Wikipedia

Taraszkiewica: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Xqbot (dyskusja | edycje)
Boty
327 507 edycji
drobne merytoryczne, przegląd nieścisłości, NPOV, linki zewn., linki wewn., dr. red.
Linia 2:
[[Plik:Branisłaŭ Taraškievič - Biełaruskaja gramatyka dla škoł, 1929.png|thumb|Strona tytułowa „Białoruskiej gramatyki dla szkół” B. Taraszkiewicza (5 wydanie)]]
 
'''Taraszkiewica, Klasyczny wariant'''<ref>[[:be-x-old:Генадзь Цыхун|Cychun H.]] Weißrussisch [http://wwwg.uni-klu.ac.at/eeo/Weiszrussisch.pdf] // Lexikon der Sprachen des europäischen Ostens / hrsg. von Miloš Okuka. Unter Mitw. von Gerald Krenn, 2002. — 1031 S. — ISBN 3-85129-510-2</ref><ref>[http://www.medialaw.ru/publications/zip/national/by/10/minsk10_9.html Решение Высшего Хозяйственного Суда Республики Беларусь от 22.12.98 г № 2—1/98] по иску редакции газеты «Наша Нива» (г. Минск) к ответчику — Государственному комитету Республики Беларусь по печати — о признании недействительным предупреждения от 29 мая 1998 г. № 26</ref><ref>A. J. Musorin (кандидат филологических наук). [http://www.philology.ru/linguistics3/musorin-08.htm Вариативность названий стран в современном белорусском языке] // Иностранные языки в научном и учебно-методическом аспектах. — Вып. 7. — Новосибирск, 2008. — С. 31—35</ref> ([[język białoruski|biał.]] Тарашкевіца, ''Taraškievica''; Клясычны правапіс, ''Klasyčny pravapis''<ref>Nina Barszczewska, [http://kamunikat.org/k_bielaruskaja_mova.html?pub_start=120&pubid=482 ''Biełaruskaja emihracyja - abaronca rodnaje mowy''], Katedra filologii białoruskiej, Wydział Lingwistyki Stosowanej i Wydział Filologii Wschodniosłowiańskich [[Uniwersytet Warszawski|Uniwersytetu Warszawskiego]], Warszawa 2004, s. 197 {{lang|be}}</ref><ref>Piotra Sadouski (кандыдат філалагічных навук). Інавацыі 90-х гадоў у мове беларускіх недзяржаўных выданняў // Беларуская мова: шляхі развіцця, кантакты, перспектывы. Матэрыялы ІІІ Міжнароднага кангрэса беларусістаў «Беларуская культура ў дыялогу цывілізацый». Mińsk: Беларускі Кнігазбор, 2001. ISBN 985-6638-33-X. С. 224</ref><ref>Juraś Buszlakou, Wincuk Wiaczorka, Dzmitryj Sańko, Dzmitryj Sauka. Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя. Wilno - Mińsk, 2005. — 160 с.</ref>) – potoczna nazwa jednego z wariantów białoruskiej [[Ortografia|ortografii]] (składnijęzyka białoruskiego, gramatykiopierającego isię alternatywnegona mówionegoregułach języka),stosowanych któryprzed opierareformą sięjęzykową na regułachz [[język białoruski|białoruskiego języka1933]] stosowanychroku przedi reformąbędącego białoruskiejsystemem gramatykialternatywnym w stosunku do ortografii oficjalnej. W szerszym rozumieniu nazwa ''taraszkiewica'' dotyczy również pewnych różnic w [[1933Syntaktyka (językoznawstwo)|składni]], roku[[Gramatyka|gramatyce]] i [[Słownictwo|leksyce]] (w stosunku do oficjalnych norm językowych).
 
== Taraszkiewica a inne warianty ==
Nazwa podkreśla bliski kontaktbliskość alternatywnego wariantu do języka stosowanego w twórczości [[Bronisław Taraszkiewicz|Taraszkiewicza]] w [[1918]] roku. Spór odnośnie „taraszkiewicy” nabrał rozmachu po powstaniuogłoszeniu niepodległości [[Białoruś|Białorusi]] w [[1991]] roku. Od około [[1994]] roku jako synonim zalecany do pierwszorzędnego wykorzystania używana jest nazwa „klasyczny (wariant)” (np. w artykule [[Wincuk Wiaczorka|Wincuka Wiaczorki]] w periodyku [[Spadczyna]], 1994).
 
Wydawany w [[Białystok|Białymstoku]] tygodnik [[Niwa (tygodnik)|Niwa]], nie zajął w tym sporze żadnego oficjalnego stanowiska<ref group=uwaga>Jakkolwiek sympatyzuje z „taraszkiewicą” nieoficjalnie.</ref> i w dalszym ciągu posługuje się akademickim wariantem („narkomówką”)<ref group=uwaga>{{Fakt|Żyjący w Polsce Białorusini wychodzą z założenia, że tego rodzaju spory powinny być rozstrzygane w sercu Białorusi, a nie poza nią.|data=2012-08}}</ref>.
Wszystkie warianty gramatyki wprowadzone najpierw w [[1933]] roku przez [[Rada Komisarzy Ludowych|Radę Komisarzy Ludowych]] [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SSR]] (Саўнарком, ''Saunarkom'', ''Saŭnarkom''), a następnie w [[1934]] i [[1959]] roku, (прапановы акадэміка Падлужнага) określane są wprzez tychpropagatorów kręgach''taraszkiewicy'' nazwąnieoficjalnym „Narkomówka”słowem ''Narkamauka'' ([[język białoruski|biał.]] наркамаўка, ''narkamauka'', ''narkamaŭka''), któraktóre podkreślajest terminem nacechowanym emocjonalnie i podkreślającym pochodzenie oficjalnej normy od sowieckich władz. „Narkomówka”''Narkamauka'' miałaupraszczała nareguły gramatyczne i uważana jest za wariant opracowany w celu zbliżeniezbliżenia [[język białoruski|języka białoruskiego]] do [[język rosyjski|rosyjskiego]]<ref name="kamp">B.A. Płotnikau, L.A. Antaniuk, Беларуская мова. Лінгвістычны кампендыум. — Mińsk: Інтэрпрэссэрвіс, Кніжны Дом, 2003. С. 88.</ref><ref name="panou">S.W. Panou, Матэрыялы па гісторыі Беларусі; pod redakcją naukową M.S. Staszkiewicza i H.J. Halenczanki. — Мińsk: «Аверсэв», 2003. s. 254.</ref><ref>[[Leanid Łycz]]. [http://old.knihi.com/mova/reforma.html Рэформа беларускага правапісу 1933 года: ідэалагічны аспект]. — Мińsk: Навука і тэхніка, 1993. ISBN 5-343-01453-4.</ref><ref>Мова мяняецца, бо жывая! // [[Zwiazda|Звязда]], [[8 верасьня]] [[2009]].</ref><ref name=klimaw-2004>[[Ihar Klimau]] [http://mab.org.by/materyjaly/publikacyi/dva-standarty-bielaruskaj-litaraturnaj-movy Два стандарты беларускай літаратурнай мовы] // Мова і соцыум. (TERRA ALBA. Том III). — Mohylew: ГА МТ «Брама», 2004.</ref>. iNormy upraszczałapisowni regułystosowane gramatyczne.w „Taraszkiewica”''taraszkiewicy'' jest natomiast bardziej muzycznaściślej niż „narkomówka”,w zapisoficjalnej słówortografii jestzwiązane bliższysą ichz wymowie.zasadą Wfonetyczną większym(zawsze stopniuoddawana jest zorientowanaw napisowni przekazchociażby obcychmiękka zapożyczeńwymowa współgłosek). ichOba oryginalnymopisywane brzmieniu.warianty „Narkomówka”ortograficzne wszelkiejęzyka zapożyczeniabiałoruskiego oddajeróżni wtakże rosyjskimm.in. brzmieniusposób adaptacji zapożyczeń<ref group=uwaga> Na przykład: Белавежская пушчаВікіпедыя (''Bieławieżskaja puszczaWikipiedyja'' – brzmienie rosyjskie), podczas gdy „taraszkiewica” podaje w brzmieniu:oficjalnej Белавескаяortografii пушча— (''Bieławieskaja puszcza''); ВікіпедыяВікіпэдыя (''WikipiedyjaWikipedyja'') —w Вікіпэдыя (''Wikipedyjataraszkiewicy'').</ref>.▼
 
W [[2005]] roku w celu unormowania „taraszkiewicy” powołano zespół roboczy w składzie: Juraś Buszlakou, Wincuk Wiaczorka, Dzmitryj Sańko і Dzmitryj Sawko. Zespół ten przedstawił jako rezultat swojej pracy księgę „Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя” (''Biełaruski klasyczny prawapis. Zbor prawiłau. Suczasnaja narmalizacyja''). Ten wariant pisowni zaczęlizaczął stosowaćbyć gazetastosowany przez tygodnik [[Nasza Niwa]] (Наша Ніва), periodyk [[Arche (periodyk)|Arche]], białoruskabiałoruską redakcjaredakcję [[Radio Wolna Europa|Radia Swoboda]] (Радыё «Свабода») i niektóre inne media, wrównież tejprzez liczbie także działającadziałającą od 12 sierpnia 2004 roku [[Wikipedia w języku białoruskim (taraszkiewicy)|Wikipedię w języku białoruskim (taraszkiewicy)]], która początkowo jedynabyła jedyną białoruską białoruskaWikipedią. Taraszkiewica używana jest także w białoruskiej wersji strony [[Polskie Radio|Polskiego Radia]].▼
▲Wszystkie warianty gramatyki wprowadzone najpierw w [[1933]] roku przez [[Rada Komisarzy Ludowych|Radę Komisarzy Ludowych]] [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SSR]] (Саўнарком, ''Saunarkom'', ''Saŭnarkom''), a następnie w [[1934]] i [[1959]] roku, (прапановы акадэміка Падлужнага) określane są w tych kręgach nazwą „Narkomówka” ([[język białoruski|biał.]] наркамаўка, ''narkamauka'', ''narkamaŭka''), która podkreśla pochodzenie oficjalnej normy od sowieckich władz. „Narkomówka” miała na celu zbliżenie [[język białoruski|języka białoruskiego]] do [[język rosyjski|rosyjskiego]]<ref name="kamp">B.A. Płotnikau, L.A. Antaniuk, Беларуская мова. Лінгвістычны кампендыум. — Mińsk: Інтэрпрэссэрвіс, Кніжны Дом, 2003. С. 88.</ref><ref name="panou">S.W. Panou, Матэрыялы па гісторыі Беларусі; pod redakcją naukową M.S. Staszkiewicza i H.J. Halenczanki. — Мińsk: «Аверсэв», 2003. s. 254.</ref><ref>[[Leanid Łycz]]. [http://knihi.com/mova/reforma.html Рэформа беларускага правапісу 1933 года: ідэалагічны аспект]. — Мińsk: Навука і тэхніка, 1993. ISBN 5-343-01453-4.</ref><ref>Мова мяняецца, бо жывая! // [[Zwiazda|Звязда]], [[8 верасьня]] [[2009]].</ref><ref name=klimaw-2004>[[Ihar Klimau]] [http://mab.org.by/materyjaly/publikacyi/dva-standarty-bielaruskaj-litaraturnaj-movy Два стандарты беларускай літаратурнай мовы] // Мова і соцыум. (TERRA ALBA. Том III). — Mohylew: ГА МТ «Брама», 2004.</ref> i upraszczała reguły gramatyczne. „Taraszkiewica” jest natomiast bardziej muzyczna niż „narkomówka”, zapis słów jest bliższy ich wymowie. W większym stopniu jest zorientowana na przekaz obcych zapożyczeń w ich oryginalnym brzmieniu. „Narkomówka” wszelkie zapożyczenia oddaje w rosyjskim brzmieniu<ref group=uwaga>Na przykład: Белавежская пушча (''Bieławieżskaja puszcza'' – brzmienie rosyjskie), podczas gdy „taraszkiewica” podaje w brzmieniu: Белавеская пушча (''Bieławieskaja puszcza''); Вікіпедыя (''Wikipiedyja'') — Вікіпэдыя (''Wikipedyja'').</ref>.
 
Wydawany w [[Białystok|Białymstoku]] tygodnik [[Białorusini w Polsce|mniejszości białoruskiej]] w Polsce [[Niwa (tygodnik)|”Niwa”]] posługuje się oficjalną ortografią od swego pierwszego numeru, który ukazał się w [[1956]] roku. Redakcja tygodnika zajęła w sprawie użycia tego właśnie wariantu ortografii następujące stanowisko:
▲W [[2005]] roku w celu unormowania „taraszkiewicy” powołano zespół roboczy w składzie: Juraś Buszlakou, Wincuk Wiaczorka, Dzmitryj Sańko і Dzmitryj Sawko. Zespół ten przedstawił jako rezultat swojej pracy księgę „Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя” (''Biełaruski klasyczny prawapis. Zbor prawiłau. Suczasnaja narmalizacyja''). Ten wariant pisowni zaczęli stosować gazeta [[Nasza Niwa]] (Наша Ніва), periodyk [[Arche (periodyk)|Arche]], białoruska redakcja Radia Swoboda (Радыё «Свабода») i inne, w tej liczbie także działająca od 12 sierpnia 2004 roku [[Wikipedia w języku białoruskim (taraszkiewicy)]], początkowo jedyna białoruska. Taraszkiewica używana jest w białoruskiej wersji strony Polskiego Radia.
{{Cytat| ''Nie jest to ani protest przeciwko czemukolwiek, ani wspieranie czegokolwiek. Przyczyna jest zupełnie inna, czytelnik w każdym zakątku świata powinien ją zrozumieć - gazeta jest wykorzystywana jako pomoc w tych szkołach na Białostocczyźnie, w których prowadzone jest jeszcze nauczanie języka białoruskiego. A nauczany jest on według tej normy, dla której istnieją podręczniki. (...) Całym sercem jesteśmy za [[Ь|miękkim znakiem]]<ref group=uwaga>Odniesienie do jednej z najbardziej zauważalnych różnic między ''taraszkiewicą'' a oficjalną ortografią - oznaczania w pisowni [[Palatalizacja|miękkości]] (za pomocą [[Ь|miękkiego znaku]]) tej grupy [[Spółgłoska|spółgłosek]], w których wymowie zachodzi [[Asymilacja fonetyczna|fonetyczna asymilacja]] do następującej spółgłoski miękkiej.</ref>, ale przecież życie dyktuje również swoje warunki''<ref>{{cytuj stronę | url = http://niva.iig.pl/ourteam/aboutus.htm | tytuł = ''Niekalki słou pra nasz tydniowik'' | opublikowany = "Niwa" – Tygodnik Białorusinów w Polsce | język = be | data dostępu = 2013-02-16}}</ref>.}}
 
== Zobacz też ==
* [[językJęzyk białoruski]]
* [[Narkomówka]]
 
{{Uwagi}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Taraszkiewica”