Bolesław Szabelski: Różnice pomiędzy wersjami

Szabelski dorastał w [[Sadowne]]m pod [[Warszawa|Warszawą]], gdzie jego ojciec Franciszek osiadł na początku XX wieku i podjął pracę jako organista w tamtejszym kościele. Od 12 roku życia uczęszczał do szkoły organistów przy [[Warszawskie Towarzystwo Muzyczne|Warszawskim Towarzystwie Muzycznym]]. Ukończył ją w [[1913]] r. jako jeden najlepszych absolwentów. Potem kontynuował naukę gry na organach u [[Mieczysław Strużyński|Mieczysława Strużyńskiego]].

Po wybuchu [[pierwszaI wojna światowa|pierwszej wojny światowej]] Szabelski trafił wraz z wycofującymi się wojskami rosyjskimi do [[Kijów|Kijowa]]. Ukończył tam kurs nauczycielski [[Macierz Polska|Macierzy Polskiej]] i zostajezostał też członkiem [[Polska Organizacja Wojskowa|Polskiej Organizacji Wojskowej]]. Po powrocie do Polski w [[1918]] r. na krótko trafił do [[Płock]]a, gdzie zostajezostał organistą w katedrze i nauczycielem w szkole organistowskiej. Pod koniec 1918 r. zaciągnął się do [[Wojsko Polskie II RP|wojska polskiego]]. SłużySłużył w wileńskim 3. pułku artylerii i bierzebrał udział w [[wojna polsko-bolszewicka|wojnie polsko-bolszewickiej]]. Po demobilizacji jesienią 1920 r. udajeudał się na [[Górny Śląsk]], gdzie bierzebrał udział w przygotowaniach do [[Plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscytu]].

W [[1921]] r. powrócił do Warszawy, gdzie pracował jako organista, mim.nin. w kościele garnizonowym na [[Powązki|Powązkach]]. Kontynuował studia organowe u Strużynskiego, rozpoczął też naukę kompozycji u [[Roman Statkowski|Romana Statkowskiego]], a po jego śmierci – studia u [[Karol Szymanowski|Karola Szymanowskiego]]. To właśnie Szymanowski w [[1929]] r. polecił Szabelskiego jako pedagoga do otwierającego się właśnie katowickiego konserwatorium – dzisiejszej [[Akademia Muzyczna|Akademii Muzycznej]].

Pracę kompozytorską i dydaktyczną przerwał wybuch wojny. Szabelski już 1 września [[1939]] r. opuszczaopuścił Katowice. Jego nazwisko figurujefigurowało w tzw. [[Sonderfahndungsbuch Polen]] – sporządzonej przez [[Gestapo]] liście polskich intelektualistów, których planowano zgładzić. Ukrywał się w rodzinnym Sadownem. WstępujeWstąpił do [[Armia Krajowa|AK]]. Pod pseudonimem "Chmiel" brał udział w akcjach bojowych, kolportował podziemne wydawnictwa, przerzucał konspiratorów. Mimo to nieustannie komponował. Podczas okupacji powstały ''Sonata Organowa'', ''Magnificat'', ''Concertino na fortepian i orkiestrę''.

Do Katowic wrócił po wyzwoleniu w lutym [[1945]] r. i od razu włączył się w powojenny rozruch katowickiego konserwatorium. Po jego reorganizacji na Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną został dziekanem wydziału pedagogicznego. ZaczynaZaczynał też wykładać kompozycję i do [[1955]] r. grę na organach. W tym samym roku razem z bratem Józefem otworzył w [[Ligota (Katowice)|Katowicach Ligocie]] prywatną szkołę umuzykalniającą. Jego placówka przetrwała do [[1950]] r. W [[1959]] r. został profesorem zwyczajnym.

[[Plik:Szabelski8.jpg|200px|thumb|right|Szabelski wita [[Leopold Stokowski|Leopolda Stokowskiego]] na dworcu PKP w Warszawie, [[20 maja]] [[1958]] r.]]

Echa twórczości Szabelskiego szybko przedostały siesię zagranicęza granicę. Szabelski utrzymywał kontakty m.in. z francuską kompozytorką i pedagogiem [[Nadia Boulanger|Nadią Boulanger]], czy działającym w [[USA]] polskim dyrygentem [[Leopold Stokowski|Leopoldem Stokowskim]], który wykonał m.in ''Toccatę'' w [[USA]]. Władze [[PRL]] nie godziły się na zagraniczne wyjazdy Szabelskiego – poza wizytą w [[Jugosławia|Jugosławii]] w latach 60. Nie mógł on więc osobiście prezentować swoich utworów.

Okres największej popularności Szabelskiego rozpoczął się w drugiej połowie lat 50. na forum [[Warszawska Jesień|Warszawskiej Jesieni]], wówczas nowym festiwalu muzyki współczesnej, na którym twórczość Szabelskiego byłbyła obecna od jego zarania czyli od [[1956]]. W [[1959]] Szabelski na ''III Warszawskiej Jesieni'' zaprezentował swoje przełomowe dzieło – ''Improwizacje''. WprawiaWprawiał tym samym publiczność w zdumienie i zachwyt, bo ''Improwizacje'', choć stworzył je 60-letni kompozytor, były utworem na wskroś awangardowym. W podobnym kierunku szły odtąd wszystkie jego następne utwory. Szabelski komponował nieustannie aż do śmierci. Zmarł [[27 sierpnia]] [[1979]]. Pochowany został na [[Cmentarz Komunalny przy ul. Panewnickiej w Katowicach|cmentarzu]] w [[Panewniki|Katowicach Panewnikach]].

W [[2010]] uchwałą [[Rada Miasta Katowice|Rady Miasta Katowice]] poświecono kompozytorowi skwer w Ligocie, znajdujący się przy skrzyżowaniu ulic [[Ulica Panewnicka w Katowicach|Panewnickiej]] i [[Ulica Piotrowicka w Katowicach|Piotrowickiej]]<ref>[http://dzienniki.slask.eu/WDU_S/2010/104/1703/Akt.pdf Uchwała Rady Miasta Katowice nr LVII/1173/10 z dnia 26 kwietnia 2010]</ref>. Uroczyste nadanie nazwy miało miejsce [[16 kwietnia]] [[2011]]<ref>[http://katowice.gazeta.pl/katowice/1,35063,9445865,Boleslaw_Szabelski_ma_swoj_plac_w_Katowicach.html Bolesław Szabelski ma swój plac w Katowicach, GW Katowice, 16.04.2011]</ref>.

Po wojnie, po powrocie do Katowic władze przyznały mu zajmowaną przez deportowanych Niemców willę w [[Ligota (Katowice)|Katowicach Ligocie]] przy ulicy Wileńskiej 21. W [[1955]]&nbsp;r. ożenił się z Ireną Marmol (zm. [[2009]]), rok później na świat przyszła ich córka – Maria. Rodzina zamieszkała w willi w [[Ochojec (Katowice)|Katowicach Ochojcu]] przy ul. Nad Jarem. Tam Szabelski komponował do ostatnich dni swojego życia.

Szabelski jest twórcą trzydziestu dwóch utworów. Dominują utwory symfoniczne – m.in. 5 symfonii, [[Concerto grosso]], [[Concertino]], [[koncert (forma muzyczna)|koncert]]y na [[flet]] i na [[fortepian]]. Ten ostatni instrument odgrywał w jego twórczości symfonicznej sporą rolę. Często sięgał po chór. O dziwo, mimo że Szabelski był wirtuozem organów – utworów przeznaczonych na ten instrument napisał tylko kilka. Równie niewiele stworzył utworów stricte kameralnych – to jedynie ''Kwartet smyczkowy'' i ''Aforyzmy 9''.

'''Okres tematyczny''' trwał od zarania kariery muzycznej Szabelskiego do prezentacji ''Sonetów'' na Warszawskiej Jesieni w 1957&nbsp;r. W '''fazie szkolnej''' trwającej do końca lat 20. XX w. powstały zaginione dziś ''Wariacje Fortepianowe'', ''I Kwartet Smyczkowy'', ''Kantata do słów Ody do Radości'', ''I Symfonia''. Kończy ją ''Passacaglia na organy'' i ''II Symfonia''. Utwory te, choć inspirowane muzyką późnego romantyzmu czy twórczością Szymanowskiego, zdradzają jednak indywidualny styl, który Szabelski będzie rozwijał dalej.

W '''fazie drugiej''' przypadającej na lata 30. i 40. XX w. powstały ''Suita'', ''Etiuda'', ''Sonata Organowa'' i ''Simfonietta''. Tutaj Szabelski inspirujeinspirował się neoklasycyzmem, w utworach słychać ślady barokowego monumentalizmu, a także podobieństwa do twórczości [[Igor Strawinski|Igora Strawinskiego]].

Styl ten rozwija w '''fazie trzeciej''' (1949–1957), kiedy tworzytworzył monumentalne ''III i IV Symfonię'' czy ''Concerto Grosso''. Barokowe rozwiązania chociażby w narracji czy rozbudowanych liniach melodycznych widać również w ''Marszu Żołnierskim'' czy ''Poemacie Bohaterskim''.

'''Okres atematyczny''' (1957–1966) w '''fazie pierwszej''' cechuje się zerwaniem z dotychczasowym stylem na rzecz awangardy. Szabelski sięgasięgał tu po technikę [[dodekafonia|dodekafonii]], zbliżazbliżał się do twórczości [[Anton Webern|Antona Weberna]]. Zamiast rozbudowanej formy wypowiedzi tworzytworzył formy lapidarne. W tym okresie powstająpowstawały ''Sonety'', ''Wiersze'', ''Improwizacje'', ''Aforyzmy 9'', ''Preludia'', ''Koncert Fletowy'', ''V Symfonia''.

'''Faza druga''' (1966od –1966 aż do śmierci) odznaczaodznaczała się jeszcze większą kompresją wypowiedzi. Taką maksymalnie lapidarną formę przyjmuje ''Reduta 56'', [[poemat symfoniczny]] ''Kopernik'' czy jego ostatnie dzieło ''Koncert Fortepianowy''.

Szabelski był w katowickim konserwatorium, w latach 1929–1955 (z przerwą na lata okupacji), wykładowcą gry na organach. Od [[1949]] wykładał kompozycję, także dla studentów sekcji teorii. Pracę dydaktyczną kontynuował po przejściu na emeryturę w [[1967]] – uczniowie odwiedzali go wówczas w domu.

* [[1953]] – nagroda państwowa II stopnia. <ref>Dziennik Polski, rok IX, nr 173 (2948), s. 7.</ref>.

* [[1959]] – [[Order Odrodzenia Polski|Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski]]

* [[1961]], [[1967]] – Nagroda Związku Kompozytorów Polskich

* [[1972]] – Medal 1000-lecia Państwa Polskiego

* [[1976]] – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą