po nim przymusowa stabilizacja ("[[gulaszowy komunizm]]") zaowocowały ogólnospołeczną frustracją, której objawem był najwyższy w Europie wskaźnik samobójstw i ubytek ludności.