Góry Bystrzyckie (Sudety): Różnice pomiędzy wersjami

Od północy Góry Bystrzyckie sąsiadują z [[Góry Stołowe|Górami Stołowymi]] i [[Obniżenie Dusznickie|Obniżeniem Dusznickim]], od zachodu z [[Góry Orlickie|Górami Orlickimi]], oddzielone od nich dolinami [[Bystrzyca Dusznicka|Bystrzycy Dusznickiej]] i [[Dzika Orlica|Dzikiej Orlicy]] – ta ostatnia odgranicza Góry Bystrzyckie także od południowego zachodu. Wschodnią granicę wyznacza [[Rów Górnej Nysy]], ku któremu góry opadają wyraźnym uskokiem tektonicznym, przechodzącgranicząc wz [[Wysoczyzna Łomnicy|WysoczyznęWysoczyzną Łomnicy]], [[Obniżenie Bystrzycy Kłodzkiej|Obniżeniem Bystrzycy Kłodzkiej]] i [[Wysoczyzna Międzylesia|Wysoczyzną Międzylesia]]. Większość obszaru pasma leży na terenie Polski, na teren Czech przechodzi jedynie mały skrawek w południowej części (na południe od Lesicy).

Góry Bystrzyckie rozciągają z północnego zachodu na południowy wschód, od Obniżenia Dusznickiego po [[Przełęcz Międzyleska|Przełęcz Międzyleską]] (534 m [[n.p.m.]]) na długości ok. 40 km. [[Przełęcz Spalona]] (811 m n.p.m.) dzieli te góry na dwie nierówne części: północną i południową. Część północna to rozległe [[stoliwo]] górskie ze słabo wyróżniającymi się kulminacjami [[Łomnicka Równia|Łomnickiej Równi]] (890 m n.p.m.) i [[Smolna (góra)|Smolnej]] (865 m n.p.m.), rozcięte doliną [[Bystrzyca Łomnicka|Bystrzycy Łomnickiej]] na dwie równoległe części. Masyw Łomnickiej Równi opada stromo ku Wysoczyźnie Łomnicy.

W części południowej – tworzącej wyraźny [[grzbiet górski]], poprzecinany poprzecznymi dolinami rzek, wznosi się najwyższy szczyt gór – [[Jagodna]] (977 m n.p.m.). Na południe od niej grzbiet, podzielony obniżeniami rozpada się na dwa wyspowe masywy, [[Gniewosz (góra)|Gniewosza]] (853 m n.p.m.) i [[Czerniec (góra)|Czerńca]] (891 m n.p.m.), u podnóża którego znajduje się jedyna w Górach Bystrzyckich [[jaskinia]] krasowa – [[Solna Jama]]. Dalej na południe Góry Bystrzyckie łagodnie opadają w kierunku [[Przełęcz Międzyleska|Przełęczy Międzyleskiej]] (534 m n.p.m.). W południowej części Gór Bystrzyckich wznoszą się szczyty: [[Kamyk (Góry Bystrzyckie)|Kamyk]] (721 m n.p.m.), [[Bochniak]] (713 m n.p.m.), [[Graniczny Wierch]] (711 m n.p.m.) oraz [[Kamieńczyk (Góry Bystrzyckie)|Kamieńczyk]] (702 m n.p.m.).

Góry Bystrzyckie zbudowane są głównie ze skał metamorficznych należących do metamorfiku Gór Bystrzyckich i Orlickich ([[metamorfik bystrzycko-orlicki|metamorfiku bystrzycko-orlickiego]]), stanowiącego część tzw. [[metamorfik orlicko-kłodzki|metamorfiku orlicko-kłodzkiego]], albo kopuły kłodzko-orlickiej. W części północnej oraz wschodniej zalegają nad nimi górnokredowe [[margiel|margle]], [[piaskowiec|piaskowce]] i [[mułowiec|mułowce]] będące przedłużeniem osadów [[niecka śródsudecka|depresji śródsudeckiej]]. Lokalnie, głównie w części południowej pasma występują skały wapienne: wapienie krystaliczne ([[marmur]]y kalcytowe i dolomitowe) i [[erlan]]y (okolice Różanki, Rudawy, Gniewoszowa), z którymi związane są zjawiska [[Kras (geologia)|krasowe]]. Skały te były dawniej eksploatowane w licznych małych [[kamieniołom]]ach, np. koło Solnej Jamy i w okolicach [[Różanka (województwo dolnośląskie)|Różanki]]. Osady czwartorzędowe (np. gliny deluwialne) mają niewielkie rozprzestrzenienie.

Na terenie pasma stwierdzono<ref>Mikusek R. 1996.: ''Ptaki lęgowe Gór Bystrzyckich.'', ''Ptaki Śląska'', 1996, '''11''': 81-114.</ref> 116 gatunków ptaków, w tym 67 lęgowych, 29 prawdopodobnie lęgowych, a 20 przypuszczalnie mogących gniazdować. Nad potokami często spotkać można [[Pluszcz zwyczajny|pluszcza]] i [[pliszka górska|pliszkę górską]], na górskich łąkach [[derkacz]]a. Występują tu również [[bocian czarny]], [[siwerniak]], [[Czeczotka zwyczajna|czeczotka]], [[dzięcioł zielonosiwy]], [[puchacz]], [[włochatka]], [[krzyżodziób świerkowy]], [[drozd obrożny]], [[świergotek łąkowy]], [[Świerszczak zwyczajny|świerszczak]], [[Dziwonia zwyczajna|dziwonia]], [[pokląskwa]].

Na terenie [[Rezerwat przyrody Torfowisko pod Zieleńcem|torfowiska pod Zieleńcem]] występuje bogata entomofauna charakterystyczna dla torfowisk, wśród której znajdują się [[relikt glacjalny|relikty glacjalne]] i [[tyrfobiont]]y, np. [[szlaczkoń torfowiec]], [[modraszek bagniczek]], kilka gatunków ważek<ref>Borkowski A.: 2003. ''Obserwacje entomologiczne (Lepidoptera, Odonata) w rezerwacie przyrody "Torfowisko pod Zieleńcem" w Sudetach.'', ''Przyr. Sud. Zach.'', 2003, '''6''': 119-130.</ref>. Kilka gatunków pajęczaków ma tam również jedyne stanowiska w Polsce.

W Górach Bystrzyckich występuje także rzadki gatunek ślimaka [[świdrzyk kasztanowaty]]<ref>Wiktor A.: 2004. ''Ślimaki lądowe Polski.'', Mantis, Olsztyn., 2004, ISBN 83-918125-1-0.</ref>.

Mimo znacznego wyludnienia regionu, w Górach Bystrzyckich mają też swoje atrakcje pochodzenia kulturowego. Największymi miastami leżącymi u podnóża Gór Bystrzyckich są: [[Duszniki-Zdrój]], [[Szczytna]] oraz, [[Polanica-Zdrój]] oraz [[Bystrzyca Kłodzka]]. Stanowią one bazę wypadową dla wielu wycieczek, poza tym same są miejscami godnymi zwiedzenia i bywają często celem wyjazdów.

Wśród lasów spotyka się stare domki myśliwskie, w sąsiedztwie dawnych i obecnych osad przydrożne kapliczki i krzyże. Warta wymienienia jest kamienna rzeźba człowieka w kapeluszu z [[język niemiecki|niem.]] napisem ''Grauer Mann'' (Szary człowiek) i datą [[1872]]. Stoi w lesie w pobliżu wsi Huta przy drodze zwanej Wieczność, stąd jest popularnie nazywana "Strażnikiem Wieczności". Mimo wątpliwej wartości artystycznej rzeźba kamiennego człowieka zyskała sławę i krążą o niej legendy. W południowo-wschodniej części Gór Bystrzyckich, na południe od Gniewoszowa znajdują się ruiny kamiennego zamku Szczerba [[Zamek Szczerba]] z ok. XIV wieku.

* [[Zieleniec (dzielnica Dusznik-Zdroju)|Zieleniec]]: schr. "Orlica" (dawniej PTTK), dawne, obecnie sprywatyzowane schr. PTSM (w sąsiednich Górach Orlickich)