Wincenty Pol: Różnice pomiędzy wersjami

| Pełne imię i nazwisko = Wincenty Ferreriusz Jakub Poll von Pollenburg

| Data i miejsce urodzenia = [[20 kwietnia]] [[1807]], [[Lublin]]

| Styl =

| Ważne dzieła =

| odznaczenia = [[Plik:POL Virtuti Militari Srebrny BAR.svg|40px|Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari]]

| commons = Category:Wincenty Pol

'''Wincenty Ferreriusz Jakub Pol''', pseud. Janusz, (ur. [[20 kwietnia]] [[1807]] w [[Lublin]]ie, zm. [[2 grudnia]] [[1872]] w [[Kraków|Krakowie]]) – polski [[Poezja|poeta]], [[geografia|geograf]], kawaler [[Order Virtuti Militari|Orderu Virtuti Militari]].

Jego ojciec – Franciszek Ksawery PolhPohl (pierwotna, pruska forma nazwiska rodziny) – był Niemcem urodzonym we wsi [[Kępa Tolnicka]] (3 km na zach.zachód od [[Reszel|Reszla]]) na [[Warmia|Warmii]], zaś matka – Eleonora – pochodziła ze spolonizowanej rodziny francuskiej Longchamps de Berier (ślub wzięli w 1800). Ojciec pracował w administracji austriackiej (jako radca Sądu Szlacheckiego we Lwowie), następnie w Lublinie. W roku 1815 otrzymał szlachectwo galicyjskie (ico wpociągnęło związkuza z tymsobą zmianę nazwiska na austriackie: "Poll„Poll von Pollenburg"Pollenburg”). Odtąd wszyscy Pollowie uzywaliużywali nazwiska w takiej formie<ref>Por.: S. Górzyński, ''Nobilitacje w Galicji w latach 1772-19181772–1918'', Warszawa, DiG, 1999, s. 214.</ref>. Po urodzinach Wincentego rodzina Pollów przeniosła się do [[Lwów|Lwowa]], w którym w 1823 zmarł Franciszek Ksawery.

Wincenty po ukończeniu gimnazjum we Lwowie i [[kolegium]] jezuickiego w [[Tarnopol]]u, rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym [[Uniwersytet Lwowski|Uniwersytetu Lwowskiego]]. Trzy lata po ich ukończeniu w 1830 za namową [[Adam Jocher|Adama Jochera]] został zastępcą lektora języka i literatury niemieckiej na [[Uniwersytet Wileński|Uniwersytecie Wileńskim]]. Brał udział w [[powstanie listopadowe|powstaniu listopadowym]] jako podchorąży [[10 Pułk Ułanów Litewskich|10 Pułku Ułanów Litewskich]], był ranny w czasie walk. W uznaniu zasług został odznaczony orderem [[Order Virtuti Militari|Virtuti Militari]] i awansowany do stopnia podporucznika. Po upadku powstania 5 października 1831 roku przeszedł z oddziałem granicę z Prusami w okolicach [[Jastrzębie (powiat brodnicki)|Jastrzębia]]. InternowanyZostał internowany wraz z blisko 20 -tysięczną armią w [[Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Brodnicy|zabudowaniach klasztoru franciszkanów]] w [[Brodnica|Brodnicy]], gdzie przebywał do 12 października. Organizował pomoc dla powstańców udających się na emigrację, jako wysłannik gen. [[Józef Bem|Józefa Bema]] przebywał w [[Lipsk]]u, [[Drezno|Dreźnie]] (tam poznał [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]], który wyraził pozytywną opinię o jego próbach poetyckich), a później we [[Francja|Francji]].

W obawie przed represjami ze strony zaborców przez kilka miesięcy ukrywał się w [[Zakopane]]m, co dało początek jego zainteresowaniu [[Tatry|Tatrami]]. Pod koniec 1835 przebywał w [[Zagórzany (powiat gorlicki)|Zagórzanach]] koło [[Gorlice|Gorlic]], gdzie powstała ''Pieśń o ziemi naszej'' – najpopularniejszy utwór Pola, poetycki opis regionów Polski. W maju następnego roku zamieszkał w [[Kalnica (powiat sanocki)|Kalnicy]] koło [[Sanok]]a, gdzie został administratorem dóbr Ksawerego Krasickiego. Próbował tam prowadzić działalność społeczno-oświatową wśród chłopstwa, z miernym jednak skutkiem. Zniechęcony tą sytuacją, zajął się studiami przyrodniczymi, ze szczególnym uwzględnieniem [[geografia|geografii]]. W tym okresie powstały jego poezje o tematyce górskiej oraz prace naukowe o [[etnografia|etnografii]] i geografii [[Polska|Polski]]. W 1835 (z datą 1833) w [[Paryż]]u wydano anonimowo ''Pieśń Janusza'', zbiór jego wierszy poświęconych bohaterstwu powstańców. W połowie 1839 zamieszkał w odrestaurowanym według własnego planu [[zamek|zamku]] w [[Lesko|Lesku]]. Kolejne miesiące spędzał na wędrówkach po [[Karpaty|Karpatach]], podczas których badał stosunki wodne i [[geologia|geologię]] tego obszaru oraz dokonywał [[obserwacje meteorologiczne|obserwacji meteorologicznych]]. W 1840 przeniósł się do Glinika Mariampolskiego (dziś część [[Gorlice|Gorlic]]). Mieszkając tam 6 lat, nie zaniedbując poezji, zajął się poważniejszymi badaniami naukowymi. W latach 1841–1844 podróżował, prowadząc badania terenowe w [[Karpaty Wschodnie|Karpatach Wschodnich]], na [[Pokucie|Pokuciu]], [[Wołyń|Wołyniu]], [[Polesie|Polesiu]], w [[Tatry|Tatrach]], [[Wielkopolska|Wielkopolsce]], [[Kujawy|Kujawach]] i [[Pomorze Gdańskie|Pomorzu Gdańskim]].

W czasie [[rzeź galicyjska|rzezi galicyjskiej]] [[Jakub Szela|Jakuba Szeli]] w 1846 r., uciekając z [[Gorlice|Glinika Mariampolskiego]], schronił się w dworze w [[Polanka (Krosno)|Polance]] (obecnie dzielnica [[Krosno|Krosna]]) i został pobity. W pożarze dworu spłonął także cały jego dotychczasowy dorobek piśmienniczy. Podczas napadu na dwór [[Tytus Trzecieski|Tytusa Trzecieskiego]] w Polance, zostajezostał ranny i porwany przez chłopów podburzonych przez zaborcę. Pobili oni też właściciela Polanki, [[Teofil Trzecieski|Teofila Trzecieskiego]]. Odstawiony został przez chłopów do cyrkułu w [[Jasło|Jaśle]], gdzie przebywał z księciem Kazimierzem Jabłonowskim.

Po śmierci ukochanej żony osiadł na [[Pokucie|Pokuciu]], a później we Lwowie. Zimę z 1860 na 1861 spędził w [[Przemyśl]]u, a wiosną 1861 wziął w dzierżawę folwark w [[Skołoszów|Skołoszowie]] koło [[Radymno|Radymna]]. Podczas zimy z 1861 na 1862 kierował odnową kaplicy Drohojowskich w katedrze przemyskiej, realizowaną według własnych planów. Dalszą pracę utrudnił mu pogarszający się wzrok.

W 1872 został wybrany członkiem [[Akademia Umiejętności|Akademii Umiejętności]]. Zmarł pod koniec tego roku, 2 grudnia. Mimo pewnej niechęci, która go otaczała, będącej konsekwencją zmienności jego poglądów politycznych, doceniono jego zasługi naukowe i literackie, przenosząc prochy Wincentego Pola z [[Cmentarz Rakowicki|Cmentarzacmentarza Rakowickiego]] w Krakowie do [[Krypta Zasłużonych na Skałce|Krypty Zasłużonych]] w podziemiach [[Kościół św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa w Krakowie|kościoła oo. Paulinów na Skałce]].

Istnieją dwie placówki muzealne gromadzące zbiory związane z osobą poety i geografa: Muzeum Biograficzne W.Wincentego Pola w Lublinie (założone w 1972) i [[Izba Pamięci Wincentego Pola w Gdańsku Sobieszewie|Izba Pamięci Wincentego Pola]] w [[Gdańsk]]u-[[Sobieszewo (Gdańsk)|Sobieszewie]] (1977).

Pierwsze próby literackie czynił Wincenty Pol w okresie młodzieńczym. Była to romantyczna poezja i proza, inspirowana dziełami [[Johann Wolfgang von Goethe|J.Johanna W.Wolfganga Goethego]], [[Friedrich Schiller|Friedricha Schillera]], [[George Gordon Byron|George’aGeorge'a G. Byrona]], [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]] i ininnych.

W 1835 (antydatowany na 1833) w Paryżu ukazał się [[cykl poetycki]] ''Pieśni Janusza''. Obejmował on 51 wierszy, których pisanie rozpoczął najprawdopodobniej jeszcze podczas walk 1831 i kontynuował na emigracji, poświęconych powstaniu listopadowemu. Najpopularniejsze z nich to: ''Krakusy'', ''Pierwsza rocznica 29 listopada'', ''Śpiew z mogiły''. Do niektórych z nich skomponowano muzykę (m.in. [[Fryderyk Chopin]] do ''Śpiewu z mogiły''), dzięki temu zaczęły funkcjonować w szerszym odbiorze jako pieśni narodowo-patriotyczne czy nawet powstańcze. Z tego okresu pochodzą również ''Historia szewca Kilińskiego'' (wyd. 1843) i ''Gawęda Dorosza...'' (wyd. 1845). Utwory te, podobnie jak ''Pieśni Janusza'' cechuje ludowa stylizacja i użycie języka potocznego, chociaż nie dorównują pod względem literackim ''Pieśniom... Janusza''. Duże uznanie przyniosła mu ''Pieśń o ziemi naszej'' (wyd. całości 1843) – poetycki cykl opisów ziem polskich odwiedzonych przez Pola, który przyczynił się do znacznego wzrostu zainteresowania rodzimą przyrodą i kulturą wśród społeczeństwa. Prawdopodobnie w tym samym roku rozpoczął pisanie poematu ''Mohort'' – historii kresowego rycerza, obrońcy ojczyzny i wiary. Treść wykładów głoszonych przez W.Wincentego Pola na Uniwersytecie Jagiellońskim została wydana drukiem w 1851. Kolejne dzieła literackie, odzwierciedlające jego pogłębiające się konserwatywne nastawienie: poemat ''Wit Stwosz'' (1857), [[trylogia]] ''Pamiętniki J. P. Benedykta Winnickiego'' (1853–1855), dalsze rapsody ''Mohorta'' (całość 1855), ''Pacholę hetmańskie'' (1862) i in., odznaczają się raczej mniejszą wartością historyczna i literacką. W 1861 r. nakładem Księgarni J. Blaszkowskiego w Warszawie ukazała się ''Stryjanka'' opisująca dzieje rodziny Bączalskich. W 1863 r. wydał podręcznik dla kleryków ''Geografia Ziemi Świętej w dwóch księgach'', za który otrzymał [[Krzyż Kawalerski Orderu św. Grzegorza]] od papieża [[Pius IX|Piusa IX]]. Ostatnie utwory Pola to ''Legenda o świętym Janie Kantym...'' (1868) i ''Pan starosta Kiślacki'' (1873). Zbiorowe wydanie dzieł Pola ukazało się w latach 1875–1888 pt. ''Dzieła wierszem i prozą''.

{{wikisourceWikiźródła autor|autor=Wincenty Pol|dopełniacz=Wincentego Pola}}

{{WikiquoteWikicytaty|dopełniacz=z Wincentego Pola}}

* {{cytuj książkę |tytuł = Wybitni geografowie Uniwersytetu Jagiellońskiego| wydawca = Instytut Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego| miejsce = Kraków| rok = 1999| rozdział = Wincenty Pol| nazwisko r = Górka| imię r = Zygmunt| seria = Geografia w Uniwersytecie Jagiellońskim 1849-19991849–1999| isbn = 83-911124-3-8}}

* {{cytuj książkę |tytuł = Polski Słownik Bibliograficzny| wydawca = | miejsce = Kraków| rok = 1982-19831982–1983| rozdział = Wincenty Pol| nazwisko r = | imię r = | seria = | isbn =}}